Polskie fundusze VC zaczęły szukać startupów za granicą. Najczęściej inwestują w Europie Zachodniej

„Łącznie w 2024 r. polskie fundusze venture capital (VC) zrealizowały 39 transakcji zagranicznych o wartości 239 mln zł. Chociaż wynik ten wskazuje na spadek wartości inwestycji o 22 proc. oraz liczby transakcji o 33 proc. rok do roku, trend wzrostowy zauważalny w okresie 2019-2024 nie został złamany” – wskazał Dmytro Golournyi, menedżer ds. inwestycji w PFR Ventures, cytowany w raporcie „Transakcje na polskim rynku VC 2024”.

Jak w ostatnich latach wyglądała aktywność krajowych funduszy VC za granicą? Które z nich okazały się najskuteczniejsze w budowaniu międzynarodowych relacji na rynku i wypracowały pozycję, która pozwala im na dołączanie do rund inwestycyjnych z udziałem zagranicznych startupów? Oto dane, które ukazują realia tego fragmentu rynku VC.

Fundusze najbardziej aktywne za granicą

Poziom zagranicznych transakcji zrealizowanych przez polskie fundusze VC nie jest wysoki. Łączna wartość kapitału zainwestowanego (głównie w formie koinwestycje z zagranicznymi podmiotami VC) poza krajem w latach 2019-24 wyniosła 1,237 mld zł. Dla porównania łączna wartość krajowego rynku VC (kapitału, jaki otrzymały polskie startupy) sięgnęła w tym czasie poziomu 14,875 mld zł.

Zdaniem eksperta

Przecieranie szlaków na zagranicznych rynkach

Polskie fundusze VC coraz śmielej inwestują za granicą. Rozszerzają zasięg, zdobywają kapitał i budują globalne relacje, podążając za najlepszymi okazjami. Kluczowy czynnik? Mandat inwestycyjny – Polski Fundusz Rozwoju wspiera rynek lokalny, Europejski Fundusz Inwestycyjny działa głównie w Unii Europejskiej, naturalnie pokrywając Europę Środkowo-Wschodnią. Prywatne fundusze idą szerzej: do USA, Wielkiej Brytanii, Ukrainy czy Azji.
Inwestowanie to gra relacji. To aniołowie biznesu i globalnie połączeni przedsiębiorcy przecierają szlaki – bez ograniczeń mandatowych. Gdzie oni inwestują dziś, tam fundusze pójdą jutro.
Polskie fundusze VC coraz lepiej rozumieją globalne rynki, budują silniejsze sieci i celniej wybierają swoje inwestycje. To dopiero początek.

Bartosz Lipnicki

menedżer zarządzający Endeavor Poland

Z danych uzyskanych od PFR Ventures wynika, że w latach 2019-24 tylko cztery fundusze VC (założone przez Polaków, zakwalifikowane przez instytucję jako rodzime i uwzględnione w analizach) przeprowadziły 15 lub więcej transakcji z udziałem zagranicznych startupów. Są to (w kolejności alfabetycznej):

• Innovation Nest
• Manta Ray
• Market One Capital
• OTB Ventures.

Kolejne cztery podmioty VC zrealizowały we wskazanym okresie 10-14 transakcji poza krajem (w kolejności alfabetycznej):

• Balnord
• ffVC
• Inovo VC
• SpeedUp Group.

W dalszej kolejności są: Smok Ventures, bValue, Cogito Capital Partners, Expeditions, RKKVC, Orlen VC.

Zdaniem inwestora

Wyspecjalizowaliśmy się w inwestycjach w deeptechy

Założyciele najciekawszych startupów chcą rozmawiać nie z całym rynkiem VC a z 3-5 najlepszymi funduszami z danego regionu lub branży. To, jak fundusz jest postrzegany przez międzynarodowe startupy, ma więc duże znaczenie. W naszym przypadku kluczowa była specjalizacja i budowa pozycji w wybranych, wąskich obszarach. OTB Ventures jest funduszem inwestującym w deeptechy, skupiamy się także na projektach spacetech, AI, fitnech itd. W tych obszarach zaczęliśmy inwestować już w 2017 r., gdy wartość tych sektorów dopiero się nabudowywała. Dzięki temu zaczęły do nas trafiać propozycje inwestycyjne nie tylko od międzynarodowych startupów, ale również zachodnioeuropejskich funduszy VC szukających dobrego partnera do transakcji. W obszarze spacetech jesteśmy jednym z trzech najbardziej aktywnych funduszy w Europie, mamy tym samym dostęp do niemal wszystkich projektów z tego sektora, rozwijanych na Starym Kontynencie.
Dostęp do najlepszych startupów przekłada się na jakość portfela i wyższe zwroty z inwestycji. Funduszom „zjadającym resztki” na rynku, czyli finansującym projekty odrzucone przez innych, mających lepszą pozycję inwestorów – w tym biznesie pozostaje liczyć wyłącznie na łut szczęścia.

Marcin Hejka

partner w OTB Ventures

Inwestycyjny kierunek: Europa Zachodnia

Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że głównym kierunkiem zagranicznych inwestycji polskich funduszy są kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Dane PFR Ventures ukazują inny obraz.  

W strukturze geograficznej dominuje Europa Zachodnia (120 rund w latach 2019-24). Łączna liczba transakcji przeprowadzonych przez krajowe fundusze VC w regionie środkowoeuropejskim jest niższa i porównywalna do inwestycji na rynku amerykańskim (odpowiednio 45 i 39). Uwzględnić należy jednak to, że spółki klasyfikowane jako amerykańskie, w wielu przypadkach mogą mieć europejskie korzenie – technologiczni przedsiębiorcy chętnie przenoszą się do USA, ponieważ tamtejszy rynek VC jest bardziej rozwinięty, dysponuje większym lokalnym kapitałem, a dodatkowo przyciąga inwestorów z całego świata.

Zdaniem eksperta

Publiczny kapitał a zagraniczne inwestycje funduszy

W Polsce działa wąska grupa zarządzających, którzy aktywnie inwestują także poza krajem. W zdecydowanej większości są to fundusze, które nie bazują na pieniądzach unijnych (dla przypomnienia, programy POIR i FENG pozostawiają wąskie okno dla inwestycji z tzw. polskim pierwiastkiem, w których istotna część biznesu zagranicznej spółki musi być prowadzona w Polsce). Zespoły te uczestniczą w transakcjach spółek z Europy i częściowo USA. Co piąta z zagranicznych rund z udziałem polskich funduszy trafia do firmy z regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Najpopularniejszym kierunkiem są inwestycje na zachodzie Europy. Statystyki są odzwierciedleniem także podaży – na zachodzie jest znacznie więcej projektów niż w Europie Środkowo-Wschodniej. To problem, z którym mierzymy się także w Polsce.
W ramach PFR Ventures posiadamy także programy, w których strategia zarządzających może wykraczać poza Polskę. Na taki kapitał mogą liczyć przede wszystkim zespoły z bogatszym doświadczeniem inwestycyjnym. W tym portfelu znajdują się m.in. Inovo VC i Market One Capital. Co dla nas bardzo istotne, te zespoły nadal inwestują w lokalne projekty.
Chcemy umożliwiać rozwój zarządzających, przez dopuszczanie zagranicznych inwestycji, ale utrzymanie ekspozycji na Polski rynek jest dla nas krytycznym czynnikiem przy podejmowaniu decyzji o alokacji kapitału do danego funduszu VC.

Maciej Ćwikiweicz

prezes PFR Ventures

Gdzie najwięcej inwestują fundusze VC?

Sytuacja wygląda podobnie w przypadku średniej wartość rund inwestycyjnych zrealizowanych przez polskie fundusze w latach 2019-24 – jest niższa dla Europy Środkowo-Wschodniej niż USA, Europy Zachodniej i innych regionów świata.

Proporcje się odwracają, gdy pod uwagę bierzemy transakcje dokonane na poziomie rundy seed, czyli we wczesnym stadium rozwoju startupu. Co czwarta, w której udział brały fundusze VC z Polski, była przeprowadzona w Europie Środkowo-Wschodniej. W przypadku rund A jedynie 13 proc. zawieranych było w tym rejonie.

Zagraniczne transakcje to szansa na większy zysk

Dostęp do zagranicznych rund inwestycyjnych wymaga przetarcia szlaków – nawiązania kontaktów, zbudowania zaufania, zgromadzenia kapitału. Nie bez znaczenia będzie także lokalne wsparcie zagranicznego startupu w skalowaniu biznesu i wprowadzaniu go na nowe dla niego rynki.

– Najlepsze fundusze z Polski sprofesjonalizowały się i zbliżyły do europejskiej czołówki. W szczególności na rynkach Europy Środkowo-Wschodniej nasza oferta bywa lepsza od lokalnych funduszy ze względu na doświadczenie, network oraz standardy pracy. Większość środkowoeuropejskich rynków pozostaje w rozwoju o kilka lat wstecz za polskim ekosystemem. Obecnie jednak na rynki Europy Środkowo-Wschodniej zerkają już fundusze z całego kontynentu. Chcąc wygrywać udział w najlepszych transakcjach, trzeba być szybszym. Często konieczne jest np. zatrudnienie osoby stacjonującej na danym rynku, znającej lokalne środowisko – mówi Michał Rokosz, partner w Inovo.vc.

Inwestor przyznaje, że w transakcjach odbywających się na rynku Europy Zachodniej, polskim funduszom VC trudno jest uzyskać pozycję tzw. lead inwestora, mającego dominujący udział w danej rundzie inwestycyjnej.

Przeczytaj: Rynek VC wart 2,1 mld zł. Duża luka w inwestycjach zalążkowych

– Często możemy natomiast brać udział w rundach naprawdę atrakcyjnych spółek jako jeden z mniejszych inwestorów. Kilka takich transakcji przeprowadziły np. Market One Capital, OTB Ventures – dodaje Michał Rokosz.

Inwestowanie w spółki spoza Polski rozszerza możliwości działania – zwiększa dostęp do ciekawych startupów, a tym samym stwarza możliwości uzyskania lepszych zwrotów z transakcji.

– W rejonie Europy Środkowo-Wschodniej wyceny są podobne jak w Polsce, więc moim zdaniem wpływa to pozytywnie na wynik funduszu. Jeśli chodzi o inwestycje w spółki z zachodu Europy czy USA, sprawa jest trudniejsza – spółki są już najczęściej droższe – dodaje Michał Rokosz.

Główne wnioski

1. Innovation Nest, Manta Ray, Market One Capital, OTB Ventures – to fundusze venture capital założone przez Polaków, które zainwestowały w największą liczbę zagranicznych spółek w latach 2019-14 (według analiz sporządzonych przez PFR Ventures).
2. "W Polsce działa wąska grupa zarządzających, którzy aktywnie inwestują także poza krajem. W zdecydowanej większości są to fundusze, które nie bazują na pieniądzach unijnych " – przyznaje Maciej Ćwikiewicz, prezes PFR Ventures. Programy publiczne, finansujące rozwój sektora VC kierunkują kapitał przede wszystkim w stronę inwestycji w rodzime spółki.
3. Polskie fundusze w latach 2019-2024 za granicą najczęściej brały udział w rundach inicjowanych przez spółki z Europy Zachodniej. Startupy w Europy Środkowo-Wschodniej przyciągały natomiast polskich inwestorów na najwcześniejszym etapie swojego rozwoju (w rundach seed).