Książę wraca do Paryża. Tym razem bez oręża, ale z dyplomacją (WYWIAD)

Katarzyna Stańko, XYZ: Dlaczego zaproponował pan wzniesienie pomnika księcia Józefa Poniatowskiego w Paryżu?
Arnaud Ngatcha, wicemer Paryża: Pomysł zrodził się podczas rozmowy z ambasadorem Polski we Francji, Janem Emerykiem Rościszewskim. W kontekście polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej pojawiła się potrzeba upamiętnienia obecności i historii Polski w Paryżu. Po głębszej analizie uznaliśmy, że to właśnie książę Józef Poniatowski najlepiej symbolizuje więzi łączące nasze dwa kraje. Jego los nie tylko obrazuje okres intensywnej współpracy francusko-polskiej, ale ma też głębokie znaczenie – zarówno symboliczne, jak i historyczne.

To gest przyjaźni między Paryżem a Warszawą. Obie stolice są zresztą blisko związane – myślę choćby o umowie o współpracy między naszymi miastami oraz o doskonałych relacjach między mer Anne Hidalgo a prezydentem Warszawy Rafałem Trzaskowskim.

Po uzyskaniu zgody mer Paryża, złożyłem wniosek w tej sprawie na ostatniej sesji Rady Miasta, w obecności ambasadora Polski, który zasiadał na galerii. Wniosek przyjęły jednogłośnie przez wszystkie ugrupowania polityczne.

Poza tym projekt ten ma jasno określony cel polityczny – zbliżenie między Francją a Polską.

Czy projekt cieszy się poparciem władz francuskich?
Tak, był konsultowany z Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Pałacem Elizejskim. Jest częścią szerszej polityki zacieśniania współpracy między naszymi rządami.

Miejsce i data odsłonięcia

Czy wiadomo już, gdzie dokładnie stanie pomnik?
Moja koleżanka, Laurence Patrice, zastępczyni burmistrz ds. pamięci, prowadzi obecnie szczegółowe analizy w celu wybrania lokalizacji, która będzie odpowiednia zarówno dla Polski, jak i zgodna z wymaganiami urbanistycznymi oraz konserwatorskimi. Ambasador Polski wyraził wolę polskiego rządu, by pomnik stanął w 7. dzielnicy, w pobliżu kompleksu Les Invalides – blisko grobu Napoleona. To miejsce ma ogromne znaczenie symboliczne, ponieważ książę Poniatowski został mianowany marszałkiem przez samego Napoleona – był jedynym cudzoziemcem, któremu nadano ten tytuł.

Jednak esplanada Les Invalides to teren objęty ścisłą ochroną konserwatorską. Obowiązują tam określone kryteria, takie jak rozmiar dzieła, wpływ na otoczenie oraz zgodność z charakterem dzielnicy. Trzeba także uwzględnić kwestie techniczne – podłoże musi być zdolne do trwałego utrzymania wagi monumentu.

Czy można już mówić o dacie uroczystego odsłonięcia?
Chcielibyśmy, by pomnik został odsłonięty przed końcem kadencji burmistrz Anne Hidalgo, czyli do marca 2026 roku. Jednak wszystko zależy od ostatecznych decyzji komisji oraz uzyskania wymaganych zezwoleń.

Relacja Polska-Francja

Czy to znak zacieśniania relacji między Polską a Francją?
Nasze stolice – Paryż i Warszawa – od dawna utrzymują dobre relacje, a dziś także współpraca między rządami układa się bardzo dobrze. Z tego, co wiem, istnieje dobra nić porozumienia między premierem Polski Donaldem Tuskiem a prezydentem Emmanuelem Macronem. To symboliczny gest wzajemnego szacunku i zbliżenia.

Przypomnę, że Poniatowski był ministrem wojny Księstwa Warszawskiego i walczył u boku Napoleona. Nasza wspólna historia sięga średniowiecza i pełna jest momentów współpracy.

W Warszawie stoi pomnik generała de Gaulle'a – był to gest uznania ze strony Polski. Pomnik Poniatowskiego w Paryżu będzie formą symbolicznej wzajemności.

Ostatnia wizyta prezydenta Francji w Polsce była napięta z powodu propozycji wysłania misji wojskowej na Ukrainę. Polski rząd nie zamierza w niej uczestniczyć.
Każdy kraj prowadzi własną politykę zagraniczną. Premier Tusk reprezentuje interesy Polaków. Prezydent Macron – interesy Francji. Złożył on propozycję europejską, która jest obecnie omawiana z partnerami z UE.

Postrzeganie Poniatowskiego, Napoleona...

Czy Francuzi znają postać księcia Poniatowskiego?
Ci, którzy interesują się historią, znają to nazwisko. Poniatowski jest symbolem wspólnej walki o wolność – wartości dzielonej przez oba nasze narody.

A jak dziś postrzegany jest Napoleon? Francuska tożsamość narodowa bardziej opiera się dziś na Rewolucji Francuskiej...
Powiedziałbym, że dziedzictwo Napoleona jest nadal bardzo żywe. Spoczywa w samym sercu Paryża, pod majestatyczną kopułą Les Invalides. Francuzi są silnie związani z Rewolucją Francuską – to ona dała początek Republice. Historia Francji to jednak całość. Napoleon przyczynił się do ustabilizowania bardzo burzliwego okresu po rewolucji. Pozostawił po sobie instytucje, które istnieją do dziś: Legię Honorową, prefektów, Kodeks cywilny. Owszem, niektórzy krytykują jego imperialne ambicje – i jest to uzasadnione. Ale pozostaje jedną z najbardziej znaczących postaci naszej historii. Historia nie jest wyborem dogodnych momentów – to całość. Nie da się budować narodu bez przyjęcia całego jego dziedzictwa.

Napoleon próbował zdobyć Moskwę. Poniatowski brał udział w tej kampanii. Mówi pan, że historia lubi się powtarzać. W kontekście wojny w Ukrainie – czy widzi pan powtórkę z historii?
Nie odważyłbym się na bezpośrednie porównanie czasów Napoleona z obecną sytuacją. To zupełnie inne konteksty historyczne. Napoleon działał w monarchicznej Europie, która chciała odwrócić skutki Rewolucji Francuskiej.

Dziś mamy do czynienia z inwazją jednego państwa – Rosji – na drugie, Ukrainę, co jest sprzeczne z prawem międzynarodowym.

Widać również wyraźną wolę prezydenta Putina, by redefiniować granice i destabilizować Unię Europejską.

Od początku konfliktu Paryż wyraźnie opowiedział się po stronie Ukrainy – udzielamy wsparcia politycznego, współpracujemy z Kijowem. Przyjęliśmy uchodźców na początku wojny. Kijów ma honorowe obywatelstwo Paryża. Prezydent Zełenski odznaczył burmistrz Paryża za jej zaangażowanie. Regularnie gościmy ukraińskie delegacje.

Nasza walka to walka o wartości europejskie: wolność, demokrację, suwerenność narodów. To one nas prowadzą i pozostajemy im wierni.

... i postrzeganie Polski

Na koniec – jak dziś postrzegana jest Polska? Czy stereotyp „polskiego hydraulika” z 2004 roku, kiedy wstępowaliśmy do UE, nadal funkcjonuje we Francji?
Nie. To relikt przeszłości, który niegdyś wykorzystywano, by wzbudzać lęk. Dziś Polska postrzegana jest jako ważny europejski gracz, kraj kultury i historii. W Paryżu bardzo aktywnie działają Biblioteka Polska i Instytut Kultury Polskiej. Osobiście jestem miłośnikiem muzyki klasycznej – Chopin to jeden z moich ulubionych kompozytorów.

Główne wnioski

1. Pomnik ks. Józefa Poniatowskiego powstanie z inicjatywy wicemera Paryża Arnauda Ngatcha, którego zainspirował polski ambasador J.E. Rościszewski. Projekt zaakceptowała Rada Miasta, która nie podjęła jednak jeszcze ostatecznej decyzji, kiedy pomnik powstanie i gdzie się będzie znajdował. Projekt ten ma jasno określony cel polityczny – zbliżenie między Francją a Polską.
2. Projekt pomnika urzędnicy skonsultowali z Ministerstwem Spraw Zagranicznych Francji oraz Pałacem Elizejskim. Jest częścią szerszej polityki zacieśniania współpracy między  rządami Polski i Francji.
3. Zdaniem wicemera Paryża stereotyp polskiego hydraulika zagrażającego miejscom pracy we Francji  to relikt przeszłości. Dziś Francuzi postrzegają Polskę jako ważnego europejskiego gracza, kraj kultury i historii. W Paryżu bardzo aktywnie działają Biblioteka Polska i Instytut Kultury Polskiej.