Amerykańskie wizy. Czy Trump, zamykając drzwi do USA, wybije szybę w oknie UE?

USA pod rządami Trumpa starają się ograniczać imigrację. Od początku roku prowadzone są pokazowe akcje masowych deportacji nielegalnych imigrantów z całego świata. Obecnie natomiast wprowadzone zostały restrykcje wizowe ograniczające wjazd na teren tego kraju osobom z państw, z których ucieka największa liczba uchodźców i migrantów ekonomicznych.

Równolegle amerykański prezydent podejmuje działania, które pośrednio przyczyniają się do ruchów migracyjnych. Wśród nich należy wskazać:

• wsparcie działań Izraela w Strefie Gazy,
• bierność wobec prześladowań religijnych w Syrii,
• zamrożenie pomocy rozwojowej USA dla państw Globalnego Południa,
• obniżanie cen ropy naftowej na światowych rynkach.

Kumulacja tych czynników zwiększy presję migracyjną na UE, zmuszając Europę do przyjęcia większej liczby uchodźców i poradzenia sobie z nowymi wyzwaniami społecznymi i ekonomicznymi. Ale kryzys migracyjny prawdopodobnie jest nie do uniknięcia.

Walka o wizy

W latach 2011-2020 z państw zakwalifikowanych na listę czerwoną i pomarańczową, wyemigrowało do USA prawie 1,2 mln obywateli. Jeżeli zabraknie możliwości ubiegania się o wizę do USA, znaczna część z nich będzie występować o wizy Schengen.

W samym 2023 r. liczba obywateli tych państw, którzy chcieli legalnie dostać się do UE, wyniosła ponad 1 mln. Najliczniej o wizy starali się obywatele:

• Rosji – 520,4 tys. podań,
• Białorusi – 164 tys. podań,
• Iranu – 162 tys. podań,
• Pakistanu – 86,7 tys. podań,
• Kuby – 47,8 tys. podań.

Uzyskanie wizy do państw szeroko pojętego Zachodu jest marzeniem, a czasem nawet celem życia wielu mieszkańców Globalnego Południa. W tym celu gotowi są podejmować różnorodne działania, takie jak: zawieranie fikcyjnych małżeństw lub podawanie fałszywych informacji o zatrudnieniu. Częste jest symulowanie prowadzenia działalności gospodarczej oraz udawanie wyjazdu turystycznego bez zamiaru powrotu.

Zdarzają się sytuacje, w których pracodawcy z Globalnego Południa nawiązują kontakt z zachodnimi inwestorami lub eksporterami i pozorują chęć współpracy. Następnie przekonują ich, że muszą wysłać np. 20 pracowników na szkolenia z zakresu obsługi importowanych maszyn. Zachodni partnerzy wystawiają zaproszenia i podejmują starania, by zapewnić przyjazd pracowników. Po otrzymaniu wiz pracownicy albo nie pojawiają się na szkoleniu, albo po uczestnictwie w nim nie wracają do kraju pochodzenia.

Za aranżację takiej intrygi pracownicy płacą swojemu pracodawcy nawet 10 tys. euro od osoby. W procederze biorą udział całe organizacje pracodawców oraz agencje pośrednictwa wizowego. Czasem w tego typu procedurach świadomie uczestniczą także instytucje i firmy z państw zachodnich, a nawet pracownicy konsulatów.

Spektakularnym przykładem wyłudzenia wiz był międzynarodowy turniej piłki nożnej niewidomych w Polsce w 2015 r. Reprezentanci Egiptu, mimo uzyskania wiz, nie pojawili się na turnieju. Po śledztwie okazało się, że udali się do innych państw członkowskich UE i… żaden z nich nie był niewidomy.

Co z migracją do Europy?

Zwiększanie ograniczeń w zakresie legalnej migracji pozwala zmniejszyć skalę wyłudzeń wiz. Jednak gdy jest nadmierne, wywołuje również negatywne skutki. Po pierwsze, wiz nie otrzymują osoby, które na nie zasługują i mogłyby wnieść wartość dodaną dla gospodarki kraju, który je przyjmuje. Po drugie, rośnie liczba osób skłonnych do migracji nielegalnej.

W przypadku USA problem ten dotyczy głównie obywateli państw Ameryki Łacińskiej. Sytuacja UE jest jednak bardziej złożona.

Masowa migracja do UE, której szczyt przypadł na lata 2015-2016 (ponad 2,3 mln wykrytych nielegalnych przekroczeń granicy UE), była częściowo pośrednio wywołana działaniami USA. Afgańczycy emigrowali z powodu trwającej 20 lat wojny w swoim kraju, a po jej zakończeniu (wycofaniu się USA w 2021 r.) ze względu na opresyjność reżimu Talibów. Irakijczycy migrowali w wyniku bałaganu, jaki nastąpił w kraju po upadku reżimu Saddama Husajna w wyniku amerykańskiej interwencji wojskowej. Również wydarzenia arabskiej wiosny, wspierane przez USA, finalnie doprowadziły do wojen domowych w Libii i Syrii, które wpłynęły na wzrost nielegalnej migracji do UE.

Czy czeka nas nowy kryzys migracyjny?

Decyzje administracji Trumpa mogą również przyczynić się do wzrostu presji migracyjnej na UE, a w skrajnym przypadku do powtórzenia kryzysu z lat 2015-2016. Oprócz wspomnianych restrykcji wizowych, należy wskazać również bezwarunkowe poparcie dla działań wojennych Izraela w Strefie Gazy i Libanie oraz plan wysiedlenia ludności palestyńskiej.

Ważnym czynnikiem jest również brak międzynarodowych represji wobec mniejszości religijnych, których prześladowania dokonują bojówki związane z nowym syryjskim rządem. Migracji sprzyja także wycofanie przez Trumpa pomocy rozwojowej dla państw Afryki i Bliskiego Wschodu.

Przeczytaj: Pakt migracyjny. Dokument, którego nikt już w UE nie chce

Z kolei obniżenie cen ropy naftowej i gazu, wynikające ze zwiększenia ich wydobycia przez USA i Arabię Saudyjską, choć pożądane z punktu widzenia osłabienia Rosji, może również wywołać kryzysy gospodarcze w państwach OPEC, skłaniając ich populacje do emigracji zarobkowej.

Od czasu objęcia urzędu przez Trumpa cena baryłki ropy na światowych rynkach obniżyła się z 82 do 72 dolarów. W 2018 r., gdy cena ropy spadła poniżej 50 dolarów za baryłkę, wywołało to falę protestów w krajach takich jak Maroko, Jordania, Tunezja, Algieria, Irak, Egipt, Strefa Gazy, Liban, Oman i Syria. Protesty te zakończyła dopiero pandemia Covid-19, jednak w tym samym czasie rozpoczęła się trwająca do dziś wojna domowa w Sudanie.

Główne wnioski

1. Restrykcjami wizowymi zostały objęte 43 państwa Globalnego Południa. W wielu z nich mają miejsce wojny domowe i kryzysy humanitarne.
2. Nieformalny handel wizami jest rozpowszechniony w krajach Globalnego Południa. Często uczestniczą w nim pracodawcy, ich organizacje, agencje pośrednictwa wizowego, a czasem nawet pracownicy konsulatów.
3. Na możliwość wybuchu kryzysu migracyjnego wskazują następujące czynniki: utrudnienia w legalnej migracji do USA, niestabilność polityczna i pogromy ludności cywilnej na Bliskim Wschodzie oraz możliwy kryzys gospodarczy w państwach regionu MENA wynikający ze spodziewanych obniżek cen ropy naftowej na światowych rynkach.