Kwota wolna od podatku elementem politycznej gry. „Ładnie wygląda na papierze i wiecach”

– Bez względu na opcję polityczną każdy składa obietnice bez pokrycia. Od początku było wiadomo, że spełnienie deklaracji podniesienia kwoty wolnej od podatku jest nierealne. Ta kwestia ładnie wygląda na papierze i wiecach, ale jest nieprzemyślana pod kątem ekonomicznym. To, że od prawie dwóch lat nie zrealizowano kluczowego postulatu podatkowego to pokłosie tego, że nie ma pieniędzy w budżecie. Politycy jednak z wiadomych przyczyn o tym nie mówią – przekonuje Maciej Hadas, doradca podatkowy w Grant Thornton.

Pieniędzy nie ma i nie będzie?

Poseł Jan Warzecha w interpelacji do resortu finansów (nr 11013) zapytał o realizację obietnicy dotyczącej podniesienia kwoty wolnej od podatku do 60 tys. zł. Polityk Prawa i Sprawiedliwości przypomniał, że Koalicja Obywatelska zadeklarowała, że już w pierwszych 100 dniach rządu doprowadzi do zmniejszenia obciążeń podatkowych. W dokumencie 100 konkretów na pierwsze 100 dni rządu czytamy, że dzięki wyższej kwocie wolnej więcej osób w ogóle nie podzieliłoby się pensją ze skarbówką. Osoby zarabiające do 6 tys. zł brutto, a także pobierające emeryturę do 5 tys. zł brutto, nie zapłaciłyby podatku – wynika z szacunków inicjatorów tego pomysłu.

Przeczytaj: Podatek Belki zostaje, ale będzie wyjątek. Tak rząd chce zachęcić do oszczędzania

Resort finansów w odpowiedzi na pytania posła Jana Warzechy przypomniał, że choć w umowie koalicyjnej nie było mowy o podwyższeniu kwoty wolnej od podatków, to „rząd nie zrezygnował z tego planu”. W piśmie Ministerstwo Finansów wskazało jednak, że koszt tej reformy „znacząco uszczupliłby dochody sektora publicznego”. Mowa o 55,9 mld zł, a taki wydatek, zdaniem rządzących, w czasie walki o zmniejszenie deficytu względem PKB do 3 proc., jest nie do przyjęcia.

Obietnice sobie, założenia sobie

To wyzwanie znalazło odzwierciedlenie także w Wieloletnim Planie Finansowym na lata 2024-2027. Dokument ten jasno wskazuje, że aby nie pogłębiać deficytu, zakłada się utrzymanie obecnych przepisów podatkowych: "W odniesieniu do dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych założono utrzymanie aktualnych przepisów determinujących kształt systemu podatkowego oraz obciążeń wynikających z systemu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego".

Taki zapis w dokumencie teoretycznie z góry skazuje plany zarówno rządzących, jak i prezydenta na porażkę. Przypomnijmy, że Karol Nawrocki w Planie 21 uwzględnił ponadto nową ulgę w PIT, podwyższenie drugiego progu podatkowego czy obniżenie stawki VAT do 22 proc. Próba realizacji tych postulatów w najbliższym czasie stałaby zatem w sprzeczności z założeniami Wieloletniego Planu Finansowego.

W odniesieniu do dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych założono utrzymanie aktualnych przepisów determinujących kształt systemu podatkowego oraz obciążeń wynikających z systemu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

„Szansa” dla prezydenta

Poseł Jan Warzecha zapytał także, o potencjalny ruch nowego prezydenta. Karol Nawrocki jeszcze przed zaprzysiężeniem obiecywał, że „pomoże premierowi”. W rozmowie z „Dziennikiem Gazetą Prawną”, zadeklarował, że w razie nieprzyjęcia przez rząd zmian w wysokości kwoty wolnej od podatku „w najbliższym czasie”, sam złoży stosowny projekt.

Przeczytaj: Obietnice Karola Nawrockiego pochłoną miliardy. „Prezydent jest w wygodnej sytuacji”

Inicjatywa ustawodawcza prezydenta może postawić koalicję rządzącą w niekorzystnym świetle. Jeśli do Sejmu wpłynie prezydencki projekt noweli ustawy o podatku dochodowym, rządzący zostaną postawieni pod ścianą. Odrzucenie projektu słusznie motywowane stanem finansów publicznych może przysporzyć politykom problemów wizerunkowych. Z politycznego punktu widzenia zyska na tym sam prezydent, zaś impas między stronami się pogłębi.

Gra warta świeczki

Nasi rozmówcy nie mają wątpliwości, że choć sprawa stała się polityczna, to z punktu widzenia podatników reforma jest potrzebna.

– Podniesienie kwoty wolnej od podatku to krok w stronę bardziej sprawiedliwego systemu podatkowego. Zmiana odciążyłaby osoby o najniższych dochodach i zwiększyłaby ich dochód do dyspozycji – mówi doradca podatkowy Jacek Dziuba.

Przeczytaj: Tama podatkowa i konstytucyjne „nie" dla podatku katastralnego. Co jeszcze zawiera „Plan 21" Nawrockiego?

– Obywatele mieliby w kieszeniach więcej pieniędzy. Konsumpcja mogłaby wzrosnąć, a rząd miałby dodatkowe wpływy z podatku VAT. Pracodawcy z kolei mieliby mniejszą presję na zwiększanie płac – wylicza Maciej Hadas z Grant Thornton.

Jak dodaje Jacek Dziuba, słusznym i (chwilowo) tańszym pomysłem mogłoby być zrównanie kwoty wolnej od podatku z płacą minimalną. Jednak wraz ze wzrostem najniższego wynagrodzenia, uszczerbek we wspólnej kasie byłby wyższy.

Coś za coś

Nasi rozmówcy przestrzegają, że każdy wyciągnięty z budżetu miliard musi być zrekompensowany w postaci nowego dochodu lub ograniczenia innych wydatków. W przypadku podwyższenia kwoty wolnej od podatku straciłyby samorządy, których kasy zasilają wpływy z PIT.

– Zabieramy pieniądze samorządom i nie mamy żadnej propozycji, jak zrekompensować im te ubytki – mówi Maciej Hadas.

– Rząd będzie musiał znaleźć brakujące miliardy, by dotrzymać obietnicy. Opcje są trzy i każda wydaje się nierealna. Po pierwsze, dodruk pieniądza, co skończy się walką z inflacją. Po drugie, cięcia wydatków i po trzecie, wzrost podatków. Dwie ostatnie propozycje są politycznie i wizerunkowo niekorzystne dla rządu – podsumowuje ekspert.

Główne wnioski

1. Ministerstwo Finansów potwierdza, że w najbliższym czasie nie dojdzie do podwyższenia kwoty wolnej od podatku
2. Ekonomiści są zdania, że stan finansów publicznych nie pozwoli na wprowadzanie wielu innych obietnic podatkowych, które padły zarówno z ust rządzących, jak i prezydenta
3. Spór na linii obóz rządzący- prezydent może się zaognić, a w jego centrum stać mogą niezrealizowane obietnice