Zaloguj się 
Dzieje się!
Dzieje się! 
Unia Afrykańska pod presją. Szczyt w obliczu kluczowych decyzji
Wojna w Demokratycznej Republice Konga, wybór przewodniczącego i podziały wokół reparacji kolonialnych – to główne wyzwania nadchodzącego szczytu Unii Afrykańskiej, który może zadecydować o przyszłości organizacji w Afryce i na świecie.
Udostępnij przez e-mail
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie są główne wyzwania stojące przed Unią Afrykańską podczas jej 38. szczytu w Addis Abebie.
- Kto ubiega się o stanowisko przewodniczącego Komisji UA.
- Na czym polega postulat sprawiedliwości naprawczej dla Afryki.
W sobotę w Addis Abebie rozpoczyna się 38. szczyt Unii Afrykańskiej. Przywódcy 55 państw będą debatować nad eskalacją walk w Demokratycznej Republice Konga (DRK) oraz cięciami amerykańskiej pomocy humanitarnej. Kluczowym punktem obrad będzie także wybór nowego przewodniczącego Komisji UA.
Eskalacja konfliktu w DRK głównym tematem obrad
Już w pierwszym dniu szczytu zaplanowano nadzwyczajną sesję poświęconą sytuacji w DRK. Wspierana przez Rwandę grupa zbrojna M23 przejęła kontrolę nad znacznymi obszarami bogatego w surowce wschodu kraju. Rebelianci zdobyli kluczowe miasto Goma i posuwają się na południe w kierunku Bukavu.
Międzynarodowa Grupa Kryzysowa (ICG) ostrzega przed ryzykiem przekształcenia się konfliktu
w wielopaństwową konfrontację w regionie Wielkich Jezior. Obawy o powtórkę z lat 90. rosną. Nie jest jasne, czy prezydenci Rwandy i DRK (Paul Kagame i Félix Tshisekedi) spotkają się osobiście podczas szczytu.
Rotacyjne przewodnictwo w Unii Afrykańskiej obejmie prezydent Angoli João Lourenço, który od lat bezskutecznie próbuje mediować między Kigali a Kinszasą. Jest to funkcja głównie ceremonialna, zmieniana co roku.
Wybory nowego kierownictwa – kluczowa decyzja szczytu
Znacznie ważniejszy będzie wybór nowego przewodniczącego Komisji UA – najwyższego stanowiska wykonawczego w organizacji. O czteroletnią kadencję ubiegają się trzej kandydaci: minister spraw zagranicznych Dżibuti Mahmoud Ali Youssouf, kenijski weteran opozycji Raila Odinga oraz były szef dyplomacji Madagaskaru Richard Randriamandrato.
Zgodnie z zasadą rotacji regionalnej, stanowisko przypadnie tym razem przedstawicielowi Afryki Wschodniej. Według ekspertów główna rywalizacja rozegra się między Youssoufem a Odingą.
Youssouf krytykuje afrykańskich przywódców za brak zdecydowanych działań w rozwiązywaniu konfliktów, szczególnie w Sudanie i Sahelu. Zapowiada, że priorytetem jego kadencji będzie reagowanie na kryzysy humanitarne.
Odinga może wykorzystać doświadczenie zdobyte jako wysoki przedstawiciel Unii Afrykańskiej
ds. rozwoju infrastruktury. Z kolei Randriamandrato, z wykształcenia ekonomista, kładzie nacisk na systemowe rozwiązania problemów kontynentu.
Debata o reparacjach kolonialnych
Jednym z ważnych tematów szczytu jest kwestia reparacji za krzywdy z okresu kolonialnego. Prezydent Ghany Nana Akufo-Addo w 2023 r. wezwał przywódców afrykańskich do ubiegania się o odszkodowania za transatlantycki handel niewolnikami. Niektórzy zachodni przywódcy zaczęli uznawać tę historyczną odpowiedzialność, ale wśród liderów kontynentu brak zgody co do formy ani wysokości potencjalnych reparacji.
Paul-Simon Handy, dyrektor Instytutu Studiów nad Bezpieczeństwem na Afrykę Wschodnią, uważa, że to nie jest dobry moment na debatę o tej „dzielącej” kwestii. Ekspert wskazuje, że geopolityka globalna wymaga konsensusu między krajami afrykańskimi a ich zachodnimi partnerami.
Sprawiedliwość naprawcza dla Afryki obejmuje szereg inicjatyw mających na celu naprawienie historycznych krzywd wynikających z kolonizacji, niewolnictwa i systemowej dyskryminacji. Wśród kluczowych postulatów znajdują się:
- uznanie i udokumentowanie wpływu kolonializmu na społeczeństwa afrykańskie,
- wypłata odszkodowań finansowych,
- zwrot zagrabionych ziem,
- ochrona dziedzictwa kulturowego,
- reformy polityczne eliminujące nierówności.
Eksperci podkreślają, że skuteczna sprawiedliwość naprawcza wymaga nie tylko pociągnięcia byłych mocarstw kolonialnych do odpowiedzialności, ale także wzmocnienia lokalnych społeczności. Kluczowe jest, by inicjatywy były dostosowane kulturowo i kierowane przez same społeczności afrykańskie.
Kryzys bezpieczeństwa na całym kontynencie
Region Sahelu pozostaje jednym z najbardziej niestabilnych obszarów Afryki, zmagając się
z terroryzmem, przestępczością zorganizowaną i rosyjskimi kampaniami dezinformacyjnymi.
Mali, Burkina Faso i Niger ogłosiły właśnie wystąpienie ze Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS), co stanowi poważne wyzwanie dla integracji kontynentalnej.
W Sudanie trwa konflikt zbrojny, który doprowadził do masowych przesiedleń i klęski głodu. Unia Afrykańska została zepchnięta na margines procesu pokojowego, a główną rolę odgrywają Egipt, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie i USA.
Aktywna próbuje być także Turcja, która prowadzi mediacje między Etiopią a Somalilandem. Krytycy zarzucają Unii Afrykańskiej ograniczone zaangażowanie w tego typu konflikty.
Wyzwania dla skuteczności UA na arenie międzynarodowej
Unia Afrykańska stoi przed poważnymi wyzwaniami w zakresie skuteczności działania. Ustępujący przewodniczący Komisji Moussa Faki Mahamat ujawnił, że w latach 2021-2023 nie zrealizowano aż 93 proc. decyzji organizacji.
UA aspiruje do roli „silnego, zjednoczonego i wpływowego gracza globalnego”, ale jej Rada Pokoju
i Bezpieczeństwa koncentruje się głównie na kryzysach afrykańskich. Nie wypracowano wspólnego stanowiska wobec rosyjskiej inwazji na Ukrainę, natomiast bardziej jednoznaczne było potępienie izraelskiej agresji w Strefie Gazy przez ustępującego przewodniczącego Komisji.
Eksperci przewidują, że piątkowy szczyt Unii Afrykańskiej odzwierciedli trwający dylemat kontynentu – rosnące ambicje geopolityczne są ograniczane przez rozbieżne interesy poszczególnych państw.
Potrzebne są strukturalne reformy i zbiorowa wola polityczna wspólnego frontu. W przeciwnym razie Unia Afrykańska pozostanie organizacją w dużej mierze ceremonialną, a nie strategiczną
i skuteczną. Media wskazują, że szczyt prawdopodobnie odsłoni granice sprawczości UA.
Główne wnioski
- Unia Afrykańska boryka się z poważnym kryzysem skuteczności, co potwierdza niezrealizowanie 93 proc. decyzji organizacji w latach 2021-2023 oraz jej marginalizacja w rozwiązywaniu kluczowych konfliktów na kontynencie.
- Piątkowy szczyt UA zdominują trzy główne tematy: eskalacja walk w DRK grożąca regionalnym konfliktem, wybór nowego przewodniczącego Komisji UA oraz debata o reparacjach kolonialnych, która może dodatkowo podzielić państwa członkowskie.
- Aspiracje UA do roli silnego gracza globalnego są hamowane przez rosnące wpływy zewnętrznych mocarstw w Afryce oraz wewnętrzną fragmentację wynikającą z partykularnych interesów państw członkowskich.