Zaloguj się 
Dzieje się!
Co kryje się za wotum zaufania? „Można jaśniej” o jednym z mechanizmów polskiej demokracji
Przy okazji wniosku premiera Donalda Tuska i głosowania w sprawie wotum zaufania dla jego rady ministrów – przyglądamy się mechanizmowi demokratycznemu, jakim jest owo wotum zaufania. Czym jest? Do czego służy? Czym różni się od wotum nieufności? I wreszcie, kiedy jest obowiązkowe, a kiedy dobrowolne? Zapraszamy na najnowszy odcinek „Można jaśniej”.
Udostępnij przez e-mail 
Z tego odcinka dowiesz się…
- Co to jest wotum zaufania – jakie są jego rodzaje i kiedy premier jest zobligowany je przedstawić.
- Jak przebiega procedura głosowania – jakie są wymogi frekwencyjne oraz większościowe.
- W czym wotum zaufania różni się od wotum nieufności.
Wideocast
Powiększ video
Wideocast
Powiększ audio
W polskim parlamencie ponownie zrobiło się gorąco, tym razem za sprawą głosowania w sprawie wotum zaufania dla rządu premiera Donalda Tuska. Abstrahując od politycznych niesnasek, w tym odcinku „Można jaśniej” przyglądamy się temu, jak funkcjonuje zasada wotum zaufania. Odpowiadamy na pytania, kiedy jest obowiązkowe, a kiedy dobrowolne, do czego służy i kiedy jest ważne i wiążące.
Dwa oblicza wotum zaufania
Zgodnie z Konstytucją RP, po wyborach parlamentarnych prezydent w ciągu 14 dni powierza misję tworzenia rządu kandydatowi, który ma zapewnić poparcie większości sejmowej. Następnie gabinet ma kolejne 14 dni na przedstawienie się Sejmowi i uzyskanie wotum zaufania. Bez tego nie może sprawować władzy wykonawczej.
Mechanika jest prosta. W głosowaniu musi uczestniczyć co najmniej połowa ustawowego składu Sejmu (230 z 460 posłów). Możliwe jest rozstrzygnięcie tylko większością bezwzględną (50 proc. głosujących plus 1), czyli minimalnie 231 głosów za powołaniem rządu.
Jeśli premier i jego ministrowie uzyskają poparcie, mogą działać dalej. Jeśli nie, prezydent może zwrócić się do innego kandydata lub nawet rozwiązać Sejm.
Gdy premier chce się wykazać stosuje dobrowolny wniosek o wotum zaufania. Może skorzystać z tego narzędzia w dowolnym momencie, wnioskując do marszałka Sejmu.
W ten sposób premier może potwierdzić mandat do sprawowania władzy, przedstawić plan działania i rozliczyć się z dotychczasowych osiągnięć. W dniu głosowania procedura jest następująca:
- Exposé premiera i przedstawienie programu na najbliższe miesiące.
- Pytania posłów — nie zawsze łatwe — z obu stron barykady.
- Głosowanie.
Różnica prawna jest jednak istotna. Przy dobrowolnym wotum zaufania wymagana jest jedynie zwykła większość głosów (czysta arytmetyka, czyli więcej głosów „za” niż „przeciw”). Przy czym frekwencja posłów na sali plenarnej nadal nie może spaść poniżej 50 proc. ustawowej ich liczby, by głosowanie było ważne (minimum 230 z 460 posłów).
W praktyce dyscyplina partyjna gwarantuje rządzącym mobilizację wszystkich sił.
W III RP odbyło się sześć takich głosowań (wszystkie już w XXI w.): Leszek Miller (2003), Marek Belka (2004), Donald Tusk (2012, 2014), Mateusz Morawiecki (2018, 2020). Za każdym razem rząd wychodził obronną ręką.
Wotum nieufności
O pozytywne wotum troszczy się premier, wotum nieufności to broń opozycji. By zgłosić chęć odwołania całego rządu, potrzebne jest:
- podpis 46 posłów składających wniosek do marszałka Sejmu;
- 231 głosów „za” (50 proc. składu Sejmu plus 1) za odwołaniem.
W praktyce Polska stosuje model konstruktywnego wotum nieufności. Oprócz wyrażenia braku zaufania wobec rządzących, autorzy wniosku muszą wskazać konkretnego kandydata na nowego premiera. Dopiero wtedy głosowanie ma sens — jeśli większość poprze nowego szefa rządu, obecny gabinet zostaje odwołany.
Wotum nieufności wobec ministra
W odwołaniu pojedynczego członka Rady Ministrów potrzebny jest wniosek z co najmniej 69 podpisami posłów oraz 231 głosów „za”. Skutkiem jest dymisja ministra i powołanie na jego miejsce innej osoby.
Dlaczego inicjowanie wotum zaufania się opłaca?
- Legitymizacja — pozwala premierowi na potwierdzenie mandatu po niekorzystnych sondażach czy wyborach.
- Komunikat polityczny — przestrzeń na zaprezentowanie programu i dyskusję z posłami.
- Mobilizacja — buduje dyscyplinę partyjną i jednoczy koalicję.
Jednak inicjator musi liczyć się z ryzykiem. Jeśli opozycja zdobędzie większość, premier i rząd tracą władzę. Warto więc starannie wyliczyć głosy i przewidzieć ewentualne absencje deputowanych.
Lekcja transparentności
Wotum zaufania to jeden z fundamentów demokratycznego państwa. Pozwala wyciągnąć rząd na „świeże powietrze” debaty i zmusić go do złożenia rachunku z dotychczasowych działań. Również opozycja – dzięki wotum nieufności – ma narzędzie skutecznego sprawowania kontroli.
Dla obywateli zrozumienie mechanizmów parlamentarnych to nie tylko sucha wiedza, lecz praktyczny klucz do śledzenia, jak i czy rząd działa w ich imieniu. Bez względu na barwy polityczne, warto być świadomym wyborcą.
Partnerem programu jest Santander Bank Polska
Jesteśmy jedną z największych grup finansowych i największym bankiem z kapitałem prywatnym w Polsce. Oferujemy nowoczesne rozwiązania finansowe dla osób indywidualnych, mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz polskich i międzynarodowych korporacji – zapraszamy na www.santander.pl. Pomagamy naszym klientom w osiąganiu sukcesów, wspieramy w realizacji tego, co dla nich ważne.
Prowadzimy klientów przez świat finansów w przejrzysty sposób.