Kraje bałtyckie uniezależnią się wreszcie od rosyjskiej energetyki

Utilitas Wind, największy na Łotwie producent energii wiatrowej, uruchomił pod koniec zeszłego roku w miejscowości Tārgale na zachodzie kraju magazyn energii oparty na bateriach (BESS).

Pierwszy, mały krok

Jego łączna moc wynosi 10 MW, a pojemność sięga 20 MWh. Ma za zadanie stabilizować łotewski system elektroenergetyczny, szczególnie w sytuacjach, gdy chwilowe zapotrzebowanie na energię przewyższa produkcję. Magazyn umożliwi 24-godzinne zasilanie niemal 3 tys. średniej wielkości łotewskich gospodarstw domowych. Serwis uzladets.lv przytacza obrazowe przykłady pojemności nowej instalacji: taka ilość energii wystarczyłaby, aby średniej wielkości samochód elektryczny pokonał dystans 115 tys. km lub domowa pralka wykonała 19 tys. cykli.

Nowy magazyn został już przyłączony do łotewskiej sieci przesyłu prądu, a zgodnie z planami na początku lutego zostanie zsynchronizowany z europejskim systemem elektroenergetycznym.

„To historyczny moment w branży energetycznej na Łotwie. Od dwóch lat aktywnie pracujemy nad realizacją tego projektu i jesteśmy dumni, że możemy przyczynić się do wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju Łotwy” – komentuje Renārs Urbanovičs, członek zarządu Utilitas Wind.

Magazyn w Tārgale ma przede wszystkim zmniejszyć ryzyko przerwania dostaw energii elektrycznej oraz wyrównywać ceny prądu w regionie.

Postsowiecki spadek

„Utworzenie pierwszego tak dużego systemu bateryjnego i przyłączenie go do sieci przesyłowej jest bardzo ważnym wydarzeniem. Liczę jednak na to, że wkrótce powstaną kolejne tego typu projekty” – deklaruje cytowany przez łotewskie media Rolands Irklis, prezes Augstsprieguma Tīkls (AST), łotewskiego operatora systemu przesyłowego.

Podobne oczekiwania wyraża łotewski minister gospodarki Viktors Valainis. Twierdzi, że stworzenie odpowiednio dużej infrastruktury pozwoli zapewnić, że po planowanym na 2025 r. odłączeniu od rosyjskiego systemu energetycznego BRELL, łotewska energetyka będzie działać bez zakłóceń.

BRELL to utworzony w ZSRR pierścień energetyczny łączący ówczesne republiki związkowe: litewską, łotewską, estońską, białoruską i rosyjską. W efekcie wszystkie decyzje dotyczące zarządzania częstotliwością i stabilnością sieci zapadały na centralnym szczeblu w Moskwie. Po rozpadzie ZSRR w 1991 r. kraje bałtyckie podjęły starania o odłączenie się od rosyjskiego systemu BRELL i przyłączenie do europejskiego systemu. Formalnie proces synchronizacji Litwy, Łotwy i Estonii z nim rozpoczął się w 2018 r. Pełna integracja ma nastąpić dokładnie 8 lutego 2025 r. Będzie to kluczowy moment w dążeniu tych trzech krajów do niezależności i bezpieczeństwa energetycznego.

Cel coraz bliżej

Nadzieje wyrażane przez Viktorsa Valainisa i Rolandsa Irklisa mają solidne podstawy. W 2024 r. AST podpisała z niemiecką firmą Rolls-Royce Power Solutions umowę na dostawę dwóch wielkoskalowych systemów magazynowania energii opartych na technologii akumulatorów niklowo-manganowo-kobaltowych (NMC). Łączna moc łotewskich magazynów wyniesie 80 MW, a pojemność 160 MWh. Mniejszy magazyn o parametrach 20 MW/40 MWh powstanie w miejscowości Tume na zachodzie kraju, a większy – 60 MW/120 MWh – w Rēzekne na wschodzie.

„Ten obiekt będzie naszym największym uruchomionym dotychczas systemem magazynowania energii elektrycznej” – deklarował Jörg Stratmann, dyrektor generalny Rolls-Royce, podczas podpisania porozumienia.

Największy z dotychczas uruchomionych systemów magazynowania energii Rolls-Royce dostarczył w listopadzie 2022 r. Holandii.

Ambicje sąsiadów

Łotwa nie pozostaje samotna w wyścigu o niezależność energetyczną – goni ją Estonia. Jesienią zeszłego roku w Kiisa na północy kraju wmurowano kamień węgielny pod wielki magazyn energii o mocy 200 MW i pojemności 400 MWh. Powstaną dwa obiekty, każdy o parametrach 100 MW/200 MWh. Pierwszy z nich ma zostać uruchomiony pod koniec 2025 r., a drugi – rok później. Projekt realizuje Baltic Storage Platform, spółka joint venture estońskiej Evecon, francuskiego Corsica Sole oraz Mirova, firmy specjalizującej się w zrównoważonym finansowaniu.

Litwa, Łotwa i Estonia mają wspólny cel – stworzenie bałtyckiego hubu energetycznego. Projekt zakłada zwiększenie mocy wytwórczych, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz eksport nadwyżek energii. Ogłoszony w listopadzie plan koncentruje się na budowie morskich farm wiatrowych oraz rozwoju lądowych źródeł energii odnawialnej.

Według analityków z Instytutu Europy Środkowej (IEŚ) w Lublinie każde z państw bałtyckich nadal pozostaje importerem energii elektrycznej netto. W 2023 r. Łotwa importowała 12,8 proc. wykorzystywanej energii, Estonia – 46,3 proc., a Litwa – aż 67,8 proc.

Eksperci IEŚ zauważają, że powstanie takiego hubu będzie miało znaczenie nie tylko regionalne, ale także europejskie. Na poziomie lokalnym projekt zapewni większą integrację i bezpieczeństwo energetyczne państw bałtyckich, a na poziomie europejskim przyczyni się do realizacji celów dekarbonizacyjnych oraz redukcji zależności od paliw kopalnych.

Główne wnioski

1. Na Łotwie uruchomiono kilka tygodni temu magazyn energii o pojemności 20 MWh, a w tym roku ma powstać kolejny ośmiokrotnie większy. Estonia rozpoczęła budowę magazynu o pojemności 400 MWh.
2. Te projekty są kolejne kroki do zapewnienia niezależności energetycznej krajom bałtyckim. Już w lutym wszystkie trzy mają się odłączyć od rosyjskiego systemu energetycznego.
3. Litwa, Łotwa i Estonia chcą wspólnie stworzyć bałtycki hub energetyczny, który zwiększy ich bezpieczeństwo i umożliwi eksport energii.