Monako na czarnej liście państw tolerujących pranie pieniędzy i terroryzm

Według KE kraje i terytoria znajdujące się na tej liście mają „strategiczne braki w krajowych systemach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu”.

– Identyfikacja i sporządzenie listy jurysdykcji wysokiego ryzyka jest niezbędnym narzędziem zachowania integralności systemu finansowego UE – stwierdziła Maria Luís Albuquerque, komisarz UE ds. stabilności finansowej, usług finansowych i unii rynków kapitałowych.

Monako zbudowało swój sukces na strategii przyciągania miliarderów i kapitału, co pozwoliło mu stać się jednym z najbogatszych krajów świata pod względem dochodu na mieszkańca, mimo braku zasobów naturalnych. „Monaco Voice” ocenia, że w Księstwie rezyduje około 100 najbogatszych rodzin Europy, wśród których znajduje się wielu miliarderów.

Na powierzchni 208 ha Księstwa Monako działa kilkadziesiąt instytucji bankowych oraz setki firm z sektora finansowego, ubezpieczeniowego i nieruchomości. To czyni je jednym z najintensywniej „zinstytucjonalizowanych” miejsc na świecie.

Ogółem w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym zarejestrowano 715 instytucji (dane z maja 2023 r.) i około 4,5 tys. firm. Istnieją tu liczne firmy z branży usług finansowych – około 58 firm i 35 banków, według danych lokalnych firm konsultingowych.

Potencjalna katastrofa i exodus firm?

Komisja Europejska ogłosiła swoją decyzję we wtorek, a Monako znalazło się tym samym obok Afganistanu i Korei Północnej na europejskiej liście krajów, które nie spełniają wymogów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. To zła wiadomość dla gospodarki Księstwa, które musi wzmocnić kontrolę transakcji finansowych i relacji biznesowych.

Międzynarodowe instytucje bankowe są zobowiązane do stosowania dodatkowych środków należytej staranności wobec krajów znajdujących się na tej liście, nawet jeśli oznacza to spowolnienie transakcji. Może to zniechęcić miliarderów i firmy do inwestowania oraz rezydowania w Monako – czyli wywołać gospodarczą katastrofę.

Działania UE narażają Monako na wzmożoną kontrolę ze strony centrów finansowych, a także handlarzy dziełami sztuki i domów aukcyjnych.

Biurokraci UE zaczynają przyciskać Monako

Monako znajduje się obecnie w trudnej sytuacji. Wszystko przez decyzję z czerwca 2024 r. o umieszczeniu go na tzw. szarej liście Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF). Po trafieniu na tę listę kraje niemal automatycznie trafiają na unijną listę krajów wysokiego ryzyka. Ta funkcjonuje niezależnie od listy FATF.

FATF to międzynarodowy organ utworzony w 1989 r. z inicjatywy państw Grupy G7. Odpowiada odpowiedzialny za ocenę skuteczności walki państw z praniem pieniędzy. W zeszłym roku organizacja skrytykowała Monako za brak postępów w zwalczaniu prania pieniędzy i oszustw podatkowych. Wyraziła tez niepokój nieskutecznością w zajmowaniu aktywów przestępczych oraz brakiem odpowiednich sankcji.

We wtorek do listy dodano szereg państw, takich jak: Algieria, Angola, Wybrzeże Kości Słoniowej, Kenia, Laos, Liban, Monako, Namibia, Nepal i Wenezuela. Jednocześnie usunięto z niej m.in.: Barbados, Gibraltar, Jamajkę, Panamę, Filipiny, Senegal, Ugandę i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Decyzję o umieszczeniu Monako na „czarnej liście” KE musi jednak zatwierdzić Parlament Europejski. Posłowie do PE i państwa członkowskie mogą zakwestionować decyzję KE w ciągu maksymalnie dwóch miesięcy.

Nieskuteczność Monako w walce z praniem pieniędzy i terroryzmem podkreślają organy UE, mimo że w grudniu 2022 r. księstwo przyjęło pięć ustaw mających na celu dostosowanie systemu postępowania karnego do wymogów międzynarodowych – informuje rząd na swojej stronie internetowej.

Tymczasem Monako podkreśliło swoją „determinację” do wdrożenia środków mających na celu usunięcie go z szarej listy FATF. Rząd Księstwa „chce potwierdzić stałe zaangażowanie odpowiednich departamentów i władz we wdrażanie działań uzgodnionych z FATF” – napisano na platformie X.

W Monako mieszka co najmniej pięciu znanych oligarchów lub powiązanych z Rosją biznesmenów. To Dmitrij Rybolowlew (i jego córka Ekaterina), Semenichinowie, Aleksiej Fedoryczew i Boris Rotenberg. Ich aktywność obejmuje inwestycje w sport, sztukę i nieruchomości. W ostatnich latach poddano ich majątki szczególnej kontroli. Monako zaczęło stosować unijne sankcje oraz prowadzi dochodzenia w sprawie możliwej korupcji i finansowania politycznego. Po rosyjskiej agresji na Ukrainę, zamrożono mienie około 500 osób powiązanych z Kremlem. Bolesną stratą była na pewno konfiskata luksusowych jachtów przycumowanych w porcie Hercule.

Macron przybywa z odsieczą

Tymczasem Emmanuel Macron odbył w weekend dwudniową wizytę państwową w Monako – pierwszą od 41 lat wizytę prezydenta Francji w Księstwie.

Przyjęty z wielką pompą przez księcia Alberta II, prezydent Francji złożył uroczyste oświadczenie, przekazując mu m.in. górę podwodną, która będzie nosić jego imię. Według Pałacu Elizejskiego jest to „główny podwodny obiekt” na Oceanie Indyjskim,a odkryła go Służba Hydrograficzna Marynarki Wojennej Francji. Przyszły Mount Albert II mierzy 1958 metrów – tyle, ile rok urodzenia księcia, obecnie mającego 67 lat.

To sposób, w jaki Emmanuel Macron uhonorował działania Alberta II na rzecz ochrony mórz. Odbywa się to w kontekście konferencji ONZ na temat oceanów. Ma ona w tym tygodniu miejsce w Nicei, sąsiadującej z Monako.

Francję i Monako łączą silne więzi gospodarcze. Ponad 40 tys. obywateli Francji codziennie przekracza granicę, aby pracować w Księstwie. Wizyta Macrona była okazją do omówienia kwestii dwustronnych i wspólnych interesów.

Podczas wizyty podpisano umowę o współpracy celnej, mającą na celu lepszą kontrolę przepływów pieniężnych między Francją a Monako.

Powiązania Monako i Francji

Monako to suwerenne państwo, jednak jego bezpieczeństwo, waluta, polityka zagraniczna, gospodarka oraz część instytucji wiążą je ściśle z Francją na mocy traktatów i umów bilateralnych.

Księstwo uzyskało uznanie suwerenności w 1861 r., pozostając pod ochroną Francji. W 1918 r. podpisano kolejny traktat (zatwierdzony w Traktacie Wersalskim 1919 r.). Nakładał on obowiązek konsultacji z Francją w sprawach sukcesji i polityki zagranicznej. Traktaty z 2002 r. (ratyfikowane do 2005 r.) wzmocniły suwerenność Monako – obecnie nie wymaga ono zgody Francji na zmiany dotyczące sukcesji czy polityki zagranicznej.

Szef rządu Monako (Ministre d’État) tradycyjnie pochodzi z grona francuskich urzędników rekomendowanych przez Francję – co symbolizuje bliskie relacje polityczne. Francja odpowiada również za obronność Monako – to element równowagi między niezależnością a gwarancją ochrony militarno‑politycznej.

Monako znajduje się w unii celnej z Francją (od 1865 r., zacieśnionej w 1963 r.). Księstwo używa euro jako oficjalnej waluty, na mocy umowy francusko‑unijnej z 2001 r., wprowadzając własne, monakijskie nominały.

Językiem urzędowym Monako jest francuski, a system prawny opiera się na kodeksie napoleońskim. W 2002 r. francuski konsulat w Monako został przekształcony w ambasadę – co symbolizuje pełnoprawną relację dyplomatyczną.

Z czego żyje Monako?

Monako ma stabilny i atrakcyjny system podatkowy oraz ścisłą tajemnicę bankową (choć uległa ona częściowemu ograniczeniu pod presją międzynarodową). Działa tu wiele banków prywatnych i instytucji finansowych obsługujących zamożnych klientów.

Kraj nie pobiera podatku dochodowego od osób fizycznych (dla obywateli Monako i wielu rezydentów). To przyciąga oczywiście milionerów i miliarderów z całego świata. To generuje popyt na luksusowe nieruchomości i dobra, napędzając lokalną gospodarkę.

Mimo braku podatku dochodowego Monako pobiera VAT (TVA). Jego poziom jest zbliżony do francuskiego, ponieważ Księstwo pozostaje w unii celnej z Francją. Dodatkowe wpływy pochodzą z opłat licencyjnych, administracyjnych i rejestracyjnych.

Rynek nieruchomości w Monako należy do najdroższych na świecie – ceny za1 m kw. sięgają setek tysięcy euro. Rząd zarabia m.in. na opłatach związanych z obrotem nieruchomościami.

Wiele firm rejestruje działalność w Monako ze względu na stabilność prawną, prestiż oraz niskie opodatkowanie. Działa tu również przemysł luksusowy (m.in. perfumy, zegarki) oraz sektor eventowy.

Monako – a szczególnie jego dzielnica Monte Carlo – jest znane z luksusowych hoteli, kasyn (w tym słynnego Casino de Monte-Carlo), restauracji, jachtów i prestiżowych wydarzeń, takich jak Grand Prix Formuły 1 czy Monaco Yacht Show. Turystyka, szczególnie zamożnych gości, przynosi Księstwu znaczne wpływy.

Główne wnioski

1. Monako znajduje się obecnie w trudnej sytuacji z powodu decyzji podjętej w czerwcu 2024 r. o umieszczeniu go na szarej liście międzynarodowej Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF). Po wpisaniu na tę listę, kraje są niemal automatycznie przenoszone na unijną listę krajów wysokiego ryzyka. Komisja Europejska podjęła już taką decyzję i ogłosiła ją we wtorek.
2. Emmanuel Macron odbył dwudniową wizytę państwową w Monako – pierwszą od 41 lat wizytę prezydenta Francji w Księstwie. Podczas tej wizyty podpisano umowę o współpracy celnej, mającą na celu lepszą kontrolę przepływów pieniężnych między Francją a Monako. Monako to suwerenne państwo, ale jego bezpieczeństwo, waluta, polityka zagraniczna, gospodarka oraz część instytucji są ściśle powiązane z Francją na mocy historycznych porozumień, traktatów i umów bilateralnych.
3. Monako ma stabilny i atrakcyjny system podatkowy oraz ścisłą tajemnicę bankową (choć przepisy zostały zaostrzone po naciskach międzynarodowych). Działa tu wiele banków prywatnych i instytucji finansowych obsługujących zamożnych klientów. Kraj nie pobiera podatku dochodowego od osób fizycznych (dotyczy to obywateli Monako i wielu rezydentów), co przyciąga milionerów i miliarderów z całego świata. To zwiększa popyt na luksusowe nieruchomości i dobra, a także napędza całą lokalną gospodarkę.