Setki miliardów na inwestycje w ciepłowniach

Transformacja sektora ciepłowniczego, który w ponad 60 proc. oparty jest na węglu, już trwa. Skala koniecznych inwestycji jest potężna, bo chodzi o około 400 przedsiębiorstw, które dostarczają ciepło dla 15 mln Polaków. Polskie Towarzystwo Energetyki Cieplnej wyliczyło, że dostosowanie sektora do wymogów wynikających z unijnej polityki klimatycznej, do 2050 r. może kosztować nawet 466 mld zł (w zależności od zastosowanych technologii). Z tego 102-211 mld zł popłynie na budowę źródeł wytwórczych, 82-106 mld zł na sieci ciepłownicze a 115-149 mld zł na modernizację instalacji u odbiorców ciepła. Może się jednak okazać, że koszty wzrosną. PTEC przewiduje, że nastąpi kumulacja inwestycji i, z uwagi na otwarcie dużego frontu robót, może pojawić się problem z dostępnością wykonawców – o podniesie nakłady nawet o 20 proc.

— Wiemy, jak wygląda terminowość i jakość wykonania inwestycji w energetyce. Rynek się kurczy, a sektor ma do wydania niemal 500 mld zł i ktoś to musi wykonać. Może się okazać, że pieniądze są, pomysły są, ale zabraknie wykonawców — sugeruje Andrzej Gajewski, prezes spółki PGNiG Termika, która odpowiada za produkcję ciepła m.in. dla Warszawy.

Cel jest jasny – polskie ciepłownie muszą wycofać się z węgla i przechodzić na paliwa nisko lub zeroemisyjne. Jak dotąd udział OZE w produkcji ciepła sięgał u nas około 13 proc. (dane za 2022 r.), ale aż w 97 proc. było to spalanie biomasy. Do 2030 r. udział ten musi wzrosnąć do 32-35 proc. w zależności od ambicji krajów unijnych.

Czym zastąpić węgiel w ciepłowniach?

PTEC przeanalizował możliwe do zastosowania technologie, które pomogą w dekarbonizacji polskiego ciepłownictwa i będą zgodne z unijnymi wytycznymi. W okresie przejściowym, a więc w najbliższej dekadzie, kluczową rolę odegrają bloki gazowe, które w przyszłości będą mogły być zasilane „zielonymi” gazami, np. wodorem czy biometanem. Wciąż ważną rolę odgrywać będą kotły biomasowe, a do tego na znaczeniu zyskiwać będzie tzw. ciepło odpadowe – niewykorzystana energia cieplna pochodząca np. z zakładów przemysłowych, oczyszczalni ścieków czy serwerowni.

— Widzimy możliwość wykorzystania ciepła z warszawskich oczyszczalni ścieków. Przystąpiliśmy też do rozmów z inwestorami, którzy w okolicach Warszawy albo w samej stolicy rozważają budowę centrów danych. Myślimy ponadto o biopaliwach i prowadzimy rozmowy na temat uruchomienia bloków wielopaliwowych po 2035 r. — wylicza prezes PGNiG Termika.

W kolejnych latach postępować będzie też elektryfikacja sektora poprzez zastosowanie dużych pomp ciepła i kotłów elektrodowych zasilanych zieloną energią. Z jednej strony rodzi to ryzyko silnego zwiększenia zapotrzebowania na energię elektryczną w skali kraju. Z drugiej zaś – sektor ciepłowniczy może pomóc bilansować system energetyczny dzięki jednoczesnej produkcji prądu w elektrociepłowniach i budowie magazynów ciepła.

— Dzięki akumulatorom ciepła będziemy mogli zapewnić elastyczność pracy bloków i korzystać z wahań cen na rynku energii elektrycznej. Spółka inwestuje też m.in. w kotły gazowe i biomasowe. Ponadto analizujemy możliwości zastosowania gazów zeroemisyjnych, takich jak wodór i biogaz oraz energii z małych reaktorów jądrowych. To nie są inwestycje na dziś, ale na takie kierunki rozwoju też musimy patrzeć — mówi Grzegorz Krystek, prezes PGE Energia Ciepła.

Rentowność na minusie

Ciepłownicy podkreślają, że odejście od węgla wymaga stosowania technologii, które często wymagają dużych nakładów finansowych. — Dla branży istotne jest obecnie nie tylko uchwalenie krajowej strategii dla ciepłownictwa, ale przede wszystkim wdrożenie szybkich zmian legislacyjnych. Chodzi np. o zmianę modelu kształtowania taryf na sprzedaż ciepła, by poprawić sytuację finansową przedsiębiorstw. Bez tego nie zdobędą one środków w postaci bankowych pożyczek, czy dotacji, a w konsekwencji – nie zrealizują celu transformacji. Obecnie sytuacja finansowa branży jest, delikatnie mówiąc, nieciekawa. Jest co prawda lepiej niż w katastrofalnym 2022 r., ale to nie znaczy, że jest dobrze. Spodziewam się, że średnia rentowność polskich przedsiębiorstw ciepłowniczych w 2023 r. była wciąż na minusie. Na podsumowanie wyników finansowych z ubiegłego roku jeszcze czekamy — wyjaśnia Jacek Szymczak, prezes Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie.

Ceny ciepła pójdą w górę?

Zwiększone nakłady na inwestycje rodzą ryzyko wzrostu cen ciepła w kolejnych latach. — Teraz musimy przedyskutować, jak to zrobić, by koszt tych inwestycji był do udźwignięcia dla naszych klientów — podkreśla Dariusz Marzec, prezes Polskiej Grupy Energetycznej. 

Przedsiębiorstwa ciepłownicze nie mają pełnej swobody w kształtowaniu taryf na sprzedaż ciepła, bo ostateczne stawki zatwierdza prezes Urzędu Regulacji Energetyki. — Już obserwujemy zwiększone nakłady inwestycyjne w sektorze ciepłowniczym, które wiążą się z rosnącym udziałem OZE i zmniejszaniem śladu węglowego. Trendy są widoczne. Nadrzędnym celem jest jednak nie tylko dekarbonizacja branży, ale też zapewnienie, że ceny ciepła będą akceptowalne dla odbiorców — zauważa Rafał Gawin, prezes URE.

Główne wnioski

1. Dostosowanie polskiej branży ciepłowniczej do wymogów wynikających z unijnej polityki klimatycznej może kosztować do 2050 r. nawet 466 mld zł.
2. Jak przewiduje Polskie Towarzystwo Energetyki Cieplnej, nakłady mogą wzrosnąć nawet o 20 proc. w związku z kumulacją wielu inwestycji w tym samym czasie
3. Kluczowymi technologiami w procesie dekarbonizacji będą głównie bloki gazowe, ale też kotły biomasowe, duże pompy ciepła i kotły elektrodowe zasilane energią elektryczną z odnawialnych źródeł