Zaloguj się 
Dzieje się!
Ćwiczenia z nadziei. W Krakowie odbędzie się poświęcony kulturze żydowskiej FestivALT
Od 20 do 29 czerwca 2025 r. w Krakowie potrwa FestivALT, który po raz dziewiąty zaproponuje odważne i niekonwencjonalne spojrzenie na żydowskie dziedzictwo, tożsamość i współczesność. Ten przełamujący schematy, interdyscyplinarny festiwal przez ponad tydzień stanie się platformą spotkań ze sztuką w wielu różnych formach.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jaka jest historia krakowskiego FestivALT-u.
- Co stanowi temat przewodni tegorocznej edycji.
- Którzy artyści pojawią się w Krakowie.
FestivALT powstał w 2017 r. z inicjatywy żydowskich artystów i aktywistów, którzy postanowili stworzyć przestrzeń do artystycznych eksperymentów oraz refleksji nad współczesną żydowską tożsamością w Polsce. Festiwal, działając na pograniczu sztuki i zaangażowania społecznego, podejmuje trudne tematy pamięci, historii i tożsamości – nie w duchu nostalgii czy tragizmu, lecz w formie dialogu „tu i teraz” z końcówką XX wieku. Jak co roku, żydowska historia i tradycja stają się punktem wyjścia do ukazania złożoności współczesnych żydowskich tożsamości – zarówno w Polsce, jak i na świecie.
Program festiwalu kierowany jest do szerokiego grona odbiorców: od młodych dorosłych (16-25 lat), przez osoby w wieku średnim (25-50 lat), po starsze pokolenia – zarówno żydowskie, jak i nieżydowskie. FestivALT zaprasza wszystkich zainteresowanych kulturą, historią, społecznymi i artystycznymi perspektywami. W programie znajdą się spektakle, wystawy, instalacje, spacery i debaty – formy skierowane do osób otwartych na interdyscyplinarne doświadczenia i pogłębioną refleksję.
– Według danych FestivALT-u średnia dzienna frekwencja to około 500 osób. W skali całego wydarzenia daje to łącznie kilka tysięcy uczestników, co czyni festiwal solidnym wydarzeniem – zwłaszcza jak na niszową imprezę z zakresu sztuki zaangażowanej – podkreśla Michael Rubenfeld, dyrektor festiwalu.
Czym będzie się różnić tegoroczna edycja od poprzednich?
Tegoroczna – dziewiąta już – edycja festiwalu nosi tytuł „pursuing hope” i koncentruje się na poszukiwaniu nadziei w obliczu trudnej, aktualnej sytuacji geopolitycznej. Program powstał w reakcji na tragiczne wydarzenia rozgrywające się w Gazie, Izraelu i Ukrainie oraz na rosnącą falę antysemityzmu dotykającą międzynarodową społeczność żydowską.
– Wiele osób żydowskich sięga po wielowiekowe tropy kultury żydowskiej jako narzędzia analizy, odnosząc je do współczesnych pytań o tożsamość. Wydarzenia w Izraelu i Gazie narzucają określone ramy definicyjne żydowskości. Nieutożsamianie się z nimi przez dużą liczbę osób sprawia, że coraz istotniejsze staje się poszukiwanie diasporycznej tożsamości. W Polsce funkcjonuje wiele reprezentacji „żydowskości”, jednak często są one stereotypowe lub bardzo konwencjonalne. Dlatego chcemy stworzyć przestrzeń dla różnorodnych, radykalnych podejść do żydowskości – tłumaczy Michael Rubenfeld.
W tym roku – w porównaniu do poprzednich edycji – pojawią się nowe formaty i lokalizacje, m.in.:
- performance „Epitaph” w przestrzeni dawnego obozu w Płaszowie,
- instalacje dźwiękowe „The Longlasting Project”,
- taneczny projekt „Ta’am”, łączący muzykę żydowską z arabską,
- multimedialne performanse eksplorujące relację między historią a współczesnością.
Dlaczego jeszcze warto odwiedzić festiwal?
– FestivALT to nie tylko wydarzenia artystyczne, lecz także refleksja nad polityczną, społeczną i tożsamościową teraźniejszością. Temat nadziei w czasach kryzysu niesie uniwersalne przesłanie aktualne dla różnych grup. Jak odnaleźć sens, wspólnotę i przyszłość w świecie podzielonym? Chcemy to pokazać poprzez różnorodność form i jakościowy program. Będą wystawy, monodramy, projekcje i spacer dźwiękowy, czy wreszcie performans i taniec – podkreśla dyrektor festiwalu.
FestivALT 2025: program
Festiwal rozpocznie się w piątek, 20 czerwca, plenerowym koncertem Mojše Band (Słowacja) oraz brytyjskiej kantorki Rachel Weston. Artyści wspólnie zaprezentują nowoczesne reinterpretacje utworów galicyjskich kantorów – znanych i cenionych w Europie Hirsza Lejba Bakona oraz jego syna Izraela Bakona. Tradycyjny, środkowoeuropejski hazzanut łączy się tu z elektronicznymi brzmieniami, a głęboko religijne, złożone melodie – z rytmicznymi nigunami i marszami. Bogata spuścizna klanu Bakonów, współczesne aranżacje Mojše Band oraz mezzosopranowy wokal Weston tworzą muzyczną ucztę pełną kontrastów i nieoczywistych zestawień.
W sobotnie popołudnie, 21 czerwca, organizatorzy zapraszają na wernisaż wystawy poświęconej sztetlom – „Life Is With People” – w przestrzeni Kiosk.Events, oraz na spotkanie z artystką Yael Vishnizki-Levi. Tego samego dnia wieczorem w Staromiejskim Centrum Kultury Młodzieży odbędzie się monodram „If I Had a Gun, I’d Take Them All Down” autorstwa ukraińskiego artysty Piotra Armianovskiego. To surowa, przekraczająca tradycyjne ramy teatru medytacja nad cykliczną przemocą i rosyjską agresją wobec Ukrainy. Spektakl ten inspirowany jest historią Dmitrija Bogrowa – zamachowca na carskiego premiera w Kijowie (1911 r.). Wzbogacony nowatorskimi multimediami, łączy przeszłość z osobistym doświadczeniem autora i kontekstem współczesnego konfliktu.
W niedzielę, 22 czerwca, na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu Plaszow odbędzie się performance artystyczny „Epitaph”. Artystka Katja Urban uczci nim pamięć Zuzanny Ginczanki – polsko-żydowskiej poetki – oraz jej poetyckie dziedzictwo.
W środę, 25 czerwca, szczególnie zainteresowani powinni być miłośnicy eksperymentalnych form performatywnych. Przestrzeń Stakkato Art Space & Music Studio udostępni miejsce dla immersyjnej instalacji dźwiękowej „The Longlasting Project” autorstwa Nicolása Melmanna. Artysta zaprosi uczestników do doświadczenia rozszerzonej temporalności inspirowanej muzyką Mortona Feldmana i żydowską duchowością. Poprzez manipulację dźwiękiem, projekt tworzy przestrzeń kontemplacji i oporu wobec współczesnego pośpiechu, kwestionując nasze postrzeganie czasu.
W czwartek, 26 czerwca, w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, odbędzie się spektakl taneczny „Ta’am”. Francuska choreografka Jessica Bonamy-Pergament połączy w nim elementy kultury żydowskiej z arabską muzyką. W przedstawieniu taniec, dźwięk arabskiej lutni, pieśni z Afryki Północnej i ekspresyjne gesty tworzą złożoną, poruszającą opowieść kulturową. Po spektaklu odbędzie się spotkanie z artystką.
Poniżej przedstawiamy pełen program festiwalu:
Piątek, 20.06, 19:00
Otwarcie 9. edycji FestivALT | Szabat nad Wisłą | koncert Mojše Band & Rachel Weston
Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2/4
Sobota, 21.06, 17:00
Life Is With People | wernisaż i spotkanie z artystką Yael Vishnizki-Levi
Kiosk.Events, Rynek Podgórski 8 | CentrALT, ul. Józefińska 9
Sobota, 21.06, 19:00
If I Had a Gun | czytanie performatywne i spotkanie z artystami: Piotr Armianovski, Paul Bargetto, Natan Kryszk, Michael Rubenfeld
Staromiejskie Centrum Kultury Młodzieży, ul. Hieronima Wietora 13
Niedziela, 22.06, 14:00
Epitaph | instalacja artystyczna & performance Katja Urban
Szary Dom, ul. Jerozolimska 3 (miejsce zbiórki)
Niedziela, 22.06, 18:00
Hymny do bogini | wernisaż | spotkanie z artystą Jakubem Skrzypczakiem
2okna Cafe, ul. Józefa 40
Wtorek, 24.06, 19:00
Głos ze środka piekła | monodram | spotkanie z artystami: Dmitrij Makliakow, Dariusz Szada-Borzyszkowski, Grzegorz Zinkiewicz
Scena Supernova, ul. Mikołaja Zyblikiewicza 12/4
Środa, 25.06, 19:00
The Longlasting Project | instalacja dźwiękowa & performance Nicolás Melmann
Stakkato Art Space & Music Studio, ul. Berka Joselewicza 23
Czwartek, 26.06, 19:00
Ta’am | spektakl taneczny | spotkanie z artystami: Jessica Bonamy-Pergament, Ahmed Amine Ben Feguira, Amalia Alba Vergara, Antonin Heck, Leslie Sozansky
Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, ul. Nadwiślańska 2/4
Piątek, 27.06, 19:00
Ulterior motives | performance muzyczno-modlitewny Jonathan David & Noga Rubanenko
Stakkato Art Space & Music Studio, ul. Berka Joselewicza 23
Sobota 28.06, 19:00
KulturDocs | projekcja serii filmowej + dyskusja: Betty Q, Michael Rubenfeld, Marcella Szabłowska, Mikołaj Trzaska, Ezra Wojakowski
Kinokawiarnia Kika, ul. Ignacego Krasickiego 18
Niedziela, 29.06, 14:00
W tym miejscu | spacer dźwiękowy: Marcin Dymiter, Ludomir Franczak
Szary Dom, ul. Jerozolimska 3 (miejsce zbiórki)
Główne wnioski
- Tegoroczna edycja FestivALT-u odbywa się pod hasłem „pursuing hope” i koncentruje się na poszukiwaniu nadziei w obliczu trudnej, aktualnej sytuacji geopolitycznej. Program festiwalu powstał w reakcji na tragiczne wydarzenia rozgrywające się w Gazie, Izraelu i Ukrainie oraz na wpływ rosnącej fali antysemityzmu dotykającej międzynarodową społeczność żydowską.
- Dziewiąta edycja FestivALT-u potwierdza, że współczesna żydowska tożsamość jest wielogłosowa i nie ogranicza się do przeszłości. Festiwal staje się istotnym głosem w rozmowie o historii, ale przede wszystkim próbą odpowiedzi na pytania stawiane przez współczesność – naznaczoną przemocą, kryzysami i potrzebą nadziei.
- Choć FestivALT odbywa się w Krakowie, jego znaczenie i przekaz mają charakter międzynarodowy. Dialog z odbiorcą – prowadzony przez artystów z różnych krajów – poruszane tematy oraz różnorodne formy artystyczne czynią z festiwalu globalną platformę współczesnej kultury żydowskiej.
