Uniwersytet Zielonogórski przełamuje schemat. Wspólnie z The Heart zakłada naukowe startupy

Komercjalizacja wyników badań naukowych w Polsce bez wątpienia kuleje. W akademickich laboratoriach może natomiast kryć się wiele zalążków nowych technologii, które – po wprowadzeniu na rynek – będą miały swój udział w podnoszeniu poziomu innowacyjności krajowej gospodarki. Coraz głośniej w publicznych dyskusjach wybrzmiewa więc pytanie: jak na bazie naukowych konceptów budować technologiczne biznesy?

W tym obszarze świat nauki zaczyna dla siebie nowy trend – kooperację z venture builderami i inwestorami venture capital (VC).

Uniwersytet Zielonogórski testuje venture building

Uniwersytet Zielonogórski uruchamia UZ Venture Studio. To pilotażowy program, w ramach którego w otwartym naborze wybierze projekty naukowców, studentów, absolwentów, zespołów powiązanych z uczelnią itd. Zaoferuje im zaplecze i wsparcie zewnętrznych menedżerów, dając szansę na przekucie wyników prac badawczych i technologicznych konceptów w biznes. Uczelnia przy realizacji UZ Venture Studio współpracuje z warszawskim venture builderem The Heart. Projekt zyskał także przychylność i zainteresowanie lokalnych oraz ogólnopolskich firm i instytucji: m.in. Perceptusa (cyberbezpieczeństwo), Lubuskiego Klastera Metalowego, Baltony (m.in. działalność retailowa i gastronomiczna na lotniskach), a także Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR) i Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK).

– Z inicjatywą utworzenia UZ Venture Studio wyszedł Uniwersytet Zielonogórski. Pieniądze na realizację pilotażu pozyskaliśmy od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Na razie program ma charakter niekomercyjny. Celem jest wypracowanie standardów współpracy uczelni z venture builderem i lokalnym rynkiem, stworzenie skutecznych mechanizmów budowania i rozwijania startupów na bazie około akademickich przedsięwzięć. Liczymy, że program się powiedzie i w kolejnej fazie nasze uczelniane venture studio rozpocznie już w pełni komercyjną działalność. Kluczem do sukcesu są: dobrze wybrane i przygotowane zespoły twórców ze środowiska Uniwersytetu Zielonogórskiego, doświadczenie partnerów takich jak The Heart w budowaniu startupów i wsparcie lokalnych firm jako odbiorców technologii i wsparcie biznesowe – mówi kierujący projektem dr n. med. MBA Rafał Kieszek z Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Przeczytaj: Uniwersytet Jagielloński testuje nowe podejście do komercjalizacji nauki. Nawiązał partnerstwo z fabryką startupów

UZ Venture Studio wprowadzi technologie na rynek

Koncept UZ Venture Studio czerpie z doświadczeń zagranicznych uczelni wyższych, mających większy udział w rozwoju i komercjalizacji nowych technologii niż polskie uczelnie.

– Tworzymy venture studio na kształt programów, jakie funkcjonują na uczelniach w Europie Zachodniej czy w Stanach Zjednoczonych. W dużym uproszczeniu będziemy wyszukiwać technologiczne projekty, budować wokół nich zespoły łączące kompetencje naukowe i biznesowe, zakładać spółki, komercjalizować technologie, wzmacniać relacje uczelni z lokalnym rynkiem, a w dalszej kolejności współpracować także z inwestorami VC. Uniwersytet Zielonogórski jest otwarty na współpracę z rynkiem i na rozwój uczelnianych innowacji – zapewnia Rafał Kieszek.

Jędrzej Iwaszkiewicz, współzałożyciel The Heart, wskazuje, że w ramach programu pilotażowego wyłonione zostaną trzy projekty. The Heart, który już wcześniej współpracował z zielonogórską uczelnią, przeanalizował jej potencjał kreowania innowacji, podobnie jak chęć wsparcia i zapotrzebowanie na nowe technologie ze strony lokalnych, biznesowych partnerów.

– Nie obawiam się braku wartościowych, około uczelnianych projektów. Wiele z nich wpisuje się w dominujące w regionie gałęzie gospodarki. Zielona Góra ma ogromny potencjał w zakresie rozwoju w wielu obszarach, chociażby medtechu i healthtechu, technologii lotniczych i kosmicznych, przemysłu ciężkiego, w tym metalurgii, systemów cyberbezpieczeństwa. Spotkaliśmy się z dużą otwartością lokalnych partnerów biznesowych – są chętni wesprzeć uczelniane projekty przez know-how, zaplecze technologiczne, wewnętrzne struktury produkcyjne i biznesowe itd. – wymienia Jędrzej Iwaszkiewicz.

Zdaniem eksperta

Zderzenie dwóch światów: akademickiego i biznesowego

Polskie uczelnie dysponują ogromnym potencjałem badawczo-rozwojowym, ale bez odpowiedniego wsparcia i kompetencji biznesowych wiele innowacyjnych pomysłów nigdy nie trafia na rynek. Dlatego z dużym zainteresowaniem przyglądamy się inicjatywie stworzenia Venture Building Studio przy Uniwersytecie Zielonogórskim. Uważamy, że może to być realny krok w stronę skuteczniejszej komercjalizacji wiedzy i technologii. Chcemy wspierać ten pilotaż także od strony merytorycznej i instytucjonalnej, aby – jeśli się sprawdzi – można było skalować taki model na innych uczelniach w Polsce.

Integracja środowiska akademickiego z firmami typu venture builder oraz z funduszami venture capital to właściwy kierunek rozwoju. Venture builderzy wnoszą know-how, którego często brakuje po stronie zespołów naukowych. Potrafią nie tylko zbudować model biznesowy, ale też pomóc zespołowi szybko przetestować pomysł i przygotować go do wejścia na rynek. To bardzo ważne w sytuacji, gdy wiele obiecujących projektów zatrzymuje się na etapie koncepcyjnym i nie opuszcza uczelnianych szuflad.

Największym wyzwaniem w procesie komercjalizacji badań naukowych w Polsce pozostaje dziś zderzenie dwóch światów: akademickiego i biznesowego. Z jednej strony mamy system premiujący publikacje, a nie wdrożenia. Z drugiej, inwestorzy szukają elastyczności, zwinnych zespołów i gotowości do budowania produktów. Brakuje też wystarczająco silnych struktur wsparcia na uczelniach, które mogłyby profesjonalnie poprowadzić proces komercjalizacji.

Eliza Kruczkowska

dyrektorka Departamentu Rozwoju Innowacji w Polskim Funduszu Rozwoju

Konieczna zmiana w schemacie, który nie działa

W przyszłości lokalne przedsiębiorstwa mogłyby stać się ponadto odbiorcami startupowych rozwiązań, a nawet branżowymi inwestorami.

– Chcemy odwrócić dotychczasowy schemat myślenia naukowców. Obecnie komercjalizacja wyników badań to proces wtórny. Priorytetem są punkty za działalność badawczą, to im podporządkowane są także patenty. W takim systemie same technologie tracą na znaczeniu. Zaznaczam jednak, że nie chcemy zmuszać naukowców, by z dnia na dzień stali się przedsiębiorcami. To nierealne. Chcemy natomiast stworzyć warunki, które pozwolą im na komercjalizację badań, a jednocześnie na kontynuowanie pracy naukowej i edukacyjnej – zapewnia Rafał Kieszek.

– Być może jesteśmy niepoprawnymi optymistami, ale głęboko wierzymy w pełni udany transfer technologii i startupy budowane na jego bazie. Uczelnie są gotowe na zmianę i szukają nowych rozwiązań – dodaje Jędrzej Iwaszkiewicz.

Venture buildingowi przygląda się publiczna instytucja

UZ Venture Studio przykuło uwagę publicznych instytucji. Konceptowi przygląda się zarówno Polski Fundusz Rozwoju (PFR), jak i Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).

– Naszym zdaniem to bardzo ciekawy model wsparcia innowatorów, jednocześnie komplementarny z innymi formami finansowania. Venture Building może wypełnić lukę między naukowcami a inwestorami. Venture builder pozwala badaczom skupić się na doskonaleniu wytwarzanych innowacji, realizując część zadań przypisanych przedsiębiorstwom w obszarze IT, prawa, marketingu, finansów, HR. Komercjalizacja wyników badań i doprowadzenie do wdrożeń otwiera drogę do rozmów z inwestorami, w tym venture capital i private equity – mówi Jarosław Kamiński, dyrektor Departamentu Innowacji Biznesowych w BGK.

Dodaje, że rozwój mechanizmów venture buildingowych wpisuje się w strategię BGK na lata 2025-2030. Instytucja liczy, że doświadczenia UZ Venture Studio przysłużą się także projektowanym w BGK działaniom w zakresie venture buildingu – jeszcze bardziej zbliżą je do realiów i wymagań rynku.

– W UZ Venture Studio planujemy zaangażować się merytorycznie – jesteśmy gotowi, by dzielić się również naszym podejściem do wspierania przedsiębiorczości i rozwoju innowacji – zapewnia Jarosław Kamiński.

Zdaniem eksperta

Problem z komercjalizacją badań naukowych

Problem z niską efektywnością komercjalizacji prac badawczych jest odzwierciedleniem kilku czynników, które występują w realnej gospodarce. Wśród nich należy wymienić m.in. brak koncentracji podmiotów świata nauki na wdrażaniu wyników prac realizowanych z pieniędzy publicznych, ale także niewielką liczbę krajowych przedsiębiorstw sektora prywatnego o znaczących nakładach na badania i rozwój, które mogą nabywać wyniki prac badawczych. Problem ma więc charakter strukturalny, a nie techniczny, związany np. ze sposobem finansowania przedsięwzięć gospodarczych.

Od strony technicznej zaś, budowanie własnych funduszy typu venture capital przez instytucje nie mające doświadczenia w zarządzaniu ryzykiem (takich jak uczelnie czy instytuty naukowe) może skutkować w najlepszym razie brakiem satysfakcjonującej stopy zwrotu z takich funduszy. Rozwiązaniem takiego problemu może być wybór doświadczonego operatora funduszu, bądź jego budowa wspólnie z podmiotem profesjonalnie zajmującym się lokowaniem kapitału w przedsięwzięcia na wczesnym etapie rozwoju.

dr Hubert Cichocki

prezes Centrum Łukasiewicz

Uczelniane projekty zyskują w oczach inwestorów

W ostatnim czasie The Heart coraz bardziej koncentruje swoją działalność wokół uczelnianych technologii. Przypomnijmy – firma – jeszcze w innym składzie właścicielskim, zaczynała od tworzenia spółek w modelu venture buildingu i kreowania za ich pośrednictwem technologicznymi rozwiązaniami dla korporacji.

– Obecnie działalność w dużo większym stopniu opieramy na technologiach uczelnianych, stąd inicjatywa UZ Venture Studio jest dla nas kluczowa. Na uczelniach powstaje wiele deeptechowych rozwiązań, które – po fali zachłyśnięcia się systemami IT, aplikacjami, softwarem – zyskują w oczach inwestorów i funduszy VC. Wyceny deeptechów są stabilniejsze i przewyższają inne spółki. Z drugiej strony, dostęp do wartościowych projektów w Polsce stał się ograniczony. Uczelnie są ich skarbnicą, tym bardziej cieszy otwartość i inicjatywa ze strony zielonogórskiej akademii. Trzeba tylko wypracować lepsze modele komercjalizacji wyników badań naukowych – podkreśla Jędrzej Iwaszkiewicz.

Przeczytaj: Nauka dla nauki... czy dla społeczeństwa? Badania naukowców częściej trafiają do szuflad niż na rynek [WYWIAD]

Zdaniem inwestora

Potrzebny pakiet dobrych praktyk

Współpraca między uczelniami a biznesem w komercjalizacji innowacji może być niezwykle owocna, ale wymaga przemyślanego podejścia. Polska może być beneficjentem już wprowadzonych na świecie, skutecznych rozwiązań. Możemy czerpać inspiracje z najlepszych praktyk międzynarodowych, takich jak: MIT, Stanford, TU Delft, Fraunhofer-Institute, KTH Royal Institute of Technology, University of Cambridge. To uczelnie znane z silnych powiązań z przemysłem, licznych spin-offów i otwartości na komercjalizację.
Kluczowe jest zrozumienie wzajemnych celów. Uczelnia skupia się na badaniach, publikacjach i edukacji, a biznes jest nastawiony na komercjalizację, zysk, szybkość działania i rynek. Dobrą praktyką powinno więc być stworzenie wspólnego języka i jasnego określenia celów projektu.

Kolejnym krokiem powinno być tworzenie struktur wspierających współpracę, w tym rozwijanie centrów transferu technologii (CTT), czyli instytucji uczelnianych pomagających w ocenie, ochronie i komercjalizacji wyników badań. Dobrym rozwiązaniem są inkubatory przedsiębiorczości, które stanowią wsparcie dla startupów akademickich oraz parki naukowo-technologiczne tworzące fizyczną przestrzeń dla kooperacji nauka-biznes.

Warto także o zabezpieczenie formalno-prawne i przygotowanie przejrzystych umów dotyczących własności intelektualnej. Trzeba jasno określić, kto jest właścicielem wynalazków, patentów i licencji oraz wprowadzić zasady współwłasności, licencjonowania i podziału zysków.

Ważne są wspólne projekty B+R (badawczo-rozwojowe) współfinansowane przez granty (np. Horizon Europe, NCBR, EIT), jak również programy stażowe, mobilność kadry, mechanizmy motywacyjne to ważne ogniwo współpracy między uczelniami a biznesem.

Edgar Koleśnik

partner i szef warszawskiego biura Abris Capital Partners

Główne wnioski

1. Przy Uniwersytecie Zielonogórskim powstaje UZ Venture Studio. To venture buildingowy projekt, w ramach którego warszawska firma The Heart będzie pomagać uczelnianym zespołom w budowaniu startupów i współpracy z rynkiem. Uczelnia realizuje pilotażowy projekt – liczy, że podniesie on poziom komercjalizacji wyników prac badawczych. I przybliży uczelnię do świata biznesu. Projektowi przyglądają się publiczne instytucje.
2. – Integracja środowiska akademickiego z firmami typu venture builder oraz z funduszami venture capital to właściwy kierunek rozwoju. Venture builderzy wnoszą know-how, którego często brakuje po stronie zespołów naukowych – ocenia Eliza Kruczkowska, dyrektorka Departamentu Rozwoju Innowacji w Polskim Funduszu Rozwoju.
3. – Venture builder pozwala skupić się badaczom na doskonaleniu wytwarzanych innowacji, realizując część zadań przypisanych przedsiębiorstwom w obszarze IT, prawa, marketingu, finansów, HR. Komercjalizacja wyników badań i doprowadzenie do wdrożeń otwiera drogę do rozmów z inwestorami, w tym venture capital i private equity – podkreśla Jarosław Kamiński, dyrektor Departamentu Innowacji Biznesowych w BGK.