Polscy prezesi boją się AI. Nowe badanie pokazuje, gdzie może tkwić problem z innowacyjnością gospodarki

W Polsce zaledwie 15 proc. prezesów firm deklaruje duże lub bardzo duże zaufanie do implementacji sztucznej inteligencji w kluczowych procesach organizacyjnych – wynika
z najnowszego badania PwC. Dla porównania, globalna średnia wśród firm badanych przez
PwC wynosi aż 33 proc.

Z kolei „małe” zaufanie do wdrożenia AI w Polsce deklaruje aż 34 proc. firm, podczas gdy na świecie średnia wynosi 24 proc. To właśnie opór na najwyższych szczeblach biznesu powoduje niski poziom wykorzystania nowoczesnych technologii w polskich firmach.

Polscy przedsiębiorcy boją się AI

– Na poziomie globalnym zaufanie i wiara w pozytywny wpływ sztucznej inteligencji na biznes jest jednoznaczna. Jednak projekty AI są stosunkowo nowymi inicjatywami i dopiero teraz widzimy ich pierwsze efekty. Pomimo tego, szefowie firm na świecie wykazują duży optymizm. Prawie 50 proc. prezesów oczekuje, że projekty AI zwiększą zyski ich firm już w najbliższych 12 miesiącach
– skomentował wyniki badania Michał Mastalerz, prezes PwC Polska.

W Polsce jednak nastroje są znacznie bardziej pesymistyczne. Tylko 42 proc. badanych uważa, że wdrożenie AI zwiększy rentowność firmy w ciągu najbliższego roku. Z kolei 44 proc. ankietowanych polskich przedsiębiorców twierdzi, że AI nie będzie miało żadnego wpływu na wyniki biznesowe. Dla porównania, na świecie średnia dla odpowiedzi „brak wpływu” wynosi
40 proc..

– Obawy związane z zastosowaniem AI w biznesie są w pełni zrozumiałe, zwłaszcza gdy nowe technologie rozwijają się w szybkim tempie, jak miało to miejsce w przypadku ChatGPT, który zdobył 100 milionów użytkowników w dwa miesiące. Warto jednak pamiętać, że sztuczna inteligencja nie jest wynalazkiem ostatnich lat – prace nad nią trwają od dekad – zauważa Jacek Tworkowski, szef i twórca startupu MediBase.io.

Do takich gigantów, jak Spotify, Tesla czy Amazon, zdecydowanej większości polskich firm wiele brakuje.

– Meta ogłosiła, że zainwestuje nawet 65 mld dolarów w rozwój sztucznej inteligencji. Liderzy rynku wiedzą, że nie mogą sobie pozwolić na zaniedbania w tej dziedzinie. Stale pojawiają się wyzwania związane z etyką i bezpieczeństwem, jak np. zagrożenie deepfake’ami, które bez odpowiedniej edukacji oraz regulacji będą przybierały na sile. W miarę rozwoju AI potrzebne są także kolejne zabezpieczenia, które wzmocnią cyberbezpieczeństwo. Nie unikniemy rozwoju sztucznej inteligencji, więc musimy zrobić wszystko, żeby jej postęp był kontrolowany – dodaje Jacek Tworkowski.

Przeczytaj: Prezydent Microsoftu przyjechał do Polski. Będzie inwestycja o wartości 700 mln dolarów

Winne kiepskie doświadczenia?

Jedną z teorii tłumaczących niski poziom wdrożeń AI w polskim biznesie jest po prostu ograniczona skłonność do eksperymentowania. Jednak nowe badanie PwC sugeruje, że problem może wynikać ze… zbyt dużych oczekiwań i późniejszych rozczarowań tych, którzy już zdecydowali się na wdrożenia.

Co ciekawe, polski biznes w większym stopniu niż zagraniczny postrzega AI jako narzędzie redukcji zatrudnienia. 14 proc. polskich szefów firm uważa, że w ciągu najbliższego roku poziom zatrudnienia spadnie (dla porównania, na świecie 13 proc.). 11 proc. polskich ankietowanych przewiduje wzrost zatrudnienia, podczas gdy na świecie 17 proc. firm spodziewa się wzrostu.

Co na to branża?

– Ponieważ na co dzień zajmuję się inkubacją startupów, podchodzę do AI z dużym entuzjazmem. Czy sztuczna inteligencja zmieni świat biznesu i rynek pracy? Zdecydowanie tak. Czy niektóre zawody znikną lub diametralnie się zmienią? Również tak. Jednak automatyzacja i postęp zawsze pozwalały ludziom skupić się na nowych zadaniach. Warto spojrzeć na to w ten sposób: ogromnym osiągnięciem ludzkości jest to, że nie musimy już uprawiać ziemi ani polować, bo technologia przejęła te obowiązki, angażując coraz mniej osób. Wierzę, że AI będzie kolejnym etapem tej ewolucji – ludzie znajdą nowe sposoby na wykorzystanie swojego czasu i potencjału. Można się temu opierać, ale postępu nie da się zatrzymać – zwłaszcza gdy przynosi korzyści – komentuje Kacper Raciborski, prezes Innovations Hub.

Polski rząd, zarówno w ramach ogłoszonej w listopadzie 2024 r. Strategii Cyfryzacji Polski, jak i podczas lutowej konferencji „Rok Przełomu”, zapowiedział intensywne inwestycje w nowe technologie. Wstępne poparcie dla tych działań wyrazili już amerykańscy giganci technologiczni.

Gdzie polski biznes chce wykorzystać AI?

PwC przeanalizowało długoterminowe plany firm związane z wdrożeniami sztucznej inteligencji w biznesie. Niestety, polskie firmy wypadają także na tym tle bardzo kiepsko.

Tylko 34 proc. szefów polskich firm chce w dużym stopniu inwestować w platformy technologiczne. Dla porównania, na świecie odsetek ten wynosi 47 proc. Tyle samo (34 proc.) będzie inwestowało w AI dla procesów biznesowych (na świecie 41 proc.). W obszarze kapitału ludzkiego duże inwestycje przewiduje 29 proc. szefów firm (na świecie 31 proc.). W obszarze nowych produktów i usług zaledwie 24 proc. polskich firm planuje inwestycje (na świecie 30 proc.). Tylko 15 proc. polskich firm zamierza w dużym stopniu wdrożyć AI do strategii biznesowej
(na świecie 24 proc.).

Przeczytaj: Ministerstwo Cyfryzacji ma plan i siłę przebicia – Dariusz Standerski o przyszłości branży technologicznej

Analizując te badania, trzeba jednak wspomnieć, że Polacy może i są mniejszymi entuzjastami, ale jednocześnie mamy o wiele mniej skrajnych przeciwników nowych technologii. Odsetek odpowiedzi „wcale albo w bardzo ograniczonym stopniu” w kontekście wdrożenia AI
w powyższych kategoriach w Polsce jest niemal w każdym przypadku niższy niż na świecie. Co ciekawe, w Polsce każdy ankietowany szef firmy zadeklarował przynajmniej ograniczone inwestycje w AI dla procesów biznesowych. Na świecie takich technologicznych konserwatystów jest 4 proc.

– Polscy prezesi widzą potrzebę i konieczność fundamentalnych zmian. Musimy przyspieszyć naszą przemianę, lepiej wykorzystywać nowe technologie, jeszcze bardziej aktywnie poszukiwać nowych rozwiązań produktowych, usługowych czy nowych rynków. Szefowie firm w Polsce niewątpliwie chcą być liderami wykraczającymi poza aktualne biznesowe status quo. Jednocześnie w badaniu wybija się ograniczone zaufanie do nowych technologii, takich jak narzędzia wspierane przez sztuczną inteligencję. Pokazuje to pewien paradoks – optymizm co do przyszłości gospodarki globalnej i otwartość na zmiany współistnieje u nas z większą ostrożnością
– komentuje Michał Mastalerz.

Co można zrobić w obszarze AI?

Jacek Tworkowski uważa, że uzyskanie większej absorpcji AI w polskim biznesie musi wiązać się z edukacją i konkretnymi projektami.

– Kluczowym wyzwaniem w tym obszarze jest edukacja. Wdrożenie narzędzi AI do obsługi klienta, automatyzacji zadań, transkrypcji spotkań czy usprawnienia innych procesów wymaga nie tylko świadomości dostępnych rozwiązań, ale także zrozumienia ich praktycznego zastosowania. Żeby zauważyć pierwsze efekty, jedynym kosztem będzie miesięczna subskrypcja, a korzyści obejmują znaczne odciążenie pracowników od powtarzalnych zadań, co pozwoli im skupić się na bardziej strategicznych bądź kreatywnych działaniach – tłumaczy Jacek Tworkowski

Kacper Raciborski zwraca jednak uwagę na olbrzymie wyzwanie, jakim jest nauczenie pracowników i przedsiębiorców efektywnego korzystania z AI.

– To często znacznie trudniejsze niż samo wdrażanie technologii czy przekonanie do jej użycia. Umiejętność pracy z narzędziami AI stanie się jedną z kluczowych kompetencji na rynku pracy. Wśród przedsiębiorców obserwujemy duże rozwarstwienie – niektórzy świetnie wykorzystują AI, podczas gdy inni wciąż nie potrafią z niego korzystać. Jednocześnie oferta narzędzi rozwija się
w zawrotnym tempie, co utrudnia nadążanie za zmianami. Największym wyzwaniem pozostaje skuteczny transfer wiedzy i umiejętności, który umożliwi firmom pełne wykorzystanie potencjału AI – komentuje przedstawiciel branży technologicznej.

Rozwiązania „leżą na ulicy”. Trzeba poszukać i eksperymentować

Podejmowany przez biznes argument „braku środków” nie jest wytłumaczeniem. Narzędzia AI są bardzo często albo darmowe, albo bardzo tanie.

– Dziś możemy delegować zadania inteligentnym narzędziom, takim jak NotebookLM, Midjourney, Jasper, ChatGPT, Fireflies czy Asana. Pracownicy stają się menedżerami procesów – zlecają zadania, weryfikują wyniki i dopracowują finalny efekt. Firmy nie powinny zwlekać z analizą swoich często skomplikowanych procesów oraz wdrażaniem jasnych zasad korzystania z AI. Warto pamiętać, że wielu pracowników już używa tych narzędzi na własną rękę – lepiej więc, aby odbywało się to w sposób transparentny i zgodny z polityką firmy – dodaje Jacek Tworkowski.

Na rynku cały czas pojawiają się nowe projekty i rozwiązania, które błyskawicznie zdobywają finansowanie.

– Nie warto ograniczać się tylko do OpenAI. Sektor MŚP nigdy wcześniej nie miał tylu unowocześnień i możliwości skalowania biznesu niskim kosztem. Zacznijmy jasno komunikować, że AI było, jest i będzie, a odwlekanie decyzji o jego wdrożeniu prędzej czy później okaże się wysoce niekorzystne – komentuje szef MediBase.io.

Wiele do nadrobienia ma także polska branża technologiczna i startupowa.

– Polskie firmy technologiczne powinny skupić się na trzech kluczowych obszarach: rozwijaniu narzędzi dostosowanych do specyfiki polskiego rynku, wspieraniu edukacji i kompetencji cyfrowych wśród pracowników oraz ba ułatwianiu integracji AI w tradycyjnych branżach. Ważne jest także budowanie ekosystemu współpracy między startupami, dużymi firmami i instytucjami publicznymi, aby ułatwić wymianę wiedzy o technologiach AI na szeroką skalę – zauważa Kacper Raciborski.

Co jeszcze wiemy o polskich szefach?

W badaniu PwC zawarto również prognozy dotyczące przyszłości polskiego i światowego biznesu w najbliższych miesiącach.

Globalnie szefowie firm są mniej skłonni niż rok temu do prognozowania spadku wzrostu gospodarczego. Wielu z nich spodziewa się poprawy koniunktury w 2025 r. – 58 proc. badanych oczekuje wzrostu PKB, w porównaniu do 38 proc. w zeszłym roku. Nie oznacza to jednak przesadnego optymizmu – część liderów nadal zakłada, że globalna gospodarka może się skurczyć w nadchodzących latach.

Optymizm co do wzrostu gospodarczego rośnie zarówno w Polsce, jak i na świecie, jednak polscy menedżerowie są bardziej pozytywnie nastawieni do przyszłości rodzimej gospodarki. 83 proc. polskich prezesów spodziewa się poprawy sytuacji gospodarczej, podczas gdy globalnie ten odsetek wynosi 57 proc. Różnica ta może wynikać z rosnących nadziei na odbicie koniunktury
w Polsce, szczególnie w związku z napływem środków unijnych z Krajowego Planu Odbudowy.

– Firmy stoją przed wyzwaniem równoważenia działań krótkoterminowych z koniecznością wdrażania długoterminowych zmian. Z jednej strony, inflacja, rosnące koszty energii i niepewność makroekonomiczna wymuszają skupienie na bieżącej kontroli wydatków. Z drugiej strony, zbyt małe inwestycje w transformację technologiczną i działania proekologiczne mogą doprowadzić do utraty konkurencyjności w dłuższej perspektywie – mówi Mariusz Dziurdzia, partner PwC Polska, członek zarządu ds. klientów i rynku.

Jest jeszcze inny problem. Aż 59 proc. szefów firm obawia się, że w dłuższej perspektywie czasu - najbliższej dekady - ich firmy mogą nie przetrwać bez zmiany modelu biznesowego. To wyraźnie więcej niż średnia globalna, wynosząca 42 proc.

Polscy prezesi patrząc na rodzimy rynek znacznie lepiej oceniają perspektywy wzrostu (83 proc. wskazań) w najbliższym roku. Jednocześnie zapytani o swoją firmę w perspektywie ponad 10 lat, to globalni prezesi są nastawieni bardziej pozytywnie - 55 proc. wobec 41 proc. w Polsce.

Prezesi boją się także niepewności makroekonomicznej. Ten czynnik pozostaje na pozycji nr 1 od ubiegłego roku. Co trzeci szef firmy wciąż obawia się inflacji czy konfliktów geopolitycznych. Zagrożenie międzynarodowe budziło największe obawy w 2022 r., ale liczba wskazań w ankiecie znów zaczęła rosnąć. Duży wzrost wskazań odnotował także cyber ryzyka. Obawia się ich około 24 proc. prezesów - o 11 punktów procentowych więcej, niż rok temu.

W poszukiwaniu talentów

Aż 47 proc. polskich prezesów wskazuje na trudności z pozyskaniem odpowiednich talentów jako jedno z kluczowych wyzwań. Globalnie ten odsetek jest niższy i wynosi 38 proc. Mimo relatywnie niższego tempa wzrostu gospodarczego, szefowie firm w Polsce planują raczej zwiększać zatrudnienie niż redukować etaty.

– To wymaga od polskich firm nie tylko dostosowania modeli pracy do oczekiwań młodszych pokoleń, ale także zmiany podejścia do zarządzania zespołami. Działania związane z kapitałem ludzkim, które wpływają na skuteczną strategię rozwoju, obejmują także efektywne wykorzystanie doświadczeń pokolenia X, które stanowi fundament organizacji i jest gotowe do ciągłego zwiększania swoich kompetencji – twierdzi Katarzyna Podgórna, partnerka ds. kapitału ludzkiego, członkini zarządu PwC Polska.

Główne wnioski

1. Opór i ostrożność wobec AI w Polsce kontra globalny optymizm. Polskie firmy wykazują wyraźnie niższy poziom entuzjazmu wobec sztucznej inteligencji niż ich globalne odpowiedniki. Na świecie 50 proc. prezesów oczekuje, że wdrożenia AI zwiększą zyski w ciągu roku, w Polsce odsetek ten wynosi tylko 42 proc. Aż 34 proc. polskich firm nie wierzy w skuteczność nowych technologii
   – globalnie jest to 24 proc. Główne przyczyny to konserwatywne podejście najwyższego szczebla zarządzania, obawy związane z etyką oraz brak doświadczenia w eksperymentowaniu z AI.
2. Brak inwestycji i strategii wdrażania AI w polskim biznesie. Polskie firmy inwestują w AI znacznie mniej niż przedsiębiorstwa na świecie. Zaledwie 34 proc. polskich prezesów zamierza inwestować w platformy technologiczne (globalnie 47 proc.). Tylko 15 proc. polskich firm widzi AI jako kluczowy element strategii biznesowej (globalnie 24 proc.). Brak kapitału i wiedzy o możliwościach AI powoduje, że polski sektor MŚP wciąż pozostaje w tyle za globalnymi liderami, takimi jak Meta czy Amazon, które przeznaczają miliardy dolarów na rozwój AI. Eksperci podkreślają, że rozwiązania AI są już dostępne i stosunkowo tanie, jednak polskie firmy niechętnie po nie sięgają.
3. Potrzeba edukacji i zmiany podejścia do AI w Polsce. Kluczową barierą we wdrożeniu AI
   w polskich firmach nie jest tylko brak zasobów, ale również niedostateczna wiedza i kompetencje. Polskie przedsiębiorstwa często postrzegają AI jako zagrożenie dla zatrudnienia – 14 proc. przewiduje redukcję etatów, podczas gdy globalnie to 13 proc. Tymczasem AI może odciążyć pracowników od powtarzalnych zadań, zwiększając ich produktywność i umożliwiając skupienie się na bardziej strategicznych działaniach. Eksperci wskazują, że konieczne jest stworzenie ekosystemu edukacyjnego i wdrażanie projektów pilotażowych, które pokażą rzeczywiste korzyści AI i pomogą przełamać bariery mentalne polskich przedsiębiorców.