Sarkozy wchodzi do celi. Republika patrzy w krzywe zwierciadło

Były prezydent opuścił swoją rezydencję – willę Montmorency w XVI dzielnicy Paryża – około 8.30 rano. Przejazd do więzienia trwał ponad godzinę.

Pod domem żona Carla Bruni, rodzina i przyjaciele zorganizowali manifestację wsparcia. Skandowano: „Nicolas, kochamy cię!”, a tłum odśpiewał Marsyliankę. Eskortowany przez policję i otoczony przez dziesiątki kamer, Sarkozy do końca powtarzał, że cała sytuacja to „skandal wymiaru sprawiedliwości” i jego osobista „droga krzyżowa”.

Wyrok i zarzuty. Cień Trypolisu nad Pałacem Elizejskim

Nicolas Sarkozy został skazany na pięć lat więzienia, w tym trzy lata bez zawieszenia, w związku z tzw. „aferą libijską” – śledztwem dotyczącym nielegalnego finansowania kampanii prezydenckiej w 2007 r. przez reżim Muammara Kaddafiego.

Francuscy sędziowie uznali, że część środków na kampanię mogła pochodzić z libijskich funduszy przekazanych potajemnie przez pośredników powiązanych z ówczesną dyktaturą. Choć nie znaleziono twardych dowodów na winę Sarkozy’ego – ani przelewów, ani fizycznego potwierdzenia przekazania pieniędzy – sąd uznał, że były prezydent był częścią „związku przestępczego”.

To najsurowszy wyrok wobec byłego przywódcy Francji od powstania V Republiki w 1958 r.
Sarkozy, od początku zaprzeczający wszystkim zarzutom, nazwał proces „parodią sprawiedliwości” i zapowiedział apelację. Nie wstrzymała ona jednak wykonania wyroku – dlatego dziś, po raz pierwszy w historii, były prezydent Francji spędza noc w celi.

Monarchie republikańskie i duch Monte Christo

W historii Republiki nigdy wcześniej nie zdarzyło się, by były prezydent trafił do więzienia w trybie „exécution provisoire”, czyli wykonania kary przed zakończeniem postępowania apelacyjnego.
Jacques Chirac również został skazany, lecz nigdy nie zobaczył krat od środka. Sarkozy jest więc pierwszy – i, jak sam twierdzi, chciałby, by zapamiętano to nie jako hańbę, lecz niesprawiedliwość.

Do 11-metrowej celi wchodzi z dwiema książkami:

• „Hrabia Monte Christo” – powieścią o zdradzie, więzieniu i odkupieniu,
• oraz biografią Jezusa.

Symbolika jest oczywista – nawet jego dawni współpracownicy przyznają, że „wygląda to tak, jakby pisał scenariusz własnego zmartwychwstania”.

W ostatnich dniach Sarkozy powtarzał: „Je garderai la tête haute.” („Będę trzymał głowę wysoko”).
Jego upadek ma w sobie więcej z antycznego dramatu niż z sądowej rutyny. Dla wielu Francuzów jest symbolem sprzeczności współczesnej Republiki – państwa, które głosi równość wobec prawa, ale z niekrytym zachwytem przygląda się upadkowi tych, którzy kiedyś stali na piedestale.

W jednym z ostatnich wywiadów Sarkozy zapowiedział książkę o życiu za kratami. „Znam już motto „Chcieli mnie zniszczyć, a to mnie wzmacnia” – powiedział dziennikarzowi „Le Figaro”.

Francja – namiętna wobec swoich upadłych

Francuskie media prześcigają się w detalach: czy cela ma okno? (ma). Czy skazany może nosić zegarek? (tak). Jak długi jest jego szalik? (nie więcej niż metr). Czy będzie mógł spotykać się z rodziną? (tak, do trzech razy w tygodniu). Czy może posiadać rzeczy osobiste? (nie, z wyjątkiem symboli religijnych). W kraju, który wymyślił gilotynę, nic tak nie ekscytuje, jak obserwowanie, jak władza doświadcza upokorzenia.

Prezydent Emmanuel Macron, który jeszcze w piątek przyjął Sarkozy’ego w Pałacu Elizejskim, tłumaczył, że „na planie ludzkim” było to konieczne. Jakby jeden prezydent żegnał drugiego w akcie republikańskiego ostatniego namaszczenia. Nie wiadomo jednak, o czym rozmawiali – ich rozmowa pozostała tajemnicą, choć powszechnie wiadomo, że ich relacje nie należały do najlepszych.

W tle rozbrzmiewają głosy dawnych sojuszników Sarkozy’ego: François Fillon, Edouard Balladur, Marine Le Pen, Bernadette Chirac – wszyscy przesyłają słowa wsparcia. Republika jest bezwzględna, ale pamięć jej elit – sentymentalna.

Cela 11 m kw., trzy spacery i echo historii

Sarkozy zostanie osadzony w izolacji, bez kontaktu z innymi więźniami, w celi o powierzchni 11 m kw., wyposażonej w telewizor, biurko i piecyk. Przysługują mu trzy rozmowy tygodniowo i dwie przechadzki dziennie. Po przekroczeniu więziennych drzwi zostanie sfotografowany, pobrane zostaną odciski palców, a wszystkie rzeczy osobiste trafią do depozytu. Będzie musiał się rozebrać, a następnie otrzyma ubranie więzienne i środki higieny. Media rozpisują się, że jego pościel będzie się składała z kołdry i dwóch poduszek, a w celi znajdą się też przybory do pisania. Nie będzie mógł korzystać z telefonu komórkowego.

Jego prawnicy już złożyli wniosek o zwolnienie warunkowe – możliwe, że jeszcze przed Wszystkimi Świętymi były prezydent odzyska wolność.

Po raz pierwszy w historii V Republiki były prezydent nie jest człowiekiem ponad prawem, lecz obywatelem jak każdy inny – choć nie do końca. Czy kara jest współmierna do winy, czy może to proces polityczny?

Ostatni król, który wszedł sam

Gdy 70-letni Nicolas Sarkozy przekroczył dziś bramę więzienia de la Santé, trzymając za rękę Carlę Bruni, Paryż zamarł. Z gilotyną Republika poradziła sobie dawno, ale ze swoim sumieniem – jeszcze nie. Czy to sprawiedliwość, czy widowisko? – pytają publicyści.

Prawdopodobnie jedno i drugie. Bo we Francji, gdzie polityka jest teatrem, a prezydent aktorem wcielającym się w naród, scena upadku jest zawsze częścią sztuki. Sarkozy – dawny hyperprésident, dziś détenu numéro inconnu („skazany o nieznanym numerze”) – odgrywa tę rolę z pełną świadomością.

Jak jego ulubiony bohater Edmond Dantès z „Hrabiego Monte Christo”, zapewne wierzy, że prawdziwy finał dopiero nadejdzie. Zresztą, samo imię Dantès, pochodzenia łacińskiego, oznacza „niezłomny, trwały, wieczny”.

Apelacja Sarkozy’ego zostanie rozpatrzona w ciągu najbliższych dwóch miesięcy. Nawet jeśli sąd uzna ją za zasadną, symboliczne upokorzenie już się dokonało. A plebs i drwiące media mieli swoje widowisko. Biedniejący francuski naród poczuł, że dura lex, sed lex – twarde prawo, lecz prawo – dotyczy wszystkich. We Francji z najwyższego urzędu w państwie można spaść do 11-metrowej celi, z Pałacu Elizejskiego do więziennego korytarza.

Główne wnioski

1. Były prezydent wyruszył z domu – z willi Montmorency w XVI dzielnicy Paryża – około 8.30 rano. Przejazd do więzienia zajął mu ponad godzinę. Pod domem żona, Carla Bruni, wraz z rodziną i przyjaciółmi zorganizowała manifestację wsparcia. Skandowano: „Nicolas, kochamy cię!”, a tłum odśpiewał Marsyliankę. Eskortowany przez policję i otoczony przez dziesiątki dziennikarzy oraz kamer wszystkich najważniejszych stacji francuskich i zagranicznych, Sarkozy do końca powtarzał, że cała sytuacja jest „skandalem wymiaru sprawiedliwości” i „drogą krzyżową” dla niego.
2. Sarkozy zostanie osadzony w izolacji, w celi o powierzchni 11 m kw., bez kontaktu z innymi więźniami. Pomieszczenie wyposażono w mały telewizor, biurko i piecyk. Byłemu prezydentowi przysługują trzy rozmowy tygodniowo oraz dwie przechadzki dziennie. Po przekroczeniu więziennych drzwi zostanie sfotografowany, pobrane zostaną odciski palców, a wszystkie rzeczy osobiste trafią do depozytu. Będzie musiał się rozebrać, a następnie otrzyma ubranie więzienne oraz przybory higieniczne. Media informują, że jego pościel będzie się składała z kołdry i dwóch poduszek, a Sarkozy otrzyma również przybory do pisania. Nie będzie mógł korzystać z telefonu komórkowego.
3. Sarkozy nigdy nie przyznał się do winy, a wyrok nazwał „skandalem wymiaru sprawiedliwości”. Do celi o powierzchni 11 metrów kwadratowych wszedł z dwiema książkami: „Hrabia Monte Christo” (powieścią o zdradzie, więzieniu i odkupieniu) oraz biografią Jezusa. Symbolika tego wyboru jest aż nadto oczywista – nawet jego dawni doradcy przyznają: „Wygląda to tak, jakby pisał scenariusz własnego zmartwychwstania.”