UE wzmacnia stabilność makrofinansową Ukrainy

Dalsza pomoc finansowa dla Ukrainy. W czwartej transzy wsparcia kraj ma otrzymać 3,2 mld euro, zdecydowała w ostatni piątek Rada Unii Europejskiej.

Od momentu wejścia w życie Instrumentu dla Ukrainy wypłacono już 6 mld euro w formie finansowania pomostowego, 1,89 mld euro w formie prefinansowania oraz trzy transze o wartości około 4,2 mld euro, 4,1 mld euro i 3,5 mld euro – podała w piątek Rada UE.

50 mld euro dla Ukrainy

Fundusz dla Ukrainy, który wszedł w życie 1 marca 2024 r., zapewnia finansowanie w wysokości do 50 mld euro w formie dotacji i pożyczek, wspierając odbudowę, rekonstrukcję i modernizację Ukrainy w latach 2024–2027.

Z tych 50 mld euro do 32 mld euro przeznaczono orientacyjnie na wsparcie reform i inwestycji określonych w Planie dla Ukrainy, przy czym wypłaty są uzależnione od osiągnięcia określonych wskaźników.

Po dokonaniu oceny wniosku Ukrainy o płatność złożonego 6 czerwca 2025 r. Rada UE stwierdziła, że Ukraina w sposób zadowalający wdrożyła wiele reform określonych w planie, w tym reformy administracji publicznej, zarządzania majątkiem publicznym, kapitału ludzkiego, decentralizacji i polityki regionalnej, zielonej transformacji, sektora cyfrowego i rolno-spożywczego oraz zarządzania surowcami krytycznymi.

Czym jest Plan dla Ukrainy

Plan dla Ukrainy (ang. Ukraine Facility) to kluczowy element finansowego wsparcia Unii Europejskiej dla Ukrainy na lata 2024–2027. Instrument finansowy UE łączy dotacje i pożyczki w ramach jednego mechanizmu mającego na celu zapewnienie Ukrainie przewidywalnego wsparcia finansowego. Cały budżet tego mechanizmu wynosi do 50 mld euro, w tym 17 mld euro w dotacjach i 33 mld euro w pożyczkach.

Plan dla Ukrainy jest zbudowany wokół trzech filarów:

1. Filar I – Plan dla Ukrainy:
   Pierwszy warunek uzyskania wsparcia. Ukraiński rząd przedstawił konkretną wizję odbudowy, modernizacji i reform strukturalnych. W maju 2024 r. Rada UE uznała, że Ukraina spełniła ten warunek, co otworzyło drogę do wypłat pieniędzy (zaliczka do 1,89 mld EUR)
2. Filar II – Ramy inwestycyjne dla Ukrainy:
   Mechanizm mający zachęcać do inwestycji publicznych i prywatnych, również poprzez narzędzia takie jak gwarancje budżetowe, połączenia dotacji i pożyczek
3. Filar III – Wsparcie akcesyjne:
   Pomoc techniczna w zakresie dostosowania ukraińskiego prawa do norm UE — pomoc w reformach i wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego

Cele Planu dla Ukrainy

Fundusze są przekazywane kwartalnie, zależnie od realizacji uzgodnionych reform i inwestycji (69 reform i 10 inwestycji) i zgodnie z harmonogramem. Zatwierdzenie planu przez UE umożliwiło wypłatę części wsparcia już w maju 2024 roku. Udzielając pomocy finansowej Ukrainie, UE chce wzmocnić jej stabilność makrofinansową, odbudowę i modernizację, podtrzymać ciągłość usług publicznych pomimo trwającej wojny z myślą o akcesji do UE.

Plan składa się z trzech bloków reform (podstawowych, ekonomicznych i sektorowych), uzupełnionych trzema obszarami przekrojowymi: transformacja ekologiczna, cyfryzacja oraz integracja europejska.

Obejmuje kluczowe obszary, takie jak: reformy administracji publicznej (m.in. przejrzysta rekrutacja, cyfryzacja służby cywilnej), zarządzanie finansami publicznymi czy prawodawstwo harmonizowane z prawem UE.

Warunkowość wypłat

W ramach filaru I (plan reform jako warunek) UE wypłaca fundusze tylko wtedy, gdy Ukraina realizuje uzgodnione działania. Przykładowo do końca 2025 roku Ukraina powinna wzmocnić audyt zakupów publicznych, a do 2027 dostosować regulacje zamówień publicznych do standardów UE. To warunki otrzymania kolejnych transzy pomocy.

Do końca 2024 roku Ukraina otrzymała około 12 mld euro w związku z realizacją reform w dwóch pierwszych kwartałach. Łącznie UE przekazała już około 16,1 mld euro, w tym m.in. pierwsze transze finansowania pomostowego oraz tzw. transze regularne.  

Wzrost gospodarczy mimo wojny

Sytuacja gospodarcza Ukrainy jest trudna. Infrastruktura ulega zniszczeniu, panuje inflacja, obywatele emigrują, a demografia jest niekorzystna, natomiast kraj utrzymuje wzrost gospodarczy.

Według Banku Światowego wzrost gospodarczy Ukrainy w 2025 r. ma wynieść około 2 proc. OECD potwierdza prognozę 2 proc. także na rok 2026, o ile wojna będzie nadal trwać. Według IMF prognozowany realny wzrost gospodarczy w 2025 r. wynosi 2 proc, a inflacja 12,6 proc. Według Banku Centralnego Ukrainy wstępne dane wskazują spowolnienie wzrostu w I połowie roku — I kwartał 2025 to ok. 1 proc. r/r, podczas gdy rok 2024 przyniósł ok. 2,9 proc. wzrostu realnego PKB. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju prognozuje w 2025 wzrost na poziomie ok. 3,5 proc., przy czym mógłby on sięgnąć aż 5 proc., gdyby wojna ustała.

Narodowy Bank Ukrainy utrzymuje stopy procentowe na poziomie 15,5 proc. Inflacja w 2025 r. może osiągnąć 8,7 proc. pod koniec roku, cel średnioterminowy to ok. 5 proc. Roczna inflacja sięgała w kwietniu‑maju 15 proc., a w czerwcu spadła do 14,3 proc. rok do roku (efekt wysokiej bazy).

Szacowany nominalny PKB Ukrainy w 2025 roku to 205,7 mld dolarów, PKB per capita – około 6 ,2 tys. dolarów, natomiast bezrobocie prognozowane jest na poziomie 11,6 proc.

Porównanie PKB Ukrainy per capita z innymi krajami

Dla porównania, średnia PKB na głowę dla Europy wynosi około 37,5 tys. dolarów – to ponad 6‑krotnie więcej niż w Ukrainie. Najbogatsze kraje mają kilkunastokrotnie wyższe PKB per capita: Luksemburg ma ok. 131 ,4 tys., Irlandia ok. 106 ,1 tys., a Szwajcaria ok. 105,7 tys. dolarów. Kraje takie jak Rumunia (ok. 19, 5 tys. dolarów), Polska (25 tys.), Czechy (ok. 29 ,8 tys.), czy Estonia (ok. 31 ,9 tys.) również znacząco przewyższają Ukrainę.  

Chociaż nie ma dokładnych danych PKB per capita takich krajów, jak Afganistan czy znajdująca się w stanie wojny Syria, to z raportu Banku Światowego wynika, że 60 proc. ekstremalnego ubóstwa koncentruje się w regionach dotkniętych konfliktami. Obniżają one PKB na głowę średnio o 20 proc. w ciągu pięciu lat. Tak jest też w Ukrainie. Jej PKB per capita mieści się w granicach krajów klasyfikowanych przez Bank Światowy jako znajdujące się w stanie wojny, z dużym wskaźnikiem ubóstwa. Ukraina utrzymuje wzrost PKB, co wskazuje na odporność jej gospodarki. Poziom wzrostu jest jednak znacznie poniżej większości państw europejskich.

Powrót na drogę reform

Niedawne protesty obywatelskie na Ukrainie doprowadziły do szybkiego odwrócenia kontrowersyjnych ustaw osłabiających niezależność instytucji antykorupcyjnych. Parlament przywrócił ich autonomię, co wzmocniło zaufanie społeczne i utrzymało zaufanie wspólnoty międzynarodowej do programu wsparcia — w tym Planu dla Ukrainy.

Taka transparentność i reakcja na obywatelskie głosy mają bezpośredni wpływ na morale społeczeństwa i prowadzą do większego zaangażowania we wsparcie reform.

Dzięki ścisłej warunkowości wypłat (dofinansowanie jedynie przy spełnianiu reform) dostęp do takich usług jak opieka zdrowotna, służby miejskie, a także wsparcie dla działalności gospodarczej — zwłaszcza cyfryzacji administracji — stał się bardziej stabilny, efektywny oraz przewidywalny dla obywateli Ukrainy.

Główne wnioski

1. UE przygotowała Plan dla Ukrainy, a w jego ramach Fundusz dla Ukrainy, który wszedł w życie 1 marca 2024 r. Zapewnia on finansowanie w wysokości do 50 mld euro w formie dotacji i pożyczek, wspierając odbudowę, rekonstrukcję i modernizację Ukrainy w latach 2024–2027. Z tych 50 mld euro, do 32 mld euro przeznaczono orientacyjnie na wsparcie reform i inwestycji określonych w Planie dla Ukrainy.
2. Sytuacja gospodarcza Ukrainy jest trudna ze względu na niszczenie infrastruktury, inflację, emigrację i demografię, natomiast kraj utrzymuje wzrost gospodarczy. Według Banku Światowego w 2025 r. ma wynieść około 2 proc. OECD potwierdza prognozę 2 proc. także na rok 2026, o ile wojna będzie trwać. Według IMF prognozowany realny wzrost wynosi 2 proc, a inflacja 12,6 proc. Według Banku Centralnego Ukrainy wstępne dane wskazują na spowolnienie wzrostu w I połowie roku — I kwartał 2025 to ok. 1 proc. r/r, rok 2024 przyniósł ok. 2,9 proc. wzrostu realnego PKB. EBOR prognozuje wzrost na poziomie ok. 3,5 proc., przy czym mógłby on sięgnąć aż 5 proc., gdyby wojna ustała.
3. Fundusze unijne są przekazywane kwartalnie, zależnie od realizacji uzgodnionych reform i inwestycji (69 reform i 10 inwestycji), zgodnie z harmonogramem. Zatwierdzenie planu przez UE umożliwiło wypłatę części wsparcia już w maju 2024 roku. UE udzielając pomocy finansowej Ukrainie chce wzmocnić jej stabilność makrofinansową, odbudowę i modernizację, a także podtrzymać ciągłość usług publicznych pomimo trwającej wojny z myślą o akcesji do UE.