Rosja wskrzesza Interwizję. Festiwal muzyczny z czasów zimnej wojny odpowiedzią na wykluczenie z Eurowizji

Konkurs Interwizji, pierwotnie organizowany w latach 1977-1980 w Sopocie przez kraje bloku wschodniego, został wskrzeszony przez Władimira Putina. Przywódca najwyraźniej uznał, że to doskonałe narzędzie miękkiej siły. A dodatkowo - alternatywa dla zachodnich wartości kulturowych promowanych na Eurowizji, które Rosja zdecydowanie odrzuca. W sobotę wieczorem w Moskwie odbył się wielki finał.

Historia Interwizji – riposta na zachodnią dominację kulturową

Interwizja była bezpośrednią odpowiedzią bloku wschodniego na Konkurs Piosenki Eurowizji. Festiwal ruszył w 1977 r. w Operze Leśnej w Sopocie. Był kontynuacją Międzynarodowego Festiwalu Piosenki organizowanego od 1961 r. Konkurs był organizowany przez Międzynarodową Organizację Radiową i Telewizyjną (OIRT), która istniała w latach 1946-1993 i zrzeszała nadawców z krajów socjalistycznych.

Festiwal odbywał się w latach 1977-1980, a w 1979 roku wystąpił na nim zespół Boney M z utworem „Rasputin”. Jak podaje oficjalny serwis festiwalu, fragment ten został wycięty z transmisji.

Ostatnia edycja przed końcem zimnej wojny miała miejsce w 1980 r. Kontynuację zarzucono z powodu sytuacji politycznej w Polsce: powstaniem „Solidarności” i wprowadzeniem stanu wojennego.

Polityczny powrót festiwalu

Wskrzeszenie Interwizji jest bezpośrednią reakcją na wykluczenie Rosji z Eurowizji w 2022 r. po pełnoskalowej inwazji na Ukrainę. Europejska Unia Nadawców (EBU) stwierdziła wówczas, że udział Rosji „przyniósłby konkursowi wstyd” w świetle „bezprecedensowego kryzysu na Ukrainie”.

Dla Moskwy Eurowizja była przez lata ważnym narzędziem projekcji miękkiej siły na świat, jak zauważa France24. Organizacja finału Eurowizji w Moskwie w 2009 r. kosztowała 30 mln dolarów, co – według Reutersa – czyni ją najdroższą edycją w historii konkursu. Scena wykorzystywała niemal jedną trzecią światowych zasobów ekranów LED, a całe przedsięwzięcie miało „legitymizować reżim Putina” w kraju i za granicą.

Nowa Interwizja – kolejny projekt wielobiegunowego świata

Tegoroczna Interwizja to część szerszej rosyjskiej strategii dyplomacji kulturowej. Radio Free Europe przypomina, że chodzi o to, aby pokazać, że Rosja nie jest izolowana międzynarodowo. W konkursie uczestniczą artyści z 23 krajów o łącznej populacji przekraczającej połowę ludności świata, w tym z Chin, Indii, Brazylii, Arabii Saudyjskiej, Kuby, Wenezueli i Wietnamu, zgodnie z oficjalną listą uczestników publikowaną przez TASS.

Według agencji TASS, transmisja rozpocznie się w sobotę o godz. 20:30 czasu moskiewskiego (19:30 polskiego czasu) i będzie nadawana na Pierwszym Kanale rosyjskiej telewizji oraz w sieci VK. Rosję reprezentuje Jarosław Dronow, znany pod pseudonimem artystycznym „Shaman”. To dziś jeden z najbardziej rozpoznawalnych wykonawców wojennej Rosji, jak informuje agencja United24Media.

Artysta zyskał popularność w 2022 r. dzięki patriotycznym piosenkom jak „Powstaniemy” czy „Ja Russkij” („Jestem Rosjaninem”), które stały się hymnem rosyjskiego nacjonalizmu, o czym pisał The New York Times. Występy 33-letniego Shamana regularnie uświetniają wydarzenia sponsorowane przez państwo. On sam odwiedza front i okupowane terytoria Ukrainy. The Moscow Times odnotowuje, że za swoje działania artysta został objęty sankcjami przez UE i Australię.

„Tradycyjne wartości” kontra „dekadencyjny Zachód”

Putin podkreśla, że Interwizja ma promować „tradycyjne wartości rodzinne” w przeciwieństwie do „dekadencji liberalnego Zachodu”. To bezpośrednia odpowiedź na inkluzywny charakter Eurowizji, która przez lata dawała platformę dla promocji praw LGBT+ i innych postępowych idei. Szczególnie kontrowersyjne było zwycięstwo Conchity Wurst w 2014 ., które wywołało ostrą krytykę rosyjskich polityków, jak zauważa Noema Magazine.

W serwisie France 24 dr Ben Noble z University College London podkreśla, że „Rosja może teraz sterować narracją konkursu muzycznego w opozycji do kulturalnych inicjatyw tego, co nazywa dekadenckim i liberalnym Zachodem”. Dr Precious Chatterje-Doody z Open University dodaje, że wydarzenie „ma znamiona projektów medialnych i kulturowych sponsorowanych przez Kreml” i jest „na wskroś polityczne”.

Ograniczone zainteresowanie i wyzwania organizacyjne

W odróżnieniu od Eurowizji, gdzie uczestniczące kraje głosują jednocześnie, Interwizja boryka się z wyzwaniami logistycznymi. W mediach odnotowano, że „między Brazylią a Wietnamem jest 11 stref czasowych”. A oba kraje mają nadawać konkurs.

Według dziennika Izvestia, jury składa się z przedstawicieli każdego uczestniczącego kraju, ale brak mu neutralności – wśród jurorów znajduje się m.in. ambasador Kolumbii w Rosji. Jak informuje TASS, wyniki zostaną ogłoszone po wszystkich występach. Zwycięzca otrzyma nagrodę pieniężną w wysokości 30 mln rubli (około 360 tys. dolarów).

Alexander Alimow z rosyjskiego MSZ powiedział agencji TASS, że „globalne zainteresowanie konkursem jest oczywiste”. Przyznał jednak, że „nie wszystkie kraje, które zaprosiliśmy, ostatecznie znalazły się na liście wykonawców”.

Nieoczekiwane uczestnictwo USA i kontrowersje

Jednym z najbardziej zaskakujących elementów konkursu jest udział Stanów Zjednoczonych, reprezentowanych przez australijsko-amerykańską piosenkarkę Vassy. Zastąpiła ona pierwotnego kandydata, czyli Brandona Howarda, który zrezygnował z występu kilka dni przed konkursem z powodu „problemów rodzinnych” jak podała agencja TASS. Rosyjskie MSZ poinformowało, że administracja USA „nie sprzeciwiła się” udziałowi swojego reprezentanta, choć nie wyśle na imprezę oficjalnej delegacji. Drugi zachodni uczestnik to serbski artysta Slobodan Trkulja.

Znaczenie geopolityczne

Odrodzenie Interwizji wpisuje się w szerszą rosyjską strategię budowania alternatywnego bloku krajów niechętnych zachodniej dominacji. Siergiej Kiriejenko, przewodniczący rady nadzorczej Interwizji, powiedział agencji TASS, że populacja 23 uczestniczących krajów stanowi „ponad połowę świata”, a transmisja dotrze do 4,3 mld ludzi. Podobnie pisze agencja BelTA. Organizatorzy nie ujawnili listy zagranicznych nadawców.

Rosyjski krytyk kulturalny Artiomy Trojckij, obecnie przebywający na emigracji w Estonii, ocenia w rozmowie z Radiem Wolna Europa, że pomysł przywrócenia konkursu muzycznego z czasów zimnej wojny „to kolejne przypomnienie, że dzisiejsza putinowska Rosja cofnęła się do sowieckiego sposobu myślenia i mentalności”.

Komentatorzy wskazują, że powrót Interwizji dowodzi ambicji Moskwy kształtowania wielobiegunowego porządku światowego. Rosja chce się pozycjonować jako lider alternatywnego bloku kulturowego i politycznego wobec dominacji Zachodu i jego wartości.

Główne wnioski

1. Interwizja jest narzędziem rosyjskiej „miękkiej siły” i odpowiedzią na izolację kulturową. Po wykluczeniu Rosji z Eurowizji w 2022 r. po pełnoskalowej inwazji na Ukrainę, Kreml zdecydował się na reaktywację konkursu z czasów ZSRR. Ma to na celu zademonstrowanie, że Rosja nie jest osamotniona i jest w stanie tworzyć własne, międzynarodowe wydarzenia kulturalne. Poprzez zaproszenie krajów z Globalnego Południa, takich jak Chiny, Indie czy Brazylia, Rosja buduje narrację o tworzeniu „wielobiegunowego świata” w opozycji do dominacji Zachodu.
2. Festiwal promuje ideologiczną wizję świata Władimira Putina. Konkurs ma być platformą dla „tradycyjnych wartości” i stanowić kulturową przeciwwagę dla „dekadenckiego, liberalnego Zachodu”, który, zdaniem Kremla, reprezentuje Eurowizja z jej otwartością na prawa osób LGBT+. Dobór rosyjskiego reprezentanta – nacjonalistycznego piosenkarza „Shamana", znanego z poparcia dla wojny – oraz politycznie nacechowane jury, podkreślają, że Interwizja jest projektem politycznym, a nie czysto artystycznym.
3. Historyczny kontekst Interwizji wzmacnia jej obecne, polityczne znaczenie. Oryginalna Interwizja, organizowana w latach 1977–1980 w Sopocie, była odpowiedzią bloku wschodniego na zachodnią Eurowizję i narzędziem propagandy sukcesu. Reaktywacja konkursu w 2025 roku jest więc symbolicznym powrotem do retoryki zimnowojennej, w której kultura staje się polem rywalizacji ideologicznej. Wskrzeszenie festiwalu pokazuje, że Rosja, podobnie jak niegdyś ZSRR, dąży do stworzenia własnej strefy wpływów kulturowych, niezależnej od Zachodu.