Von der Leyen w orędziu o stanie Unii: Czas zerwać z jednomyślnością, wzmocnić obronę i chronić dzieci przed big techami

Ursula von der Leyen rozpoczęła swoje dzisiejsze przemówienie od mocnego stwierdzenia, że Europa znalazła się w stanie walki: o pokój, wolność, wartości i własny los.
– Europa musi walczyć. O swoje miejsce w świecie, w którym wiele mocarstw jest albo obojętnych, albo jawnie wrogich Europie. W świecie imperialnych ambicji i imperialnych wojen – mówiła do eurodeputowanych.

Wezwała do jedności sił proeuropejskich, aby móc sprostać tym wyzwaniom. W kontekście wojny w Ukrainie zapowiedziała, że UE wejdzie w „sojusz dronowy” z Kijowem. Będzie finansowany z pożyczki w wysokości 6 mld euro, aby Ukraina mogła utrzymać przewagę technologiczną. Ursula von der Leyen poinformowała również o planie udzielenia Ukrainie „pożyczki reparacyjnej” na odbudowę kraju, która będzie finansowana z odsetek od zamrożonych rosyjskich aktywów.

– Ukraina spłaci pożyczkę dopiero wtedy, gdy Rosja zapłaci za reparacje – wyjaśniła Ursula von der Leyen. Zapowiedziała też dalsze zaostrzanie kursu wobec Rosji, w tym prace nad 19. pakietem sankcji i dążenie do „całkowitego pozbycia się brudnych rosyjskich paliw kopalnych”. Stanowczo potępiła poranne naruszenie polskiej przestrzeni powietrznej przez rosyjskie drony, zapewniając o pełnej solidarności Unii z Polską. Zadeklarowała również, że UE zorganizuje szczyt Międzynarodowej Koalicji na rzecz Powrotu Ukraińskich Dzieci, podkreślając, że „każde uprowadzone dziecko musi wrócić” do kraju.

Reformy wewnętrzne i bezpieczeństwo granic

Jednym z kluczowych postulatów szefowej KE była zmiana sposobu podejmowania decyzji w polityce zagranicznej.

– Uważam, że musimy przejść do głosowania większością kwalifikowaną w niektórych obszarach, na przykład w polityce zagranicznej. Czas zerwać z kajdanami jednomyślności – oświadczyła Ursula von der Leyen.

Argumentowała, że pozwoli to Unii na szybsze i skuteczniejsze działanie. Wskazała przy tym na przykład Węgier, które blokowały kluczowe decyzje dotyczące Rosji.

Przewodnicząca KE zapowiedziała również konkretne działania w dziedzinie obronności. Europa musi posiadać niezależne zdolności strategiczne, w tym inwestować w nadzór kosmiczny w czasie rzeczywistym.

– Musimy posłuchać wezwania naszych bałtyckich przyjaciół i zbudować mur z dronów. To fundament wiarygodnej obrony – podkreśliła Ursula von der Leyen.

Do końca października Komisja ma przedstawić mapę drogową dla nowych wspólnych projektów obronnych.

Odnosząc się do kryzysu migracyjnego, Ursula von der Leyen zapowiedziała ostrzejszą walkę z przemytnikami ludzi. Podkreśliła, że choć system azylowy musi być humanitarny, UE nie może być naiwna i musi skuteczniej odsyłać osoby, które nie uzyskały prawa do pobytu.

– To my w Europie musimy decydować, kto do nas przyjeżdża i w jakich okolicznościach, a nie przemytnicy i handlarze ludźmi – mówiła wzywając do przełamania ich „modelu biznesowego”.

Szefowa KE potwierdziła, że poszanowanie praworządności pozostanie „obowiązkowym” warunkiem dostępu do funduszy unijnych, co było nawiązaniem do zamrożenia miliardów euro dla Węgier.

– Z poszanowaniem dla praworządności musimy iść jeszcze dalej w następnym długoterminowym budżecie. To warunek konieczny dla funduszy UE. Teraz i w przyszłości – zaznaczyła Ursula von der Leyen.

Gospodarka, technologia i kwestie społeczne

W obszarze gospodarki przewodnicząca Komisji Europejskiej ogłosiła inicjatywę „małych, przystępnych cenowo samochodów”, aby Europa nie oddała tego rynku Chinom.

– Przyszłość motoryzacji – i samochody przyszłości – muszą być produkowane w Europie – podkreśliła.
Zapowiedziała też wprowadzenie kryterium „Made in Europe” w zamówieniach publicznych oraz pakiet „Battery Booster” o wartości 1,8 mld euro na rozwój produkcji baterii w UE.

Przewodnicząca poruszyła problem rosnących cen mieszkań, nazywając go „kryzysem społecznym”. Zapowiedziała pierwszy w historii unijny szczyt mieszkaniowy oraz „Europejski Plan na rzecz Przystępnych Cenowo Mieszkań”. W swoim wystąpieniu odniosła się też do Europejskiego Zielonego Ładu, przedstawiając go głównie jako narzędzie wzmacniania gospodarki i bezpieczeństwa.

Nowością jest zapowiedź utworzenia Europejskiego Centrum Odporności Demokratycznej, które ma monitorować i wykrywać dezinformację. Ursula von der Leyen ostrzegła, że „nasza demokracja jest atakowana” przez manipulację informacjami. Podjęła również temat wpływu mediów społecznościowych na dzieci, porównując go do zagrożeń związanych z paleniem czy alkoholem i zapowiedziała powołanie panelu ekspertów, który doradzi w tej kwestii.

W kontekście konfliktu na Bliskim Wschodzie Ursula von der Leyen, mówiąc o „klęsce głodu stworzonej przez człowieka”, która nie może być bronią wojenną, zaproponowała częściowe zawieszenie umowy stowarzyszeniowej UE-Izrael w aspektach handlowych oraz sankcje na ekstremistycznych ministrów i osadników. Przyznała, że uzyskanie zgody na te kroki będzie trudne.

– Niech żyje Europa – zakończyła swoje przemówienie.

Główne wnioski

1. Unia Europejska w trybie walki o strategiczną suwerenność. Przemówienie Ursuli von der Leyen to sygnał, że UE chce budować niezależność na arenie międzynarodowej. Postulat odejścia od jednomyślności, plan budowy "muru z dronów" na wzór państw bałtyckich czy inwestycje w nadzór kosmiczny to hasła, ale też propozycje zmierzające do stworzenia Europy, która potrafi samodzielnie i szybko podejmować decyzje w kluczowych dla swojego bezpieczeństwa sprawach, bez ryzyka paraliżu przez weto jednego państwa.
2. Wzmacnianie wewnętrznej odporności jako fundament siły zewnętrznej. Przewodnicząca KE mocno akcentuje, że siła Europy na zewnątrz zależy od jej spójności i odporności wewnętrznej. Inicjatywy takie jak "Made in Europe" czy rozwój produkcji baterii mają uniezależnić europejską gospodarkę od strategicznych rywali, głównie Chin. Jednocześnie propozycje dotyczące walki z dezinformacją, ochrony dzieci przed big techami oraz powiązanie funduszy z praworządnością mają na celu wzmocnienie fundamentów demokratycznych UE, które są podważane zarówno przez czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne.
3. Próba odpowiedzi na codzienne problemy obywateli. W przemówieniu widać próbę połączenia wielkich, strategicznych celów z odpowiedziami na konkretne bolączki Europejczyków. Uznanie kryzysu mieszkaniowego za "kryzys społeczny", zapowiedź inicjatywy na rzecz tanich aut europejskich czy walka z manipulacją w sieci to tematy bliskie obywatelom. Ursula von der Leyen stara się pokazać, że projekt europejski to nie tylko geopolityka, ale także realne działania poprawiające jakość życia i bezpieczeństwo, co ma kluczowe znaczenie w kontekście rosnących nastrojów eurosceptycznych w wielu krajach członkowskich.