Wydatki państwa puchną. Na jednego Polaka to już blisko 50 tys. zł rocznie... i wciąż nie wystarcza

Obejrzyj lub posłuchaj

Obejrzyj Posłuchaj

Wideocast

Powiększ video

Wideocast

Powiększ audio

00:00

„Rachunek od państwa” to inicjatywa Forum Obywatelskiego Rozwoju (FOR) mająca na celu przełożenie gigantycznych wydatków publicznych – mierzonych w bilionach złotych – na konkretną kwotę przypadającą na każdego obywatela. Dzięki temu każdy może zobaczyć, ile realnie kosztuje go utrzymanie usług publicznych.

Jak zaznaczono w raporcie, tylko w 2024 roku wydatki publiczne w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły dokładnie 47 989 zł. A w przeliczeniu na jednego pracującego przekroczyły 103 tys. zł. Łączne wydatki naszego państwa sięgnęły 1 biliona 800 miliardów zł i stanowiły 49,4 proc. PKB. To więcej niż średnia krajów Unii Europejskiej.

Rachunek od państwa

Coroczny raport FOR pokazuje wydatki publiczne w podziale na najważniejsze kategorie i w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Raport uwzględnia wszystkie wydatki, a nie tylko te, które są zapisane w ustawie budżetowej.

– Naszym celem jest, by abstrakcyjne liczby wydawane przez państwo – miliardy, a obecnie już biliony – stały się czytelne dla każdego. Zamiast mówić wyłącznie o procentach PKB, pokazujemy obywatelom Polski, ile dokładnie z ich kieszeni trafia na emerytury, zasiłki czy obronność. Zamiast mówić o wydanych 1,8 bln zł, mówimy o 48 tys. zł na osobę – podkreśla Marcin Zieliński, prezes i główny ekonomista FOR w rozmowie z XYZ.

Pułapka populizmu

Wydatki państwa rosną w zatrważającym tempie i w tym roku przekroczą 50 proc. PKB. Warto podkreślić, że są one finansowane albo z płaconych przez nas podatków (danin), albo z emitowanego przez państwo długu. Ten oznacza wyższe podatki lub inflację w przyszłości.

Wielu ludzi, domagając się realizowania kolejnych programów przez państwo, nie dostrzega, że wiąże się to z większym opodatkowaniem społeczeństwa.

– Drugą funkcją "Rachunku od państwa" jest edukacja. Większość społeczeństwa nie zdaje sobie sprawy z tego jaka jest struktura wydatków. Gdyby spytać przypadkowe osoby na co państwo wydaje najwięcej to wiele z nich stwierdzi, że na administrację, na biurokrację, na urzędników. Tymczasem ta kwota to około dwóch i pół tysiąca złotych na osobę, co stanowi ok. 5 proc. całości wydatków – podkreśla Marcin Zieliński w "Można jaśniej".

Jak dodaje, nie twierdzi, że w administracji publicznej nie ma przestrzeni do cięć. Należy zaznaczyć, że z tych pieniędzy nie da się sfinansować gigantycznych obniżek podatków, albo przerzucić ich w inne miejsca, by sfinansować nowe potrzeby wydatkowe.

Struktura wydatków. Gdzie trafiają Twoje pieniądze?

Transfery socjalne: 19 500 zł na osobę (40 proc. rachunku)

Programy jak 800+, „Dobry start” i inne wypłaty socjalne stanowią największą jednorazową pozycję w "Rachunku od państwa".

Zieliński proponuje zastąpienie części powszechnych dodatków zasiłkami celowanymi, uzależnionymi od dochodów i liczby dzieci, co w innych krajach UE pozwoliło obniżyć wydatki nawet o 20  proc. przy zachowaniu wsparcia dla najbardziej potrzebujących.

Emerytury i renty: 13 400 zł/os. (28 proc. rachunku)

Prezes FOR zauważa, że Polska ma jedno z najszybciej starzejących się społeczeństw w UE.

– Rosnące koszty systemu emerytalnego wynikają w dużej mierze z braku zachęt do dłuższej aktywności zawodowej – tłumaczy ekonomista.

Jednocześnie rekomenduje wprowadzenie elastycznego wieku emerytalnego oraz systemu bonusów za pozostanie na rynku pracy. Takie rozwiązania funkcjonują już w Niemczech i Szwecji, gdzie znacząco opóźniają odpływ pracowników z rynku pracy, a jednocześnie zwiększają poziom emerytur.

Obrona: 3 600 zł/os. (7 proc. rachunku)

W obliczu zagrożeń Polska zwiększyła wydatki na armię ponad trzykrotnie od 2021 r.

– To inwestycja w bezpieczeństwo, ale musimy jednocześnie dbać o efektywność zakupów i współpracę w ramach NATO – podkreśla ekspert. Wskazując przy tym, że wydatki związane z obronnością czy ochroną zdrowia powinny być nie tyle zwiększane, co prowadzone bardziej efektywnie.

Deficyt, dług i perspektywy fiskalne

Marcin Zieliński alarmuje, że deficyt budżetowy Polski przekracza 6  proc. PKB, dwukrotnie przewyższając granicę ostrożnościową UE (3 proc.).

– Dług publiczny niebezpiecznie zbliża się do poziomu 60  proc. PKB. W dłuższej perspektywie grozi to ograniczeniem manewru fiskalnego, szczególnie przy ewentualnych kryzysach – wyjaśnia.

Prezes i główny ekonomista FOR proponuje ścieżkę konsolidacji fiskalnej opartej na:

• Cięciach wydatków w obszarach o niskiej efektywności;
• Reformie systemu rentowo‑emerytalnego;
• Poprawie ściągalności podatków i ograniczeniu ulg podatkowych, które dziś przynoszą niewielkie efekty przy dużych kosztach.

Jak dokładnie kształtuje się "Rachunek od państwa", gdzie można najwięcej zaoszczędzić oraz co dokładnie oznacza taka, a nie inna struktura wydatków Polski? Zachęcamy do obejrzenia lub wysłuchania najnowszego odcinka "Można jaśniej" w całości.

Główne wnioski

1. Targetowanie pomocy: zamiast powszechnych dodatków warto wprowadzić kryteria dochodowe i skoncentrować wsparcie na najbardziej potrzebujących.
2. Reforma emerytur: podniesienie wieku emerytalnego i zachęty do dłuższej pracy ograniczą presję na budżet.
3. Konsolidacja fiskalna: cięcia wydatków (i jednoczesne niepodnoszenie podatków) sprzyjają stabilności i wzrostowi gospodarczemu.

Partnerem programu jest Santander Bank Polska

Jesteśmy jedną z największych grup finansowych i największym bankiem z kapitałem prywatnym w Polsce. Oferujemy nowoczesne rozwiązania finansowe dla osób indywidualnych, mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz polskich i międzynarodowych korporacji – zapraszamy na www.santander.pl. Pomagamy naszym klientom w osiąganiu sukcesów, wspieramy w realizacji tego, co dla nich ważne.
Prowadzimy klientów przez świat finansów w przejrzysty sposób.