UE zawarła traktat handlowy z Indonezją. Co to oznacza dla polskich firm?

Wojna celna prowadzona przez Stany Zjednoczone przyspieszyła podpisanie negocjowanego od 2016 r. europejsko-indonezyjskiego traktatu o wolnym handlu. 22 września na tropikalnej wyspie Bali, podpisali go unijny komisarz ds. handlu Maroš Šefčovič i jego indonezyjski odpowiednik, minister Airlangga Hartarto.

Umowa o Wszechstronnym Partnerstwie Gospodarczym (CEPA) w ciągu dwóch lat ma niemal wyeliminować cła na 80 proc. indonezyjskich i 98 proc. europejskich towarów. Po stronie eksportu do UE miałoby to dotyczyć zwłaszcza oleju palmowego, obuwia, tekstyliów i owoców morza. Zawarty układ w ciągu pięciu lat ma zwiększyć eksport UE o ok. 3 mld euro.

Szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen oświadczyła w lipcu, że układ „pomoże wzmocnić łańcuchy dostaw krytycznych surowców”, których Europa potrzebuje do transformacji energetycznej i cyfrowej. Europejscy eksporterzy mają zaoszczędzić na obniżonych cłach 600 mln euro (708 mln dolarów) rocznie.

Brukseli zależało na szerszym otwarciu indonezyjskiego rynku na własne towary i usługi oraz na dostępie do krytycznych surowców, takich jak nikiel.

Ostatecznego kształtu umowy nie podano jeszcze do wiadomości. Będą ją jeszcze musieli ratyfikować parlamentarzyści w Dżakarcie, Parlament Europejski i wszystkie państwa członkowskie.

– Z jednej strony wśród wszystkich uczestników rynku zapanował optymizm. Ale z drugiej umowy podpisywane przez Dżakartę nigdy nie są ostateczne. Zwłaszcza że w tym wypadku negocjacje były bardzo wrażliwe – mówi Kevin O’Rourke, niezależny analityk polityki i gospodarki Indonezji z ponad 30-letnim doświadczeniem.

O co się spierają

Dla Europejczyków dużą przeszkodą w robieniu biznesu na Jawie czy Sumatrze są bariery pozataryfowe. To na przykład duża liczba wymaganych certyfikatów, inspekcje w europejskich portach, konieczność ministerialnych zgód na wysyłkę towaru i ograniczenia kwotowe dla eksporterów. Indonezji trudno będzie z nich zrezygnować, bo Dżakarta od dziesięcioleci prowadzi otwarcie protekcjonistyczną politykę. W UE jest też duży opór przed dopuszczeniem na rynek oleju palmowego. Chodzi tu o jego wpływ na masową wycinkę i wypalanie lasów deszczowych.

Indonezyjski prezydent Prabowo Subianto określił unijne regulacje środowiskowe jako dyskryminacyjne. Tymczasem na dyskryminację narzekają też przedsiębiorcy z Europy.

Przeczytaj: Indonezja gra twardo. Apple płaci miliard dolarów za dostęp do rynku

Trudne negocjacje

Choć Dżakarta deklaruje, że od 2027 r. firmy z UE będą się cieszyły tą samą ochroną prawną, co indonezyjskie, to analitycy zwracają uwagę, że nie ma pewności, czy umowa ograniczy indonezyjskie bariery pozataryfowe. Są one dziś zmorą europejskich eksporterów.

– Od dawna wyzwaniem jest nierówne traktowanie unijnych przedsiębiorstw. Dotyczy to przypadków przejmowania aktywów i dyskryminacji ze względu na pochodzenie kapitału. Firmy często muszą się też zobowiązać do inwestycji i wytwarzania swoich produktów na miejscu, co często nie ma z ich punktu widzenia uzasadnienia ekonomicznego – mówi Kevin O’Rourke.

Firmy muszą też uzyskiwać certyfikaty halal, rejestracje w miejscowej agencji kontroli leków i żywności (BPOM) i mierzą się z ograniczeniami kwotowymi dla firm z poszczególnych krajów.

Analiza

Kevin O’Rourke podkreśla, że po podpisaniu traktatu o wolnym handlu między UE a Wietnamem, obroty handlowe w ciągu czterech lat powiększyły się o 50 proc.

– Trudno oceniać, czy Indonezja to powtórzy. Według jednej z interpretacji Wietnam zagospodarował europejski popyt na towary takie jak ubrania i obuwie. Według innej będzie się rozwijał na tyle szybko, że odejdzie od produkcji towarów o niskiej wartości na rzecz bardziej zaawansowanych artykułów, na przykład smartfonów. To stwarza szanse dla Indonezji – mówi analityk.

Bardziej optymistycznie na perspektywy rozwoju handlu patrzy Cezary Filipek, kierownik biura Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu (PAIH) w Dżakarcie.

– Potencjał powiększenia wymiany handlowej jest bardzo duży. Spodziewam się co najmniej kilkudziesięcioprocentowego wzrostu obrotów w perspektywie kilku lat. W ciągu dekady niewykluczone jest nawet jego potrojenie – mówi Cezary Filipek.

Jak dodaje, podpisanie przez Unię Europejską umowy z Wietnamem zmobilizowało Indonezję do przyspieszenia negocjacji. Umowa UE z Indonezją dotyka problemu niektórych barier pozataryfowych, więc jest większa szansa, że zostaną ograniczone. Władze w Dżakarcie ponadto motywują wprowadzone latem dodatkowe amerykańskie cła, które Indonezja chce sobie zrekompensować.

Przeczytaj: Głębokie reformy w Wietnamie. Czy kraj ucieknie z pułapki średniego wzrostu?

– Dlatego Indonezyjczycy zrobią wiele, aby spełnić życzenia Europy dotyczące zapewnienia zrównoważonej uprawy i odpowiedniej certyfikacji oleju palmowego – ocenia Kevin O’Rourke.

Problemy z olejem palmowym

Od 2018 r. Indonezja wprowadza w życie regulacje, których zadaniem jest walka z wypalaniem lasów i torfowisk pod uprawę. Mimo to co roku w porze suchej światowe media nadal obiegają obrazy pożarów i spowijającego archipelag smogu, który często przedostaje się do sąsiednich krajów. Organizacje ekologiczne obawiają się, że umowa o wolnym handlu, zwiększając popyt, pogłębi problem.

Według indonezyjskiego ministra gospodarki Airlanggi Hartarto brukselscy urzędnicy obiecali „specjalne traktowanie” dla krajów, które podpisały z Unią umowy handlowe. Blok ma opóźnić do 2026 r. wprowadzenie w życie prawa o deforestacji, zgodnie z którym zakazuje się sprowadzania na rynek produktów, które wyprodukowano na terenie, gdzie do 2020 r. rosła dżungla. Poza olejem palmowym dotyczy to też m.in. papieru, kawy i kakao.

Szanse dla europejskich i polskich firm

Wśród europejskich firm, które mogą zyskać na poszerzeniu dostępu do rynku azjatyckiego archipelagu, wymienia się producentów pojazdów elektrycznych, farmaceutyków i elektroniki.

Kevin O’Rourke podkreśla, że Europejczycy mają w tych dziedzinach unikatowy potencjał.

– Amerykanie wycofują się z wielu krajów świata, a Europa pozostaje największym graczem zdolnym do zastąpienia USA zarówno pod względem kapitałowym, jak i posiadanej ekspertyzy. Indonezja ma duże zapotrzebowanie na inwestycje i know-how w dziedzinie budowy infrastruktury oraz energii odnawialnej. Europejczycy mają szansę wypełnić lukę – mówi Kevin O’Rourke.

Jak dodaje analityk, znacznie trudniej będzie w przemyśle samochodowym, który zdominowały firmy z Chin oraz w branży górniczej. W wypadku przetwarzania rudy niklu europejskim firmom trudno konkurować z chińskimi, bo te korzystają z braku regulacji, w tym związanych z ochroną środowiska i niskimi standardami praw pracowniczych.

Amerykanie wycofują się z wielu krajów świata, a Europa pozostaje największym graczem zdolnym do zastąpienia USA

Kto skorzysta

A jak nowe otwarcie mogą wykorzystać firmy znad Wisły?

Według Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu (PAIH) na indonezyjskim rynku działa w formie handlowej kilkadziesiąt polskich marek oraz kilka firm z polskim kapitałem.

Największe i najszybsze korzyści z zawartej umowy mogą osiągnąć przedsiębiorstwa z branży FMCG, które już dziś eksportują na ten rynek. W tym sektorze zarejestrowanych jest ponad 20 polskich marek. Należą do nich Bakkaland, Bogutti, Hortex, Inglot, Kupiec, Prymat i Sante. Do sprzedaży swoich towarów przygotowują się kolejne.

– Polskie produkty żywnościowe mogą się stać bardziej konkurencyjne cenowo i rywalizować z markami australijskimi, amerykańskimi czy chińskimi. Dotyczy to choćby słodyczy, soków, mrożonek, sera i mleka. Szansą dla polskich eksporterów jest fakt, że wśród najzamożniejszych indonezyjskich konsumentów wzrasta świadomość zdrowego żywienia – przekonuje Cezary Filipek, kierownik biura PAIH w Dżakarcie.

Podkreśla, że dopuszczenie produktów rolno-spożywczych na lokalny rynek nadal wymaga biurokratycznych procedur. Polska posiada dziś pozwolenia głównie na eksport nabiału i jabłek. Producenci borówek i wołowiny nadal czekają na zielone światło.

Szanse mają także firmy sektora związanego z transportem: producenci taboru i podzespołów kolejowych i autobusów miejskich. Zapotrzebowanie jest nie tylko w stołecznej Dżakarcie, ale także w kilku innych dynamicznie rozwijających się kilkumilionowych miastach.

Już dziś warszawska firma MEDCOM dostarcza podzespoły do pociągów we wschodniej Jawie.

Polskie produkty żywnościowe staną się tańsze i będą mogły skuteczniej rywalizować z markami australijskimi, amerykańskimi czy chińskimi.

Potencjał widać także w sektorze medycznym, wykończeniach wnętrz i zaawansowanych technologiach wspierających edukację i bezpieczeństwo żywnościowe. W bardziej długofalowej perspektywie mówi się też o sektorze energetycznym – dotyczy to zwłaszcza fotowoltaiki i energii geotermalnej, bo Indonezja, podobnie jak Polska odchodzi od technologii węglowych. Istotnymi graczami mogłyby się tu stać firmy zrzeszone w sieci GreenEvo. To inkubator dla przedsiębiorstw rozwijających zielone technologie, który od 2009 r. promuje Warszawa. Rozwijane w jego ramach firmy działają branży OZE, gospodarki odpadami i technologii smart city.

Cezary Filipek dodaje, że nie bez szans jest polska branża kosmetyczna, ale dotyczy to tylko produktów z najwyższej, luksusowej półki. Polskie produkty kosmetyczne mają szanse, ale wymaga to dużych inwestycji w marketing i bazę produkcyjną na miejscu.

Przeczytaj: Indonezja: Nowy zawodnik wagi ciężkiej na światowej arenie. Prezydent z globalnymi ambicjami

Ważna jest obecność

Bramy do indonezyjskiego rynku mają stanąć otworem w 2027 r., ale przedsiębiorstwa, które chcą tam sprzedawać swoje produkty i inwestować powinny się na to przygotować już teraz.

Zwłaszcza biznes znad Wisły ma do wykonania dużą pracę, bo na rynkach azjatyckich najważniejsza jest stała obecność. Europejska Izba Handlowa w Dżakarcie – EuroCham – ma około 250 członków. Poza PAIH nie ma wśród nich ani jednego z Polski.

Ekspert PAIH punktuje też brak obecności polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) i firm kapitałowych w Indonezji. Większość znaczących firm europejskich posiada już przedstawicielstwa albo lokalną produkcję i to one będą pierwszymi beneficjentami umowy.

Żadna polska marka nie ma w Indonezji stałych przedstawicieli

– Przedsiębiorcy powinni zacząć planować długoterminową ekspansję, w tym inwestycje kapitałowe, uzyskanie wymaganych certyfikatów, otwarcie lokalnego oddziału i członkostwo w Europejskiej Izbie Handlowej. To idealny czas, by firmy rozpoczęły strategiczne przygotowania, m.in. do uzyskania certyfikacji halal i SNI, poświadczającej spełnianie miejscowych standardów jakości. Żadna polska marka nie ma w Indonezji stałych przedstawicieli, nie wspominając o lokalnej produkcji. O ile w wypadku eksportu żywności to się jeszcze sprawdza, to w sektorach wymagających zaangażowania większego kapitału już nie. Posiadanie przedstawicielstwa znacznie ułatwi znajdowanie i utrzymywanie relacji z miejscowymi partnerami. Kluczowe jest też zrozumienie lokalnego rynku i kultury biznesowej oraz znaczące nakłady na podróże, marketing, rozwój kapitału ludzkiego i transfer technologii. W Indonezji niezbędna jest długoterminowa obecność, cierpliwość i zaangażowanie kapitału – przekonuje Cezary Filipek.

Główne wnioski

1. Europejsko-indonezyjski traktat o wolnym handlu ma wejść w życie w 2027 r. Spadną wtedy koszty eksportu i wzrośnie konkurencyjność cenowa europejskich, w tym polskich produktów. W pierwszych latach spodziewany jest wzrost obrotów handlowych o co najmniej kilkadziesiąt procent. Obroty handlowe mogą się jednak powiększyć nawet trzykrotnie. Może to zrekompensować skutki wojny celnej z USA, a Europie zagwarantować dostęp do krytycznych surowców.
2. UE i Indonezja deklarują, że obniżą wzajemne cła niemal do zera. Ma to dotyczyć 96 proc. towarów europejskich i 80 proc. indonezyjskich. Wyzwaniem pozostają bariery pozataryfowe i planowane w UE regulacje zapobiegające wylesianiu,
3. Największe szanse na korzyści mają polskie firmy z branży FMCG, sektora transportowego (w tym dostawcy taboru kolejowego i podzespołów oraz autobusów elektrycznych), chemicznego, medycznego i energetycznego.