Większość młodych Polaków mieszka z rodzicami. Jak wypadamy na tle Europy?

Wśród państw, w których najwięcej młodych ludzi mieszka z rodzicami, dominują kraje naszego regionu oraz państwa południowe – Włochy, Grecja i Hiszpania. Najmniej takich osób jest w krajach nordyckich, a dość mało także w Europie Środkowej i Zachodniej. Wydaje się, że istnieje kilka istotnych powodów tego zjawiska – i niekoniecznie chodzi wyłącznie o samą dostępność kupna czy wynajmu mieszkań.

Wykres interaktywny

Pełny ekran

W krajach Europy Południowej istotnym czynnikiem wpływającym na tak wysoki odsetek młodych osób mieszkających z rodzicami może być utrzymujące się wysokie bezrobocie wśród ludzi młodych. W państwach takich jak Włochy, Grecja czy Hiszpania mieszkania w ciągu ostatnich dwóch dekad realnie potaniały, również w relacji do dochodów – we Włoszech o ponad 20 proc., a w Hiszpanii o prawie 15 proc.. Jednak bez stałego zatrudnienia lub z niepewną sytuacją zawodową trudno pozwolić sobie na wyprowadzkę z domu rodzinnego – to znacznie poważniejsza bariera. Nieprzypadkowo właśnie te trzy kraje mają najwyższy poziom bezrobocia wśród młodych oraz największy odsetek „gniazdowników” wśród państw tzw. starej Unii.

Pieniądze ułatwiają wyprowadzkę

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej główną przeszkodą może być niższy poziom zamożności społeczeństw, a co za tym idzie – niskie zarobki. Wydaje się, że sytuacja mieszkaniowa, podobnie jak dostęp do innych dóbr, jest lepsza w krajach bogatszych. Potwierdzają to dane dotyczące medianowych dochodów osób poniżej 30. roku życia – grupy najbardziej zbliżonej do analizowanej. Wynika z nich jasno, że im wyższe dochody, tym większe szanse młodych na samodzielność mieszkaniową.

Wykres interaktywny

Pełny ekran

Na wykresie wykorzystano dane z 2022 r., ponieważ właśnie wtedy Eurostat po raz ostatni opublikował informacje o medianowych godzinowych zarobkach według grup wiekowych. Korelacja byłaby zapewne jeszcze silniejsza, gdyby zamiast wartości w euro zastosować PPS (Standard Siły Nabywczej), jednak wówczas istniałoby ryzyko nadinterpretacji, ponieważ koszty mieszkania również są uwzględniane przy obliczaniu siły nabywczej.

Widać wyraźnie, że w krajach o najwyższych zarobkach najmniej młodych osób mieszka z rodzicami. Większe możliwości finansowe sprzyjają usamodzielnianiu się. Po raz kolejny widać więc, że poziom dochodów i zamożności społeczeństwa pozostaje ściśle powiązany z tego typu wskaźnikami. Trudno się dziwić, że Polacy wypadają gorzej niż kraje zachodnie czy nordyckie – skoro zarabiają znacząco mniej.

Wyprowadzają się, jeżeli mają co wynająć

Istotnym czynnikiem – wskazywanym już przeze mnie we wcześniejszych analizach – jest również udział najmu rynkowego w strukturze mieszkaniowej danego kraju.

W państwach Europy Środkowo-Wschodniej jego udział jest stosunkowo niski. Podobnie jak w krajach Europy Południowej, zwłaszcza w porównaniu z Europą Zachodnią i Północną. Tam, gdzie znaczna część społeczeństwa mieszka w wynajmowanych lokalach, młodzi ludzie mają większe możliwości zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych. Wtedy łatwiej decydują się na wyprowadzkę z domu rodzinnego.

Przeczytaj: Rynek najmu w Polsce: niedoceniana alternatywa dla własności?

Rozwinięty rynek najmu umożliwia usamodzielnienie się, zwiększa mobilność i pozytywnie wpływa na zarobki. Szczególnie korzystne jest to w przypadku osób, które chcą wyprowadzić się do dużego miasta, a których nie stać na zakup mieszkania. Tak dzieje się najczęściej w przypadku stosunkowo młodych osób.

Wykres interaktywny

Pełny ekran

Nie wyprowadzają się, bo nie chcą?

We wszystkich krajach istotną rolę odgrywają czynniki kulturowe. W jednych społeczeństwach presja na szybsze opuszczenie domu rodzinnego jest silniejsza, w innych – niemal nieobecna. W niektórych krajach dobrze widziane jest wyprowadzenie się dopiero w momencie zakupu własnego mieszkania i założenia rodziny. Także w tym obszarze zachodzą zmiany. Ogólnym trendem jest coraz późniejsze zakładanie rodzin, choć tempo tego procesu różni się w zależności od kraju.

To czynniki trudne do precyzyjnego zmierzenia, które jednak mogą w znacznym stopniu wpływać na zachowania młodych ludzi. W niektórych przypadkach przeszkodą w usamodzielnieniu się są pieniądze, a w innych miejsce zamieszkania lub sytuacja na rynku pracy może skłaniać do wyprowadzki. Jednak z pewnością istnieje grupa młodych osób, których na samodzielność byłoby stać, lecz z różnych powodów tego nie robią.

Dostępne mieszkania = samodzielni młodzi?

Ostatecznie można założyć, że dostępność mieszkań powinna mieć istotny wpływ na te statystyki. I zapewne ma, jeśli inne czynniki pozostają bez zmian (ceteris paribus). Jednak dostępność mieszkań jest silnie powiązana z wieloma innymi zmiennymi. Jeśli spojrzeć na zmiany cen mieszkań w relacji do dochodów w latach 2010–2024 i porównać je ze zmianami odsetka osób w wieku 25–34 lata mieszkających z rodzicami, nie widać wyraźnej zależności – a jeśli już, to raczej odwrotną.

Wykres interaktywny

Pełny ekran

Główne wnioski

1. Tylko w kilku krajach Europy odsetek „gniazdowników” jest wyższy niż w Polsce. Czynniki kulturowe z pewnością odgrywają tu pewną rolę, wpływając na decyzje młodych ludzi, ale nie wyjaśniają wszystkiego.
2. To nie sama dostępność mieszkań jest kluczowa dla usamodzielniania się młodych. Znacznie większe znaczenie mają zarobki, poziom bezrobocia oraz rozwinięty rynek najmu.
3. Między wysokością zarobków młodych osób a odsetkiem mieszkających z rodzicami istnieje silna zależność – lepsze dochody sprzyjają szybszemu usamodzielnieniu się.