Koniec Bridge Alfa. Znika program NCBR, który finansował startupy

Potwierdziły się pogłoski o nieprzedłużeniu realizacji Bridge Alfa Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), czyli największego programu finansującego za pośrednictwem funduszy venture capital (VC) rozwój polskich startupów.

„Ze względu na wątpliwości audytowe działanie Bridge Alfa nie będzie kontynuowane w ramach Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG)” – przekazało serwisowi XYZ Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR).

Program Bridge Alfa w ostatnich latach zapewniał dopływ kapitału dla spółek na najwcześniejszym etapie rozwoju, których projekty z założenia miały bazować na pracach badawczo-rozwojowych. Cel był realizowany za pośrednictwem funduszy VC wyłanianych w procedurach konkursowych przez NCBR, a następnie inwestujących w startupy w rundach pre-seed i seed. Właśnie ze względu na aktywność inwestycyjną swoich Alf NCBR dominowało w strukturze rynkowej pod względem liczby transakcji VC z udziałem polskich spółek. Należy natomiast zaznaczyć, że w ramach pojedynczej transakcji startupy uzyskiwały od funduszy z Bridge Alfa ok. 1 mln zł.

Zbyt wiele wątpliwości wokół Alf i NCBR

Idea takiego modelu dotowania funduszy, najmłodszych startupów i rozwoju technologii – jak twierdzą uczestnicy rynku VC – była słuszna. Sektor venture capital nie rozwinąłby się w Polsce bez publicznego wsparcia dla inwestycji w bardzo świeże spółki dopiero testujące nowe rozwiązania, czyli najbardziej ryzykowne z punktu widzenia inwestorów.

Z czasem jednak zaczęły wypływać informacje o nadużyciach poszczególnych Alf. Pojawiły się opinie o niskich kompetencjach menedżerów zarządzających niektórymi z nich, finansowaniu nierynkowych projektów technologicznych itp. Program zaczął tracić zaufanie rynku. Do tego doszły ostatnie głośne afery z NCBR w roli głównej związane z realizacją innego programu – dotacyjnej szybkiej ścieżki.

– Z jednej strony decydenci dobrze widzą, że NCBR nie sprawdziło się w zarządzaniu tego rodzaju programami. Z drugiej – brak podobnego wsparcia może oznaczać wylanie dziecka z kąpielą. Na rynku znacząco zmniejszy się liczba transakcji z udziałem spółek na najwcześniejszym etapie rozwoju. W konsekwencji zaburzy się cały cykl inwestycji venture capital – z czasem na rodzimym rynku zacznie brakować atrakcyjnych firm technologicznych także dla funduszy i inwestorów indywidualnych finansujących już bardziej dojrzałe biznesy – mówi prosząca o anonimowość osoba, która zna sposób funkcjonowania zarówno sektora VC, jak i administracji publicznej.

Zdaniem inwestora

Potrzebny nowy program finansowania startupów

Istnieje potrzeba opracowania nowego publicznego programu finansującego fundusze venture capital (VC) inwestujące w spółki na najwcześniejszym etapie rozwoju. Dobrze byłoby, gdyby ta misja została powierzona instytucji będącej bliżej rynku VC niż Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) było w ramach programu Bridge Alfa.
Natomiast publiczny kapitał na rozwój innowacyjnych projektów i nowych technologii jest na rynku bardzo potrzebny. Technologicznym spółkom najtrudniej pozyskać pierwszy milion. Publiczne pieniądze na rynek powinny jednak wpływać w bardziej efektywnym modelu niż ten, z jakim mieliśmy do czynienia dotychczas w ramach działań NCBR.
Minusem Bridge Alfa był ponadto limit 250 tys. euro na jedną inwestycję oraz dotacyjny charakter programu. Bardziej efektywnym modelem jest inwestowanie państwa w fundusze VC i oczekiwanie zwrotu z inwestycji. W takim modelu funkcjonuje np. Starter PFR Ventures. Oczywiście nie można powiedzieć, że Bridge Alfa nie wniósł zupełnie nic do ekosystemu VC. Szkoda, że te ciemne strony realizacji programu przysłoniły płynące z niego korzyści.

Artur Banach

partner w Movens Capital

Co z finansowaniem najmłodszych spółek

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) w korespondencji z XYZ zapewniło, że nie pozostawi tej zalążkowej części rynku VC bez dopływu kapitału publicznego. Zabezpieczone zostało ponad 2,5 mld zł na wiele innych projektów o zbliżonych celach.

„W programie FENG 2021-2027 nadal będzie dostępna oferta wsparcia dla projektów realizowanych przez jednostki naukowe, spółki technologiczne na wczesnych TRL [poziomach gotowości technologicznej – red.], w tym również z udziałem funduszy VC. Analizujemy również możliwości dodatkowego wsparcia dla startupów w ramach potencjalnych oszczędności w innych działaniach FENG w przyszłym roku. Wspieranie rozwoju rynku VC to jeden z priorytetów programu FENG, dlatego w działaniu 2.30 – Instrumenty Kapitałowe przeznaczyliśmy na ten cel ponad 1,8 mld zł wkładu publicznego (w porównaniu do ok. 1,2 mld zł wykorzystanych finalnie na ten cel w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój – POIR)” – informuje biuro prasowe MFiPR.

Ministerstwo zapewnia, że pieniędzy na inwestycje w startupy nie zabraknie przez najbliższych kilka lat.

„Będą głównym źródłem finansowania innowacyjnych spółek na wczesnym etapie rozwoju, a jeśli popyt na nie będzie duży, rozważymy zwiększenie budżetu” – deklaruje MFiPR.

Dodaje, że „największa część tych pieniędzy trafi do instrumentu Starter, w ramach którego istnieje wymóg, aby 70 proc. inwestycji funduszy VC (w ujęciu wartościowym) było skierowanych do spółek przed pierwszą komercyjną sprzedażą (early stage)”.

Nie wiadomo, czy mowa o pieniądzach, które już są zarezerwowane dla Startera, czyli programu PFR Ventures realizowanego w formule funduszu funduszy, czy chodzi o dodatkowy kapitał.

Zdaniem eksperta

Venture capital potrzebuje mądrego wsparcia od państwa

Myślę, że założenia programu Bridge Alfa Narodowego Centrum Badań i Rozwoju były dobre, ale już z egzekwowaniem ich realizacji bywało różnie. Nierzadko mieliśmy do czynienia z nietrafnym wyborem funduszy venture capital – zbyt wiele pieniędzy popłynęło do zespołów zarządzających, które nie miały wystarczającego doświadczenia. Brak odpowiedniej kontroli i nadzoru nad funduszami VC doprowadził do przeprowadzenia wielu wątpliwej jakości inwestycji w startupy. W mojej opinii więcej niż połowa funduszy z Bridge Alfa wsparła przedsięwzięcia, które nie zakończyły się sukcesem. Efektem nieefektywnej selekcji były również pojawiające się na rynku oferty sprzedaży funduszy dofinansowanych z programu Bridge Alfa. To nigdy nie powinno się wydarzyć.
Natomiast wsparcie państwa w rozwój innowacji jest niezbędne, zwłaszcza w finansowaniu rozwoju nowych technologii w modelu venture capital. Im wcześniejszy etap tworzenia i rozwoju projektu, tym większe ryzyko inwestycyjne. Publiczne pieniądze dla sektora VC były i nadal są potrzebne, ale powinny na rynek wpływać w mądry i kontrolowany sposób.

Dariusz Żuk

założyciel AIP Seed

Podsumowanie efektów Bridge Alfa

Z danych NCBR na koniec października 2024 r. wynika, że dofinansowanie w ramach Bridge Alfa wyniosło ponad 1,31 mld zł, a wymagany wkład inwestorów prywatnych ponad 328,7 mln zł. Utworzonych zostało 55 funduszy VC, które łącznie zainwestowały w 1247 startupów.

Jaka była efektywność tych transakcji? Alfy zrealizowały 246 exitów, czyli wyjść z inwestycji, w tym w ramach przejęć firm, na przykład Skriware czy Yesineed. Sześć spółek weszło na GPW: Bioceltix, Noctulica i Poltreg lub NewConnect: Simteract, SDS Optic i Emplocity.

NCBR nie udzieliło informacji, ile z startupów z portfeli Alf zrealizowało drugą lub kolejne rundy inwestycyjne. Rynkowej próby czasu nie przetrwało natomiast 80 startupów – spółki zostały zamknięte.

NCBR wśród sukcesów programu Bridge Alfa wymienia m.in. wpływ na rozwój krajowego ekosystemu VC, wzrost liczby startupów w Polsce i budowę kompetencji zespołów zarządzających startupami.

Główne wnioski

1. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zdecydowało, że nie będzie kolejnej edycji programu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju Bridge Alfa.
2. Głównym powodem, który zaważył o losach Bridge Alfa, są według resortu funduszy „wątpliwości audytowe”.
3. W programie Bridge Alfa utworzonych zostało 55 funduszy VC, które łącznie zainwestowały w 1247 startupów.