Zaloguj się 
Dzieje się!
Zielony amoniak z Afryki. Polska szuka nowych źródeł nawozów po sankcjach na Rosję
Fosfaty, mocznik i amoniak to fundament współczesnego rolnictwa, a ich tradycyjne źródła dostaw dla Polski zostały ograniczone przez sankcje wobec Rosji i Białorusi. Dziś coraz większą rolę w tym łańcuchu odgrywają kraje Afryki Północnej – Maroko, Algieria i Mauretania. Szczególne znaczenie ma Sahara Zachodnia, bogata w fosfaty i mocznik, której status polityczny może wpłynąć na przyszłe ceny i dostępność tych surowców. Szansą na przełom jest inwestycja firmy Hynfra w Mauretanii, która do 2030 r. planuje uruchomić produkcję zielonego amoniaku – paliwa i nawozu przyszłości.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie są kluczowe surowce wykorzystywane do produkcji nawozów.
- Jaki jest potencjał Afryki Północnej w zakresie dostaw tych surowców.
- Na czym polega inwestycja firmy Hynfra w Mauretanii.
Amoniak, obok fosfatów i mocznika, należy do głównych związków chemicznych wykorzystywanych m.in. w produkcji nawozów rolniczych. Surowce te pozyskuje się z minerałów bogatych w azot lub związki fosforu, a także z odchodów zwierzęcych. Ich wytwarzanie wymaga ogromnych nakładów energii. Do czasu wybuchu wojny w Ukrainie rynek tych związków chemicznych w Polsce był w dużej mierze zdominowany przez import z Rosji. Alternatywą mogą stać się kraje Afryki Północnej – Maroko, Algieria i Mauretania.
Warto wiedzieć
Surowce do produkcji nawozów
- Fosfaty to związki chemiczne będące pochodnymi kwasu fosforowego. Występują zarówno w tkankach organizmów żywych, jak i w złożach skalnych. Pozyskuje się je głównie poprzez masowe wydobycie minerałów zawierających wysokie stężenie kwasu fosforowego, a następnie jego izolację w procesie chemicznym. Do najważniejszych surowców należą m.in. kwarc, glaukonit, piryt, kalcyt, minerały ilaste i substancje bitumiczne. Fosfaty są strategicznym surowcem mineralnym – około 90 proc. ich wydobycia trafia do przemysłu nawozowego, a resztę wykorzystuje się np. w produkcji konserwantów spożywczych, detergentów, środków zmiękczających wodę, materiałów ogniotrwałych, zapałek czy amunicji.
- Amoniak to związek chemiczny powstający w wyniku połączenia azotu z wodorem. Azot pozyskuje się z powietrza, a wodór – jako produkt uboczny przy wydobyciu gazu ziemnego. Amoniak stosuje się do produkcji nawozów, ale także jako nośnik i magazyn energii, w przemyśle tekstylnym, farmaceutycznym czy przy wytwarzaniu materiałów wybuchowych. Może pełnić funkcję paliwa dla statków, czynnika chłodniczego oraz środka transportu wodoru wykorzystywanego w energetyce. Polska ma ponad stuletnie doświadczenie w jego produkcji.
- Mocznik jest związkiem chemicznym powstającym w procesie przemiany białek i materii azotowej w organizmach ludzi i zwierząt. Może być również wytwarzany syntetycznie – poprzez przetwarzanie amoniaku. Stanowi kluczowy składnik nawozów sztucznych, a ponadto znajduje zastosowanie w produkcji leków, środków przeciwdrobnoustrojowych i tworzyw sztucznych.
Produkcja fosfatów i amoniaku należy do procesów bardzo energochłonnych, tradycyjnie obciążających środowisko i generujących wysoki ślad węglowy. Kluczowe znaczenie ma zatem źródło wykorzystanej energii. Jeżeli pochodzi ona z instalacji niskoemisyjnych, takich jak farmy wiatrowe czy elektrownie słoneczne, można mówić o „zielonych” surowcach – np. zielonym amoniaku.
Północnoafrykańscy dostawcy
Polska importuje rocznie około 3 mln ton amoniaku, 1,2 mln ton mocznika i 1 mln ton fosfatów. Do czasu wybuchu wojny w Ukrainie surowce te trafiały do Polski głównie z Rosji i Białorusi. W wyniku kolejnych sankcji ich import został zakazany lub obłożony wysokimi cłami, co zmusiło Polskę do poszukiwania nowych kierunków dostaw.
Maroko to największy na świecie producent fosfatów – wytwarza ponad 40 mln ton rocznie, z czego ok. 12 mln ton eksportuje. Wydobyciem i handlem zajmuje się państwowy koncern OCP. Około 12 proc. zasobów znajduje się na spornym terytorium Sahary Zachodniej, o które Maroko rywalizuje z Algierią. Obecnie ok. połowę tego obszaru kontroluje armia marokańska, a drugą połowę – partyzanci z Frontu Polisario, co utrudnia prace wydobywcze. Od 2017 r. Maroko rozwija także projekt produkcji zielonego amoniaku w miejscowości Tarfaya (1 mln ton rocznie). Kraj ten jest dziś głównym eksporterem fosfatów do Polski. Eksperci wskazują, że ewentualne uznanie przez Polskę marokańskiej suwerenności nad Saharą Zachodnią mogłoby otworzyć drogę do zwiększenia wydobycia i uzyskania preferencyjnych cen surowca dla polskich firm.
Algieria produkuje ok. 2,2 mln ton fosfatów rocznie, a zwiększenie wydobycia stanowi element strategii rządowej. Państwowe koncerny wytwarzają również 5,8 mln ton amoniaku rocznie, a w rozwój sektora angażują się inwestorzy z Chin. Dzięki intensywnemu wydobyciu gazu ziemnego Algieria posiada też znaczne zasoby wodoru. Fosfaty z Algierii importuje m.in. polska firma FOSFAN ze Szczecina.
Tunezja produkuje ok. 8,5 mln ton fosfatów rocznie i planuje uruchomienie produkcji zielonego amoniaku. W razie pogorszenia relacji dyplomatycznych Polski z Algierią – np. w przypadku uznania przez Warszawę Sahary Zachodniej za część Maroka – Tunezja mogłaby pełnić rolę pośrednika w imporcie algierskich surowców.
Mauretania ma zasoby fosfatów, mocznika i amoniaku, które nie zostały jeszcze w pełni zbadane. Według szacunków mogą być one porównywalne, a nawet większe niż w Maroku. Kraj rozwija dynamicznie energetykę słoneczną i wiatrową, co stwarza warunki do produkcji zielonego amoniaku na dużą skalę.
Inwestycja Hynfry
Hynfra Prost to polska spółka założona przez japońskiego przedsiębiorcę Tomoho Umedę. Firma realizuje projekty w Europie, Azji, Afryce oraz obu Amerykach, koncentrując się na produkcji zielonego amoniaku i zielonego wodoru. Celem tych działań jest dostarczanie przemysłowych komponentów do wytwarzania nawozów i energii w sposób bezemisyjny. Czyli – tak, aby ograniczyć ślad węglowy i spowolnić zmiany klimatyczne.
Projekt w Mauretanii zakłada produkcję amoniaku i powiązanego z nim wodoru w technologii zeroemisyjnej, dzięki wykorzystaniu elektrowni słonecznych i wiatrowych zlokalizowanych na terenie kraju. Inwestycja ma być zlokalizowana w porcie w stołecznym Nouakchott. Do 2030 r. nakłady kapitałowe (CAPEX) mają osiągnąć wartość 1,5 mld dolarów. To czyni ją największym przedsięwzięciem Hynfry na kontynencie afrykańskim. Projekt wspierają dogodne warunki naturalne Mauretanii – wysokie nasłonecznienie, silne wiatry wiejące znad Oceanu Atlantyckiego oraz ambitne inwestycje rządu w rozwój odnawialnych źródeł energii.
Realizacja projektu to także przykład dobrej współpracy biznesu z Polską Agencją Inwestycji i Handlu (PAIH). Na początku 2023 r. prezes Hynfry, Tomoho Umeda, zwrócił się do Jana Bochniaka – pracownika Zagranicznego Biura Handlowego PAIH w Casablance – o pomoc w promocji modelu biznesowego i znalezieniu partnerów w Afryce Północnej. Bochniak, świeżo po delegacji do Mauretanii, dostarczył mu szczegółowych informacji o lokalnym klimacie inwestycyjnym i warunkach naturalnych oraz nawiązał kontakty z tamtejszymi władzami i środowiskami biznesowymi.
W efekcie Hynfra utworzyła konsorcjum z lokalną spółką Mauritania Green Ammonia (MGA). 4 marca 2024 r. podpisano list intencyjny z Ministerstwem Ropy Naftowej, Górnictwa i Energii Mauretanii. Niedawno zaś – 8 września 2025 r. – umowę ramową o współpracy.
Główne wnioski
- Do produkcji nawozów wykorzystywane są przede wszystkim fosfaty, mocznik i amoniak.
- Maroko jest głównym światowym dostawcą fosfatów, a istotną, choć mniejszą rolę odgrywają Algieria i Mauretania. Znaczące zasoby znajdują się także na terenie Sahary Zachodniej. Ewentualne uznanie przez Polskę suwerenności Maroka nad tym obszarem mogłoby zwiększyć wydobycie i obniżyć ceny tych surowców na polskim rynku.
- Inwestycja firmy Hynfra stwarza szansę na uruchomienie w Mauretanii masowej produkcji zielonego amoniaku, który znajdzie zastosowanie zarówno w rolnictwie, jak i w innych sektorach gospodarki.
