Ile pisarze dostaną za wypożyczenia ich książek w bibliotekach? Rekordziści zarobią prawie 43 tys. zł

Reporter Mirosław Wlekły, który jest m.in. autorem książki „Przygoda dzika Toniego Halika” w ogólnodostępnym wpisie opublikowanym w mediach społecznościowych informuje, że z racji rekompensaty za zeszłoroczne wypożyczenia biblioteczne (tzw. Public Lending Right, PLR) swoich książek otrzyma 447,99 zł. Za to Katarzyna Tubylewicz, pisarka, reporterka i tłumaczka literatury szwedzkiej napisała, że jej wynagrodzenie z tytułu PLR to 701,37 zł. Na podobną kwotę może liczyć pisarz Przemysław Semczuk, autor m.in. książki „Wampir z Zagłębia”.

Nieliczni twórcy publicznie informują o wynagrodzeniu. A jeśli już tak robią, musimy im wierzyć na słowo. Ministerstwo kultury i odpowiadające za wypłatę pieniędzy Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska zasłaniają się ochroną danych osobowych. Ale niektóre liczby udało się nam ustalić.

75 proc. kwoty dla twórców, a 25 proc. dla wydawców

Krótko o zasadach. Twórcy książek otrzymują rekompensatę za to, że czytelnicy, zamiast kupić ich książki, wypożyczą je w bibliotece. Sami wcześniej muszą zgłosić swój akces do programu. Liczba kont aktualnie założonych w systemie to 8 224.

Regulacje w tym zakresie wprowadzono w 2015 r., kiedy zdecydowano, że dofinansowanie wynosi 5 proc. wartości zakupów materiałów bibliotecznych. W konkursie ministerstwo kultury wyłoniło Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska jako podmiot odpowiedzialny za przeprowadzenie całego procesu.

75 proc. rozdysponowanych pieniędzy trafia do polskich twórców (pisarzy, tłumaczy i autorów ilustracji), a 25 proc. do wydawców.

Takie rozwiązanie funkcjonuje w wielu krajach europejskich, a celem jest wspieranie twórczości literackiej w językach narodowych.

Ministerstwo zapowiada więcej pieniędzy dla twórców

Zasady programu od początku wzbudzały emocje. Krytykowano, że dla twórców jest za mało pieniędzy, zgłaszano także zastrzeżenia do listy bibliotek, na podstawie których wylicza się wynagrodzenie. Wypłaty bazowały jedynie na danych z 60 bibliotek, nie uwzględniano np. żadnych wypożyczeń z Krakowa. Program nie obejmuje bibliotek szkolnych ani uczelnianych. Nie uwzględniono także wypożyczenia audiobooków.

Na te problemy zwracało uwagę Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury oraz Stowarzyszenie Unia Literacka. W odpowiedzi w grudniu 2024 r. ministerstwo kultury zdecydowało o poszerzeniu listy bibliotek, które będą uwzględniane w programie. Od 2025 r. będzie ich 100, w tym Biblioteka Kraków.

A w maju 2025 r. ministerstwo kultury zapowiedziało, że kwota wynagrodzeń wzrośnie do 10 proc. wartości zakupów bibliotek publicznych z poprzedniego roku. Tym samym według zapewnień resortu do twórców i wydawców trafi ponad 10 mln zł.

Rekordziści zarobili prawie 43 tys. zł

Na razie wynagrodzenia dotyczą jednak roku 2024. Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska informuje, że jest zobligowane wypłacić wynagrodzenia wszystkim beneficjentom do 31 grudnia tego roku.

– Wypłaty są dokonywane jeszcze w ostatnich dniach grudnia, gdyż często konieczne jest dodatkowe wyjaśnianie poprawności danych do przelewów – informuje Kamila Kurkowska z SAiW Copyright Polska.

Według informacji przekazanych nam przez ministerstwo kultury maksymalna kwota wynagrodzenia za wypożyczenia w 2024 r., którą twórcy otrzymają do końca tego roku, wynosi 42 745,90 zł. Tyle zarobiło pięcioro twórców. Listę stu najwyższych wypłat zamyka twórca, który otrzymał 8 011,51 zł.

Minimalna kwota to 42,75 zł. 2 041 twórców nie przekroczyło progu minimalnego wynagrodzenia.

Wynagrodzenia są wypłacane na podstawie niemal 15 mln wypożyczeń zgłoszonych przez biblioteki.

Ile zarabiają twórcy?

Od lat najwyższe wynagrodzenie z tytułu wypożyczeń bibliotecznych wzrasta.

Jak już wspominaliśmy, w 2025 r. (za 2024 r.) było to 42 745,90, w 2024 r. – 38 839,25 zł, w 2023 r. – 34 829,70 zł, w 2022 r. – 31 105,20 zł, a w 2021 r. – 28 282,55 zł.

Wzrosła też kwota, jaką każdego roku otrzymuje twórca, który zamyka setkę najwyższych wypłat: 5 749,54 zł (2021 r.), 5 929,31 zł (2022 r.), 6 184,14 zł (2023 r.), 6 413,37 zł (2024 r.) i 8 011,51 zł (2025 r.).

Wykres interaktywny

Pełny ekran

Łączna kwota wypłacona twórcom i wydawcom w poprzednich latach wyniosła: 3 882 305,52 zł (2021 r.), 3 932 654,81 zł (2022 r.), 4 021 979,10 zł (2023 r.) i 4 194 930,06 zł (2024 r.). Dane za 2025 rok poznamy dopiero w przyszłym miesiącu.

Wykres interaktywny

Pełny ekran

Czytelnicy mają swoich faworytów: 78 proc. z nich to kobiety

Dane, które otrzymaliśmy z ministerstwa kultury, pokazują, że lista twórców, którzy każdego roku są w setce najlepiej wynagradzanych z tytułu wypożyczeń bibliotecznych, jest niemal stała. To pokazuje, że lista ulubionych pisarzy użytkowników bibliotek pozostaje niezmienna.

Aż 66 twórców każdego roku w ostatnich pięciu latach znalazło się we wszystkich zestawieniach 100 twórców z najwyższymi wypłatami. To właśnie oni mogą się czuć największymi beneficjentami tego systemu.

Ministerstwo kultury informuje, że wśród setki najlepiej opłacanych w ciągu ostatnich pięciu lat twórców aż 78 proc. to kobiety.

Główne wnioski

1. Decyzją z 2015 r. twórcy i wydawcy każdego roku mogą liczyć na wynagrodzenia z tytułu wypożyczeń ich książek z bibliotek.
2. Projekt od początku wzbudza kontrowersje. Środowiska twórców krytykowały m.in. kwotę przeznaczoną na wynagrodzenia oraz krótką listę bibliotek, na podstawie których wyliczano wynagrodzenie. W 2024 r. zwiększono pulę bibliotek, które raportują zainteresowanie konkretnymi tytułami. A w 2025 r. resort zapowiedział, że kwota wynagrodzeń wzrośnie z 5 proc. do 10 proc. wartości zakupów bibliotek publicznych z poprzedniego roku.
3. Wynagrodzenia za poprzedni rok twórcy otrzymają do końca grudnia 2025 r. Maksymalna kwota wynagrodzenia za wypożyczenia w 2024 r. wynosi 42 745,90 zł. Tyle zarobiło pięcioro twórców.