Uganda przyciąga globalnych graczy. Złoto staje się strategicznym surowcem

21 maja rząd Ugandy poinformował o odkryciu złóż rudy złota o wartości szacowanej na 12 bln dolarów. Znalezisko obejmuje ponad 31 mln ton metrycznych surowca, co może pozwolić na wyprodukowanie aż 320 tys. ton rafinowanego kruszcu.

Jeśli zasoby zostaną odpowiednio zagospodarowane, Uganda ma szansę awansować do grona najważniejszych gospodarek Afryki i stać się światowym liderem w produkcji i posiadaniu złota.

Jednak – podobnie jak w przypadku innych krajów opartych na wydobyciu surowców – istnieje ryzyko pogłębienia nierówności społecznych, koncentracji bogactwa w rękach nielicznych oraz degradacji środowiska naturalnego. Nierówny podział zysków z eksploatacji surowców może prowadzić do napięć, a nawet wojny domowej. Dotychczasowy model zarządzania państwem, oparty na rozwijaniu edukacji i łagodzeniu podziałów plemiennych, daje jednak szansę na uniknięcie negatywnych scenariuszy.

Ugandyjskie złoża z dużym prawdopodobieństwem staną się też przedmiotem geopolitycznej rywalizacji między USA, Chinami i Rosją oraz globalnymi koncernami.

Przeczytaj: DR Konga staje się strategicznym graczem. Surowce, migracje i napięcia dyplomatyczne

Dlaczego złoto jest ważne?

Od połowy XIX wieku do 1971 r. złoto było najważniejszym surowcem świata. Obowiązywał wówczas tzw. standard złota – system, w którym wartość waluty i siła gospodarki opierały się na posiadanych rezerwach tego kruszcu.

Zaletą systemu było utrzymywanie inflacji na niskim poziomie. Jednak jego słabości ujawniły się po wybuchu I wojny światowej oraz kryzysie gospodarczym 1929 r., kiedy państwa musiały gwałtownie zwiększać wydatki, drukując pieniądze bez pokrycia w złocie, co prowadziło do spadku produkcji i pogorszenia jakości życia. II wojna światowa wymusiła opracowanie nowych rozwiązań gospodarczych, a ostatecznie odejście od standardu złota w 1971 r.

Mimo to złoto do dziś odgrywa kluczową rolę jako surowiec stabilizujący gospodarki. Jego wartość pozostaje względnie stała – a w okresach kryzysu, gdy rządy dewaluują waluty, nawet rośnie. Przykładowo, w czasie kryzysu z 2008 r. cena złota utrzymała poziom, podczas gdy inne aktywa traciły na wartości.

Kraje posiadające złoża złota są bardziej odporne na globalne zawirowania, ponieważ wydobycie generuje stabilne zatrudnienie i przychody podatkowe. Złoto znajduje szerokie zastosowanie m.in. w budownictwie, elektronice, lotnictwie, medycynie, kosmonautyce i jubilerstwie.

Z tych powodów Rosja, od początku wojny w Ukrainie, wykradła z Sudanu złoto o wartości ponad 2 mld euro, wykorzystując je do finansowania działań wojennych.

Kto zarobi na ugandyjskim złocie?

Dochody z wydobycia i eksportu złota z dużym prawdopodobieństwem zasilą lokalne elity władzy. Uganda liczy 49 mln mieszkańców i obejmuje 56 plemion, z których największym są Baganda, a drugim – Banyankole, z którego wywodzi się obecny prezydent. Do wpływowych grup etnicznych należą również Aczoli, Longi, Iteso, Lungbura, Batoro, Bakiga i Karamojong. Stanowiska w administracji, wojsku, policji, organizacjach międzynarodowych i zagranicznych firmach trafiają głównie do przedstawicieli tych plemion.

Kluczowe będą także relacje międzynarodowe. Najbliższymi sojusznikami Ugandy są Rosja i Chiny, co sprawia, że koncerny z tych państw mają największe szanse na uzyskanie kontraktów na wydobycie lub dostawy technologii.

Szanse na udział w rynku mają również firmy z USA – mimo wcześniejszych napięć związanych z krytyką ugandyjskiego ustawodawstwa wobec osób LGBT. Po zmianie administracji w Waszyngtonie ten temat może jednak zejść na dalszy plan.

Koncerny z Wielkiej Brytanii również mogą liczyć na dostęp do rynku – ich atutem jest powiązanie z kościołem anglikańskim, do którego należy 29 proc. obywateli Ugandy.

Najmniejsze szanse mają firmy z Unii Europejskiej. Władze Ugandy zarzucają państwom UE wspieranie opozycji wobec prezydenta Museveniego. W maju br. rząd w Kampali zerwał współpracę wojskową z Niemcami.

Dla Polski Uganda może stanowić rynek zbytu dla sprzętu górniczego oraz potencjalne źródło złota kupowanego przez NBP.

Główne wnioski

1. Rezerwy złota stanowią istotny czynnik stabilizujący gospodarkę. Wysoki popyt na ten surowiec sprawia, że państwa dysponujące jego zasobami są w dużym stopniu odporne na zewnętrzne wstrząsy.
2. Uganda należy do najstabilniejszych państw Afryki. Na jej terytorium nie występują kryzysy humanitarne, stopa bezrobocia jest niska, a poziom bezpieczeństwa i edukacji relatywnie wysoki.
3. Zyski z wydobycia złota w Ugandzie przypadną lokalnym elitom plemiennym oraz firmom z państw, które z tymi elitami nawiążą współpracę. Największe szanse mają przedsiębiorstwa z Chin, Rosji, USA i Wielkiej Brytanii.