Misja 300. Elektryfikacja Afryki ważnym etapem integracji kontynentu

Obecnie 600 mln mieszkańców Afryki nie ma dostępu do elektryczności – to ponad jedna trzecia ludności kontynentu oraz aż 83 proc. całej populacji świata pozbawionej prądu. Niski poziom elektryfikacji hamuje rozwój społeczno-ekonomiczny Afryki. Brak energii uniemożliwia industrializację kontynentu, a także ogranicza efektywność edukacji i służby zdrowia.

Energia jest jak krew. Bez niej nie da się żyć. Żadna gospodarka nie może rozwijać się w mroku.

Jak powiedział prezydent Afrykańskiego Banku Rozwoju, dr Akinwumi Adesina: „Energia jest jak krew. Bez niej nie da się żyć. Żadna gospodarka nie może rozwijać się w mroku”.

Misja 300

Misja 300 to wspólna inicjatywa takich organizacji jak Bank Światowy, Afrykański Bank Rozwoju, Fundacja Rockefellera, Globalny Sojusz Energetyczny na rzecz Ludzi i Planety oraz Zrównoważona Energia dla Wszystkich. Patronują jej ONZ i Unia Afrykańska, a uczestniczy w niej większość afrykańskich rządów. Celem inicjatywy jest zapewnienie do 2030 r. dostępu do elektryczności dla 300 mln Afrykanów, czyli połowy populacji obecnie dotkniętej przez wykluczenie energetyczne. Budżet inicjatywy wynosi 50 mld dolarów.

Podczas szczytu w Dar-es-Salaam przedstawiciele rządów 12 państw – Czadu, Wybrzeża Kości Słoniowej, Demokratycznej Republiki Konga, Liberii, Madagaskaru, Malawi, Mauretanii, Nigru, Nigerii, Senegalu, Tanzanii i Zambii – przedstawili szczegółowe cele do realizacji w ramach projektu. Podpisali również deklarację zobowiązującą do działań w ciągu najbliższych pięciu lat.

W konferencji uczestniczyli także przedstawiciele najważniejszych koncernów energetycznych inwestujących w Afryce, m.in. francuski TOTAL Energies oraz AMEA Power ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Przemówienie online wygłosił prezydent Francji Emmanuel Macron. Wspólna deklaracja uczestników konferencji ma zostać zaprezentowana podczas 38. Sesji Unii Afrykańskiej, która odbędzie się w Addis Abebie (Etiopia) w dniach 15-16 lutego.

Dotychczasowe próby integracji afrykańskiej

Od czasu dekolonizacji w latach 60. XX w. kraje afrykańskie podejmują próby integracji politycznej i ekonomicznej kontynentu. W 1963 r. w tym celu utworzono Organizację Jedności Afrykańskiej, która w 2002 r. została przekształcona w Unię Afrykańską. Jest to wspólnota wzorowana na Unii Europejskiej, posiadająca własny budżet, zgromadzenie szefów państw i rządów oraz Komisję. Jej głównym zadaniem jest wydawanie zaleceń państwom członkowskim w zakresie realizowanych przez nie polityk.

Od 1964 r. istnieje Afrykański Bank Rozwoju, który obecnie zrzesza 79 państw wspólnie finansujących projekty rozwojowe w różnych częściach kontynentu.

Zakres integracji w ramach organizacji regionalnych zazwyczaj ogranicza się do unii celnej pomiędzy kilkoma państwami, jednak odgrywają one także istotną rolę w mediacjach
i rozwiązywaniu konfliktów między państwami oraz grupami etnicznymi.

Najważniejszym wyzwaniem w zakresie integracji afrykańskiej jest wdrożenie Afrykańskiej Kontynentalnej Strefy Wolnego Handlu (ZLECAF). Jej celem jest połączenie unii celnych funkcjonujących w ramach organizacji regionalnych oraz włączenie do nich kolejnych państw kontynentu.

Decyzja o jej utworzeniu zapadła podczas 18. sesji Unii Afrykańskiej w 2012 r., a jej powołanie planowano na koniec 2017 r. Jednak negocjacje dotyczące zasad funkcjonowania zakończyły się dopiero w 2018 r. Obecnie do ZLECAF należy 48 państw, a taryfy celne między nimi są stopniowo likwidowane.

Integracja afrykańska – szansa dla Europy

Integracja Afryki stwarza ogromne możliwości dla europejskich inwestorów. Kontynent
o powierzchni 30,5 mln km kw. jest wielkim placem budowy, gdzie potrzebne są sieci elektryczne, drogi, światłowody, infrastruktura internetowa, linie kolejowe i wiele innych elementów. Jedyną barierą pozostaje brak środków finansowych na ich realizację.

W 2023 r. łączny PKB całego kontynentu wyniósł 3140 mld dolarów, co stanowi zaledwie trzykrotność PKB Polski. Jednak afrykańskie gospodarki dynamicznie rosną – do 2027 r. PKB kontynentu ma wzrosnąć o 25 proc. Wielkie inwestycje infrastrukturalne, nawet jeśli finansowane na kredyt, mogą przynieść wysoką stopę zwrotu.

Rządy Chin, USA, Francji, Niemiec czy Włoch chętnie udzielają afrykańskim krajom pożyczek na projekty infrastrukturalne pod warunkiem, że będą one realizowane przez ich własne firmy. Przykładem może być traktat o przyjaźni podpisany w 2009 r. przez Silvio Berlusconiego
i Muammara Kaddafiego – na jego mocy Włochy wypłaciły Libii 5 mld dolarów odszkodowania za kolonializm, które zostały przeznaczone na budowę dróg, szkół i szpitali przez włoskie przedsiębiorstwa.

Integracja i rozwój Afryki to także szansa dla europejskich eksporterów. Kontynent zamieszkuje 1,5 mld konsumentów, a średni wiek mieszkańców to zaledwie 19 lat. Potrzebują oni żywności, ubrań i innych artykułów pierwszej potrzeby, na które ich własne gospodarki nie są w stanie wygenerować odpowiedniego popytu.

Jeśli projekt Afrykańskiej Kontynentalnej Strefy Wolnego Handlu (ZLECAF) zostanie pomyślnie wdrożony, importowe przepisy oraz taryfy celne dla europejskich towarów będą ustalane na poziomie instytucji ogólnoafrykańskich. Ograniczy to wpływ skorumpowanych urzędników celnych w poszczególnych krajach i zwiększy przejrzystość przepisów. Dodatkowo europejskie inwestycje w elektryfikację Afryki mogą stać się argumentem na rzecz ustanowienia niskich, jednolitych taryf celnych dla całego kontynentu.

Misja 300, mająca na celu elektryfikację kontynentu, może przyspieszyć industrializację Afryki oraz rozwój jej rolnictwa. Dzięki bogatej bazie surowcowej oraz niskim kosztom pracy w przyszłości Afryka może stać się zapleczem przemysłowym Europy. Powstające w ramach industrializacji miejsca pracy mogą znacząco zmniejszyć skalę nielegalnej migracji do UE. Oprócz tego rozwój gospodarczy Afryki otworzy nowe możliwości eksportowe dla europejskich firm.

Dla polskich przedsiębiorstw może to być szansa na sprzedaż maszyn przemysłowych i rolniczych, a także części zamiennych do samochodów i innych pojazdów. Już teraz w Maroku dużym zainteresowaniem cieszą się przyczepy produkowane przez polską firmę Wielton.

Główne wnioski

1. Misja 300 to ambitny projekt, który ma szansę wpłynąć na rozwój społeczno-ekonomiczny Afryki oraz integrację gospodarczą kontynentu.
2. Dotychczas w Afryce powstały instytucje, takie jak Unia Afrykańska, tworzące ramy dla integracji gospodarczej m.in. Afrykańską kontynentalną strefę wolnego handlu (ZLECAF). Wspólne projekty infrastrukturalne, jak Misja 300, wiążą ze sobą interesy poszczególnych państw.
3. Elektryfikacja Afryki stwarza dla polskich firm szansę na sprzedaż ich produktów, które mogą rozwinąć afrykański przemysł i rolnictwo.