Szczyt Islamskiego Banku Rozwoju w Algierze. Już wiadomo, na co przeznaczy pieniądze

Powołanie do życia, na mocy postanowień konferencji w Breton Woods w 1994 r., Banku Światowego dało początek myśleniu na temat realizacji idei globalnej solidarności poprzez pomoc rozwojową. W kolejnych dekadach koncepcja ta zaczęła schodzić na poziom kontynentalny. W 1959 r. powstał Międzyamerykański Bank Rozwoju, w 1963 r. utworzono Afrykański Bank Rozwoju, a w 1966 r. Azjatycki Bank Rozwoju. Z kolei w 1975 r. państwa muzułmańskie uznały, że stworzenie instytucji dystrybuującej pomoc rozwojową pomiędzy nimi może być skutecznym sposobem realizacji zasady solidarności religijnej głoszonej przez proroka Mahometa w Koranie.

Kto tworzy Islamski Bank Rozwoju

Islamski Bank Rozwoju (IsDB) jest instytucją multilateralną zrzeszająca 57 państw. Wśród nich największymi udziałowcami są Arabia Saudyjska (22,5 proc.), Libia (9,03 proc.), Indonezja (7,93 proc.), Iran (7,9 proc.), Nigeria (7,33 proc.), Katar (6,83 proc.), Egipt (6,77 proc.), Kuwejt (6,62 proc.), Zjednoczone Emiraty Arabskie (6,48 proc.) oraz Turcja (6,17 proc.). Jego siedziba mieści się w mieście Jeddah w Arabii Saudyjskiej. W latach 1975-2012 kapitał banku wynosił 50 mld dolarów, a w 2013 r. został trzykrotnie zwiększony. Jego misją jest zmniejszanie ubóstwa i pobudzanie wzrostu PKB w państwach muzułmańskich. To także dostarczanie im infrastruktury finansowej zgodnej z prawem szariatu oraz wspieranie rozwoju innowacji i celów wyznaczonej przez ONZ. IsDB jest obserwatorem Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Agencje Fitch, Moody’s i Standard&Poor zgodnie przyznają mu rating AAA.

Religijne uzasadnienie

Idea solidarności społecznej, której wyrazem jest pomoc rozwojowa, znajduje uzasadnienie w licznych fragmentach Koranu i hadisach (historiach z życia proroka opowiadanych przez ludzi z jego epoki). Na przykład w surze Al.-Hadid (57:7) napisane jest „Allah wszechmogący powiedział <Wierzcie w Boga i w Jego Posłańca i rozdawajcie z tego, co On wam powierzył. Ci spośród was, którzy uwierzyli i rozdali, otrzymają nagrodę wielką.>” Z kolei w sura Al.-Tawbah głosi, że „tych, którzy gromadzą złoto i srebro i nie rozdają ich zgodnie z wolą Bożą, dotknie bolesna kara”. Kuzyn Mahometa Abdullah Ibn Abbas miał nastomiast zaświadczyć, że powiedział on, że „wierzącym nie można nazwać tego, które je, podczas gdy jego sąsiad jest głodny”.

IsDB działa zgodnie z zasadami bankowości islamskiej. Oznacza to przede wszystkim, że instrumenty finansowe, które oferuje swoim klientom, nie mogą być objęte odsetkami. Najłatwiejszym do pogodzenia instrumentem działania są subwencje. Stanowią bezzwrotną pomoc dla państw członkowskich (zwłaszcza objętych klęskami żywiołowymi lub kryzysami finansowymi) lub dla wspólnot muzułmańskich w krajach, które nie są członkami IsDB. Kolejnym instrumentem są nieoprocentowane pożyczki. Bank przyznaje je głównie na realizację megaprojektów w państwach członkowskich. Ich czas spłaty wynosi 15-30 lat, a pierwsza rata spłacana jest po okresie 3-10 lat od uzyskania środków. Oprócz tego bank udziela państwom członkowskim pożyczek w zamian za akcje w przedsięwzięciach lub prowizję.

Postanowienia szczytu w Algierze i inne projekty

Na szczycie w Algierze postanowiono, że IsDB w 2025 r. przeznaczy 12,3 mld dolarów na wsparcie państw członkowskich będących w trudnej sytuacji. Znaczna część z tych pieniędzy będzie finansować pomoc humanitarną dla Strefy Gazy. 2,4 mld dolarów ma zostać przeznaczone na adaptację państw członkowskich do zmian klimatycznych. 2,1 mld dolarów – na gospodarkę wodną. Z kolei 1,5 mld dolarów bank planuje wydać na rozwój infrastruktury. Z tej kwoty 1,22 mld dolarów pójdzie na budowę dróg i autostrad. 261 mln dolarów zasili inwestycje w linie kolejowe, a 15 mln dolarów na porty. 923,9 mln dolarów bank planuje wydać na inwestycje energetyczne. 330,3 mln dolarów przeznaczy na edukację, a 212,2 mln dolarów na służbę zdrowia. W ramach wszystkich tych kategorii mają być specjalne fundusze na poprawę sytuacji młodzieży.

Ważnym obszarem działalności IsDB jest wspieranie rozwoju bankowości islamskiej. Udział tego rodzaju instytucji w sektorach finansowych na świecie stale rośnie. W 2006 r. zgodnie z szariatem na świecie obsługiwane były transakcje o wartości 500 mld dolarów. Już w 2024 r. wyniosły one aż 3,5 bln dolarów. W 2025 r. ich wartość ma osiągnąć aż 4,9 bln dolarów.

IsDB finansuje projekty służące walce z ekstremizmem muzułmańskim, takie jak Islamska Wojskowa Koalicja Antyterrorystyczna. Organizacja składa się z 44 państw, m.in. Egiptu, Czadu, Kamerunu, Libanu, Kenii, Maroka, Omanu, Somalii, Tunezji, Turcji i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Jednocześnie jednak IsDB nie klasyfikuje jako terrorystycznej działalności takich organizacji jak Hamas czy Hezbollah. Członkiem IsDB jest też Katar, sponsor Bractwa Muzułmańskiego – radykalnej organizacji zwalczanej w wielu pozostałych państwach islamskich.

Znaczenie gospodarcze i polityczne państw muzułmańskich

Państwa muzułmańskie, a za ich sprawą takie instytucje jak IsDB, zyskują na znaczeniu dzięki intensywnemu wzrostowi liczby muzułmanów na świecie. W latach 2010-2023 ich liczba zwiększyła się z 1,65 mld do 2,04 mld. Stanowią oni 24,9 proc. ludności świata i są drugą grupą wyznaniową po chrześcijanach (30,7 proc.). Najprawdopodobniej za intensywny przyrost liczby ludności muzułmańskiej odpowiada obowiązujące w większości państw islamskich przywiązanie do tradycyjnego modelu rodziny i niska aktywność zawodowa kobiet. Korelację tych czynników potwierdza będący wyjątkiem przykład Tunezji. Liczba aktywnych zawodowo kobiet jest tam znacząco wyższa niż w innych krajach muzułmańskich. Jednocześnie w społeczeństwie rozpoczynają się procesy starzenia (średni wiek populacji 33 lata). Warto odnotować, że liczba muzułmanów w Europie w latach 2010-2023 wzrosła z 19,5 mln do 44 mln. Wynika to głównie z migracji.

Kraje muzułmańskie zyskują na znaczeniu pod względem ekonomicznym. W latach 2010-2023 łączne PKB pięciu najbogatszych państw z tej grupy (Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Egipt, Irak i Algieria) wzrosło z 1,415 bln dolarów do 2,493 bln dolarów. Wśród krajów muzułmańskich istnieją też takie, których poziom życia jest wyjątkowo wysoki. PKB per capita Kataru jest wyższe niż Holandii. Zjednoczone Emiraty Arabskie przewyższają pod tym względem Francję, Sułtanat Brunei – Koreę Południową, a Arabia Saudyjska prawie dorównuje Japonii.

Co może IsDB

Wzrost demograficzny i gospodarczy państw muzułmańskich podnosi ich znaczenie w polityce międzynarodowej. Najlepiej świadczy o tym wybór Turcji i Arabii Saudyjskiej na miejsca, w których odbywały się negocjacje dotyczące zakończenia wojny w Ukrainie. Ponadto od zachowania przywódców takich państw jak Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar, Iran, Algieria czy Maroko zależy stabilność w licznych państwach afrykańskich i azjatyckich. Podobnie jest ze wsparciem ze strony IsDB. Może ono służyć jako sposób na rozwiązywanie problemów społeczno-ekonomicznych państw globalnego południa. Jednocześnie jednak, przy niewłaściwym jego wykorzystaniu, może utrudniać integrację muzułmanów w Europie lub wspierać fundamentalizm religijny w Afryce.

Polski eksport do krajów członkowskich IsDB w 2023 r. wyniósł ponad 15 mld dolarów. Popularnością w tych krajach cieszą się zarówno polskie maszyny przemysłowe i rolnicze, jak i produkty rolno-spożywcze. Wiele państw kupuje z Polski zboże i mięso halal. Hitem eksportowym są też części do maszyn i urządzeń. Głównym konkurentem gospodarczym dla Polski, z grona państw członkowskich IsDB, jest Turcja. Jej produkty z powodzeniem zdobywają wiele rynków afrykańskich, gdzie klienci oceniają je jak lepsze od chińskich i tańsze od europejskich.

Główne wnioski

1. Islamski Bank Rozwoju to instytucja międzynarodowa udzielająca pomocy humanitarnej i rozwojowej oraz wspierająca rozwój bankowości islamskiej. Należy do niej 57 państw, a głównym akcjonariuszem jest Arabia Saudyjska.
2. Podczas szczytu w Algierze IsDB postanowił o przyznaniu w 2025 r. 12,3 mld dolarów na pomoc dla państw członkowskich będących w trudnej sytuacji oraz 8,5 mld dolarów na projekty rozwojowe.
3. Znaczenie gospodarcze i polityczne państw muzułmańskich stale rośnie. Są one coraz atrakcyjniejszymi rynkami zbytu oraz miejscami lokowania inwestycji.