Pierwszy cyfrowy bank powstaje w Egipcie. Ma pomóc wyprowadzić kraj z gospodarczego dołka

Digitalizacja banku Misr ma zachęcić Egipcjan do korzystania z systemu bankowego. Jeśli to się uda, kolejne banki w tym kraju zaczną również podążać tą drogą. Może to pomóc ustabilizować sytuację makroekonomiczną kraju, zmniejszyć poziom korupcji i zachęcić inwestorów zagranicznych. Jeśli obserwowany od początku roku wzrost wartości depozytów w egipskich bankach stanie się długoterminowym trendem, kraj będzie miał szansę na wyjście w najpoważniejszego od lat kryzysu gospodarczego.

Bank Misr wchodzi w erę cyfrową

Przygotowanie procesu cyfryzacji Banku Misr trwa od 2020 r. Wówczas stworzył on spółkę córkę o nazwie Misr Digital Innovation (MDI), która miała za zadanie opracowanie nowych rozwiązań w warunkach „laboratoryjnych”. Te rozwiązania, takie jak mobilny portfel czy bankowość elektroniczna, były w ostatnich latach z powodzeniem wdrażane przez Bank Misr. Po pięciu latach testów zapadła decyzja o dokonaniu zaakceptowanej przez Bank Centralny Egiptu fuzji obu instytucji. W jej wyniku począwszy od 1 stycznia 2026 r. Bank Misr zrezygnuje z tradycyjnej bankowości.

Bank Misr jest drugi pod względem wielkości w Egipcie po Narodowym Banku Egiptu (NBE). Oba należą do skarbu państwa, można je więc porównać do polskich PKO BP i Pekao. Pracując w latach 2012-2018 w PKO BP, miałem okazję obserwować jego transformację z ociężałej instytucji finansowej dla emerytów w kierunku nowoczesnego banku wiodącego prym w zakresie innowacyjnych rozwiązań.

Z kolei gdy w latach 2020-2021 pełniłem funkcję kasjera Ambasady RP w Kairze, co najmniej raz w miesiącu musiałem odwiedzać centralę NBE. Wypłata gotówki odbywała się za pośrednictwem czeków. Najmniejsza rozbieżność między podpisem ambasadora a wzorem złożonym przez niego w banku uniemożliwiała dokonanie transakcji. Następnie musiałem kilka razy przeliczyć wszystkie banknoty wspólnie z egipskim pracownikiem oraz sprawdzić, czy nie zawierają stempli bankowych. Jeśli je zawierały, musiałem żądać ich wymiany. Stemplowanie banknotów służyło temu, by Egipcjanie nie mogli używać dolarów zagranicą. W ten sposób państwo chciało zahamować proces utraty rezerw dewizowych.

Cyfryzacja ma zachęcić Egipcjan do deponowania pieniędzy w bankach. W 2024 r. konta posiadało tylko 33 proc. dorosłych obywateli kraju. Wynika to po pierwsze z tego, że wobec wszechobecnej korupcji (130 miejsce wśród 180 państw badanych w rankingu Transparency International w 2024 r .) nie ufają politykom ani urzędnikom. Po drugie boją się negatywnych skutków kolejnej dewaluacji funta, więc wolą na bieżąco wydawać zarabianą gotówkę. Po trzecie egipskie bankomaty w wyniku awarii internetu często nie wypłacają pieniędzy już po zaksięgowaniu transakcji. Sam kilkakrotnie w ten sposób straciłem pieniądze rzędu 200-300 zł, a banki będące właścicielami bankomatów nie chciały anulować transakcji.

Szansą dla bankowości jest masowe korzystanie przez Egipcjan z aplikacji mobilnych. Średnia wieku obywateli kraju wynosi zaledwie 24 lata. Są oni bardzo aktywni w social mediach. Jest to spójne z typowo egipską obsesją na punkcie kreowania własnego wizerunku.

Przy okazji warto wspomnieć, że w 2011 r. wydarzenia arabskiej wiosny w tym kraju były koordynowane za pomocą aplikacji WhatsApp. Z tego też powodu w latach 2013-2020 była ona blokowana przez służby specjalne. Możliwe było wyłącznie wysyłanie wiadomości tekstowych.

Sektor bankowy w Egipcie

Mimo trwającego kryzysu gospodarczego oraz obaw ludności wartość sektora bankowego w Egipcie rośnie. W 2024 r. jego zysk netto wyniósł 10,6 mld dolarów, czyli dwukrotnie więcej niż w 2023 r. Od grudnia 2024 roku do czerwca br. wartość depozytów wzrosła o 33 proc. z 21 do 28 mld funtów egipskich. Jest to rezultat wdrażania od 2022 r. przez Bank Centralny Egiptu międzynarodowych norm w zakresie transparentności instytucji finansowych.

Egipski sektor bankowy jest zdominowany przez własność państwową. Całkowita wartość jego aktywów w 2024 r. wyniosła 428 mld dolarów. 62,8 proc. z tej kwoty wyniosły łączne aktywa NBE (155 mld dolarów) i Banku Misr (104 mld dolarów). Łącznie z pozostałymi bankami państwowymi, wśród których wymienić należy m.in. Banque du Caire, Agricultural Bank of Egypt czy Industrial Bank of Egypt, udział skarbu państw w rynku wynosi ok. 70 proc. Pozostałe 30 proc. stanowią banki prywatne. Największy z nich jest Commercial Bank of Egypt (CIB) dysponujący aktywami o wartości 27 mld dolarów. Ważną rolę odgrywa też działający zgodnie z zasadami bankowości islamskiej Faisal Islamic Bank of Egypt. Aktywa banków zagranicznych w Egipcie wynoszą zaledwie 10,17 mld dolarów. Dominują wśród nich banki z państw Zatoki Perskiej, Włoch, Wielkiej Brytanii i Grecji.

Prawdopodobnie właśnie ze względu na dominację państwa egipski sektor bankowy nie należy do afrykańskiej czołówki w innowacyjności. Pionierami w cyfryzacji są banki z RPA, Nigerii, Maroka i Tanzanii. W rankingu portalu The African Exponent z lutego br. pierwsze miejsce w zakresie rozwiązań cyfrowych zajął południowoafrykański Standard Bank Group. Łącznie w top 10 znalazły się cztery banki z Nigerii, trzy z RPA, po jednym z Maroka i Tanzanii oraz należący do 33 państw afrykańskich Ecobank.

W 2018 r. polski Bank Gospodarstwa Krajowego podpisał umowy z Bankiem Misr i z Export Development Bank of Egypt. Celem było ułatwienie działalności polskich eksporterów na rynku egipskim. Jednocześnie polskie banki komercyjne mogłyby być interesującym partnerem technologicznym odpłatnie udostępniającym bankom egipskim know-how. W 2024 r. w rankingu Deloitte aż cztery polskie banki znalazły się w grupie 40 instytucji finansowych wyznaczających światowe trendy w zakresie cyfryzacji usług.

Banki a gospodarka

Sektor bankowy jest motorem gospodarki w każdym rozwiniętym kraju. Po pierwsze dlatego, że udziela kredytów. Po drugie inwestuje pieniądze swoich klientów zgromadzone na depozytach, lokatach i innych produktach bankowych. Gdy znaczna część kredytów jest niespłacana lub inwestycje okazują się nietrafione, banki tracą możliwość realizacji akcji kredytowej, co może prowadzić do recesji.

W 2022 r. Arabia Saudyjska zdeponowała w egipskich bankach 5 mld dolarów, co uchroniło gospodarkę Egiptu przed krachem. Kraj jednak wciąż pozostaje w kryzysie gospodarczym. Jego PKB obniżył się z 477 mld dolarów w 2022 r. do 389 mld dolarów w 2024 r. Inflacja w 2023 r. osiągnęła rekordowe 34 proc., a w 2024 r. utrzymywała się na poziomie 23,4 proc. W 2025 r. według prognoz Międzynarodowego Funduszu Walutowego gospodarka ma wyjść z recesji i osiągnąć wzrost na poziomie 4,1 proc. Z kolei Bank Centralny Egiptu zakłada, że dopiero w 2028 r. inflacja przestanie osiągać dwucyfrowe poziomy. Dla jej zbicia istotne jest zwiększanie stabilności systemu bankowego, poziomu depozytów i rezerw dewizowych kraju. Dlatego rozwiązania służące zachęceniu Egipcjan do korzystania z usług bankowych mogą prowadzić do wyjścia z kryzysu gospodarczego.

Wyjście Egiptu z kryzysu gospodarczego i wzmocnienie jego sektora bankowego będzie korzystne dla polskich firm. Polski eksport w latach 2019-2023 zmniejszył się z 469 do 329 mln dolarów. Główną przyczyną tego spadku jest odpływ dewiz z rynku egipskiego, w wyniku czego miejscowe firmy mają mniej pieniędzy do opłacania importu. Rynek egipski jednak wciąż jest chłonny na polskie produkty. Polskim hitem eksportowym mogą okazać się w najbliższym czasie systemy do konwersji silników samochodowych na LPG, ponieważ rząd egipski planuje wprowadzenie subwencji w tym obszarze.

Główne wnioski

1. Bank Misr od 2026 r. ma być pierwszym w Afryce w pełni cyfrowym bankiem. Dzięki temu ma zwiększyć poziom depozytów, co wpłynie na ogólną stabilność egipskiej gospodarki.
2. Sektor bankowy w Egipcie jest zdominowany przez banki państwowe. Banki prywatne też w większości posiadają egipski kapitał.
3. Cyfryzacja egipskiej gospodarki może pomóc wyprowadzić kraj z kryzysu gospodarczego, w tym doprowadzić do zmniejszenia inflacji i wzmocnienia rezerw dewizowych. Dzięki temu egipskie firmy będą w stanie importować więcej towarów z Polski. Ponadto egipski sektor bankowy może być rynkiem do sprzedaży polskiego know-how w zakresie bankowości elektronicznej.