Wielka afera finansowa na Litwie zatacza coraz szersze kręgi

Afera wybuchła w maju. Wtedy to litewska gazeta „Verslo žinios” opublikowała wyniki śledztwa dziennikarskiego dotyczącego funkcjonowania nielegalnych internetowych kasyn. Okazało się, że mogły one przyjmować płatności od banków w Niemczech, Holandii i w innych europejskich krajach dzięki pośrednictwu litewskich i powiązanych z Litwą podmiotów. Jednym z nich był fintech Foxpay, dostawca usług pobierania płatności. Innym – grupa zarejestrowanych w Szwajcarii, ale wywodzących się z Litwy spółek iSun. Specjalizują się one m.in. w rozwoju platform finansowych i oferują rozwiązania blockchain.

Publiczne kontrakty

Foxpay świadczył jednocześnie usługi instytucjom publicznym i przedsiębiorstwom państwowym na Litwie. Jak podaje tamtejszy publiczny nadawca radiowo-telewizyjny LRT – warte setki tysięcy euro umowy z fintechem zawarły m.in. samorządowa spółka Kauno Energija, Poliklinika Miejska w Kownie, czy szpital kowieńskiego Litewskiego Uniwersytetu Nauk o Zdrowiu. Kontrakty podpisywano na wiele lat, jeden z nich ma obowiązywać aż do 2027 r. Część z tych umów zawarto już po wybuchu afery. Portal tv3.lt doliczył się łącznie ponad 40 publicznych instytucji, które przez lata współpracowały z Foxpay.

Firma powstała 15 lat temu, jako Mokėjimo terminalų sistemos (co można przetłumaczyć jako „systemy terminali płatniczych”), a obecną nazwę nosi od 2020 r. W 2022 r. kupiła ją Ieva Trinkūnaitė (dziś ma 91 proc. udziałów, reszta należy do trzech innych osób).

Ieva Trinkūnaitė oraz jej partner Vilhelmas Germanas są także, jak podaje dziennik „Verslo žinios”, założycielami wspomnianej grupy spółek iSun. Okazuje się, że 38-letni dziś przedsiębiorca ma bardzo nieciekawą przeszłość. Portal 15min.lt odkrył, że zmienił nazwisko, a w 2016 r., gdy nazywał się jeszcze Vilius Židelis został prawomocnie skazany na cztery lata pozbawienia wolności. Sąd uznał, że dopuścił się wielu oszustw łącznie na kilkaset tysięcy euro. Mężczyzna trafił za kraty.

Ministerialne powiązania

W aferze pojawia się również nazwisko Navickas. Mindaugas Navickas był członkiem zarządu i dyrektorem generalnym firmy Foxpay. Ma zresztą także inne, liczne biznesowe i osobiste powiązania Ievą Trinkūnaitė. Przede wszystkim jest jej… szwagrem.

Jako zarządzający i główny udziałowiec spółki LitLab zatrudnił w niej Vilhelmasa Germanasa.

Z kolei żoną Mindaugasa jest Monika Navickienė, która również w latach 2012-2016 miała pakiet udziałów w firmie LitLab. Jeszcze kilka miesięcy temu kierowała jednak litewskim ministerstwem pracy i opieki socjalnej. Z rządowej funkcji zrezygnowała nieoczekiwanie w czerwcu, gdy wyszło na jaw, że w 2023 r. wraz z mężem oraz Ievą Trinkūnaitė i Vilhelmasem Germanasem poleciała prywatnym odrzutowcem do Dubaju. Małżonkowie Navickas za wyprawę nie zapłacili.

Dymisja Moniki Navickienė wywołała rządowy kryzys. Prezydent Litwy Gitanas Nausėda wezwała nawet na pilne spotkanie premier Ingridę Šimonytė.

W tym samym czasie litewskie państwowe organy zablokowały próbę przejęcia przez Foxpay wspomnianej już spółki LitLab. Natomiast Bank Litwy (który pełni funkcję nadzorcy rynku finansowego) wkroczył z kontrolą do siedziby firmy należącej do Ievy Trinkūnaitė. Dopiero po rozpoczęciu inspekcji Mindaugas Navickas zrezygnował z zasiadania w zarządzie Foxpay.

Bankowe sankcje

W lipcu Bank Litwy ograniczył zakres działalności przedsiębiorstwa. W uzasadnieniu napisano m.in., że system jego kontroli nie działał należycie i nie zablokował podejrzanych transakcji, a wewnętrznych transakcji pomiędzy klientami w ogóle nie monitorował. Ponadto Foxpay udostępniał swoje systemy informatyczne użytkownikom, których tożsamości nie można było ustalić.

Mimo tego firma nadal realizowała płatności między swymi klientami a podmiotami zakwalifikowanymi do grupy podwyższonego ryzyka. Dlatego miesiąc później jej funkcjonowanie ograniczono w jeszcze większym stopniu.

Bank Litwy zajął się również zbadaniem transakcji między Foxpay a Tautvydasem Lenckusem, który w 2022 r. został zatrzymany jako podejrzany w aferze narkotykowej. Jego firma Baltic Meat Industry (obecnie Global Star Meat) stała się wtedy własnością Swiss Wealth Management. To przedsiębiorstwo należące do Ievy Trinkūnaitė, a jedno z wysokich stanowisk w nim zajmował Mindaugas Navickas.

Jak twierdzi serwis 15min.lt w lutym 2023 r. firma Baltic Meat Industry została sprzedana dwóm mieszkańcom Izraela i Dubaju. Transakcja zbiegła się w czasie ze wspomnianym wyjazdem małżeństwa Navickas oraz Ievy Trinkūnaitė i jej partnera na Bliski Wschód. Zdaniem właścicielki Foxpay był to czysty zbieg okoliczności.

W czerwcu kwestią przetargów Foxpay, w wyniku których otrzymał liczne zamówienia publiczne, zajęła się antykorupcyjna komisja litewskiego parlamentu.

Sądowe postanowienia

Litewska agencja ELTA informuje, że w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami organy ścigania postawiły zarzuty siedmiu osobom. Były wśród nich Ieva Trinkūnaitė, Mindaugas Navickas oraz Vilhelmas Germanas. W połowie października decyzją Sądu Rejonowego w Wilnie pierwsza dwójka po uiszczeniu kaucji (odpowiednio 50 tys. euro i 100 tys. euro) została zwolniona. Inaczej jest w przypadku partnera Ievy Trinkūnaitė, podejrzanego o oszustwa, przekupstwo i legalizację mienia uzyskanego w sposób przestępczy. Vilhelmas Germanas pozostanie w areszcie przez co najmniej dwa miesiące. Sędziowie odrzucili jego skargę (30 października) i żądanie zamiany obecnych sankcji na poręczenie majątkowe oraz dozór policyjny.

ELTA przypomina, że według dotychczasowych ustaleń Agencji ds. Badania Przestępczości Finansowej (FNTT) w latach 2023-2024, „zalegalizowano” prawdopodobnie co najmniej 17 mln euro. W celu ukrycia działalności przestępczej wręczano ponad 100 tys. euro łapówki.

Główne wnioski

1. Litewski fintech Foxpay zawierał liczne intratne umowy z tamtejszymi państwowymi firmami i instytucjami publicznymi. Jednocześnie, jak twierdzi dziennik „Verslo žinios”, umożliwiał przelewy do nielegalnych internetowych kasyn.
2. Ieva Trinkūnaitė właścicielka Foxpay ma liczne i różnorodne powiązania z Moniką Navickienė, byłą już minister litewskiego rządu i jej mężem. Konfliktów interesów jest sporo.
3. Zdaniem organów państwowych Foxpay i osoby z nim powiązane mogły „wyprać„ co najmniej 17 mln euro. Są pierwsze aresztowania. Sprawa jest rozwojowa.