Zaloguj się 
Dzieje się!
Prawo, podatki, składki. 12 zmian dla przedsiębiorców na 12 najbliższych miesięcy
W 2026 r. działy płac, księgowi i przedsiębiorcy będą musieli przygotować się na kosztowną zmianę prawa. Reformy są korzystne dla pracowników – pracodawcy po lekturze naszego zestawienia mogą z mniejszym entuzjazmem patrzeć na 2026 r. Wybraliśmy 12 najważniejszych zmian w prawie.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Które reformy z zakresu prawa pracy i podatkach zdominują rynek w 2026 r.
- Jak będą chronione prawa pracownika i co to oznacza dla przedsiębiorców? Czy po 1 stycznia muszą przygotować się na dodatkowe koszty.
- Jak zdaniem ekspertów przygotować się na kumulację zmian w firmach.
Mijający rok to czas obfitował w nowe akty prawne. W wielu przypadkach politycy prowadzili wyścig z czasem, zdarzały się także parlamentarne spory, które pokrzyżowały plany wdrożenia reform w 2025 r. Już teraz wiemy, że batalia o kryptowaluty, PIP, czy pakiet zmian podatkowych będzie się toczyła w 2026 r. W naszym zestawieniu w większości przypadków piszemy o „pewniakach”, czyli zmianach, które wejdą w życie w 2026 r. (lub jeszcze w grudniu 2025 r.).
Dzień ustawowo wolny od pracy
Tegoroczne święta wymagały większych nakładów pracy niż zwykle, a to za sprawą dwóch zmian w prawie. Po pierwsze, firmy musiały tak zorganizować czas pracy, by zapewnić pracownikom wolną Wigilię. Po raz pierwszy bowiem 24 grudnia jest dniem ustawowo wolnym od pracy, co okazało się wyzwaniem, w szczególności w handlu.
24 grudnia z pewnością nie będzie dniem wolnym od pracy dla Państwowej Inspekcji Pracy, która zapowiedziała kontrole. Przedsiębiorca, który powierzy pracę w handlu w Wigilię, jeśli nie podlega pod żaden z ustawowych wyjątków, naraża się na grzywnę w wysokości od 1 tys. do nawet 100 tys. zł.
Fragment dyrektywy równościowej
Tego dnia w życie wchodzą także przepisy o transparentności wynagrodzeń. 24 grudnia wchodzi w życie nowelizacja Kodeksu pracy, która ma wzmocnić zasady równości płac między kobietami a mężczyznami. Ta stanowi część dyrektywy unijnej i w dużym skrócie sprowadza się do tego, by pracodawcy ujawniali stawki lub widełki płacowe przed podjęciem zatrudnienia. Początkowo prawo miało obligować przedsiębiorców do informowania o płacy już na etapie ogłoszenia o pracę, jednak przepisy ostatecznie zmieniono.
Grudniowy „wycinek” unijnej dyrektywy o transparentności płac mówi także o udzielaniu pracownikom dodatkowych informacji o wynagrodzeniu na ich wniosek oraz zakazie zadawania kandydatom pytań o ich wcześniejsze zarobki.
Zmiany w JPK
Jednolity Plik Kontrolny to hasło, z którym przedsiębiorcy od 2018 roku zdążyli się zaprzyjaźnić. Jeśli jednak chodzi o osoby prawne, to dotąd obowiązek składania pliku JPK_CIT dotyczył podatników CIT, których przychód w poprzednim roku przekroczył 50 mln euro oraz podatkowych grup kapitałowych. Po 1 stycznia raportować będzie jednak każdy, kto ma obowiązek składać JPK_VAT.
– Takie rozwiązanie ma na celu zwiększenie transparentności systemu podatkowego oraz umożliwienie szybszej analizy danych. To może wpłynąć na wzrost efektywności kontroli podatkowych. Dla przedsiębiorców będzie to wymagało dodatkowej staranności i zasobów, aby dostosować systemy księgowe i procesy raportowania do nowych wymogów – komentuje Tomasz Prokurat, partner w kancelarii Litigato.
Składka znów w centrum uwagi
Ekspert mówi także o kumulacji podwyżek w zakresie składki zdrowotnej. 2025 rok przyniósł m.in. weto reformy składkowej, a jednocześnie 31 grudnia przestanie obowiązywać tymczasowa obniżka minimalnej składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. Co to oznacza? Wydatki. Podstawa naliczania składki wraca z poziomu 75 proc. do 100 proc. minimalnego wynagrodzenia, które z kolei wzrośnie do 4806 zł. Sama składka zaś wzrośnie o ponad 37 proc. i wyniesie 432,54 zł.
– Zmiana ta uderzy w tych mikroprzedsiębiorców, którzy osiągają niskie dochody, a będą musieli płacić minimalną składkę zdrowotną w istotnie wyższej wysokości. To dodatkowe obciążenie, które zwiększy koszty prowadzenia działalności, szczególnie wśród tysięcy jednoosobowych firm z relatywnie niskimi przychodami – ostrzega Tomasz Prokurat.
Rewolucja fakturowa
Największą zmianą zaplanowaną na luty br. wydaje się jednak Krajowy System e-Faktur. Dokumenty w formacie XML z czasem wyeliminują z rynku druki papierowe, czy nawet PDF-y przesyłane e-mailem. Od lutego, na początek w dużych firmach, księgowość ma mieć postać „ustrukturyzowaną”. W kwietniu system obejmie kolejnych przedsiębiorców, zaś najmniejsi będą mieli czas do 2027 roku.
Od 1 lutego 2026 r. obowiązek wystawiania faktur ustrukturyzowanych w Krajowym Systemie e-Faktur (KSeF) dotyczy tylko największych firm, których sprzedaż w 2025 r. przekroczy 200 mln zł brutto. Jednak już od 1 kwietnia 2026 r. system obejmie kolejne grupy przedsiębiorców, a najmniejszych podatników dopiero od 2027 r. Choć obowiązek dotyczy na razie tylko wybranych firm, jego wprowadzenie zmieni sytuację całego rynku.
– Największym wyzwaniem będzie dostosowanie się rynku do nowej sytuacji. W pierwszym okresie zmian faktury będą przesyłane na dwa sposoby. To dlatego, że nie wszystkie organizacje obejmie w pełni obowiązek KSeF. Jednocześnie faktury zagraniczne będą przesyłane poza krajowym systemem. Wciąż pozostaje wiele pytań dotyczących praktycznych aspektów działania w zgodzie z nowymi zasadami. Jaka będzie praktyka w przypadku faktur delegacyjnych, w jaki sposób przesyłane będą dodatkowe załączniki czy też jaka będzie praktyka z numerami zamówień. Wszystkie te kwestie zapewne unormują się w pierwszych miesiącach pracy z KSeF. Mogą jednak wymagać szybkiego dostosowania się firm do kolejnych zmian w obsłudze faktur w organizacji – podsumowuje Anna Puka, VP of Customer Experience, WEBCON.
Dyrektywy równościowej ciąg dalszy
Poza wspomnianym już grudniowym wycinkiem unijnej dyrektywy równościowej, która weszła w życie 24 grudnia, działy płac już teraz powinny przygotowywać się do czerwcowych zmian. Resort pracy opublikował projekt dot. wzmocnienia stosowanie prawa do jednakowego wynagrodzenia mężczyzn i kobiet za pracę o jednakowej wartości. Jest to równoznaczne z pełnym wdrożeniem dyrektywy równościowej.
Od 7 czerwca firmy (począwszy od największych) będą musiały cyklicznie raportować różnice w płacach. Te z założenia nie powinny przekraczać 5 proc. Już obecnie zatem w największych przedsiębiorstwach powinny startować prace związane z wartościowaniem stanowisk. Pensja na danym stanowisku nie powinna być odtąd kwestią przypadku czy też zależeć od stopnia koleżeństwa z podwładnym. Powinna być precyzyjnie nakreślona w dokumentach płacowych.
Nowa definicja płacy minimalnej
Skoro o pensjach mowa to warto wspomnieć o nowelizacji ustawy o minimalnym wynagrodzeniu. Ta redefiniuje najniższą stawkę. Najniższa stawka nie będzie już uwzględniała dodatków, w tym np. dodatku funkcyjnego. Zdarza się bowiem, że pracodawcy proponują stawki niższe od minimalnej, lecz „dobijają” do ustawowego wynagrodzenia właśnie poprzez dodatki.
Przepisy miały zacząć obowiązywać w styczniu 2026 roku, ale projekt utknął w procesie legislacyjnym. Prawdopodobną datą wejścia w życie przepisów byłby 1 stycznia, ale 2027 roku.
Zlecenia wliczą się do stażu pracy
Pensje wzrosną nie tylko za sprawą uczciwego naliczania dodatków, lecz także wliczenia tzw. śmieciówek do czasu pracy. Inna, podpisana już przez prezydenta nowela kodeksu pracy, zakłada, że do stażu pracy będzie wliczany nie tylko etat, lecz także czas przepracowany na podstawie umowy zlecenia. Do stażu pracy wliczać się będzie także praca wykonywana w ramach własnej działalności gospodarczej. Skutki dla pracownika? Od stażu pracy zależy m.in. liczba dni urlopowych, wysokość dodatku stażowego, prawo do nagrody jubileuszowej i jej wymiar, okres wypowiedzenia umów o pracę czy wysokość odpraw. Ci, którym zlecenie wliczy się do stażu pracy, będą zatem mogli liczyć na dodatkowe pieniądze. Zmianę najmocniej odczuje budżetówka
Koniec darmowej siły roboczej
U niektórych pensje wzrosną, a u najmłodszych stażem pracowników… w ogóle się pojawią. Zgodnie z ustawą o stażach, tam, gdzie jest praca, ma być też płaca. I to konkretna. Najniższe wynagrodzenie dla stażysty lub praktykanta wynosić będzie 35 proc. średniej pensji, czyli obecnie nieco ponad 3000 zł brutto. Na wejście w życie ustawy trzeba będzie jednak poczekać dłużej niż do stycznia 2026 roku, gdyż projekt utknął w procesie legislacyjnym.
Spór o reformę PIP
Reforma Państwowej Inspekcji Pracy to jedna z tych zmian, o których będzie głośno w 2026 roku. Inspektorzy mieli już od stycznia zmieniać nieuzasadnione śmieciówki, czyli umowy cywilnoprawne w etaty. Jednak już teraz wiemy, że reforma będzie odroczona. Gdzie są kontrowersje? Najczęściej powtarzany zarzut dotyczy naruszenia zasady kształtowania umów. Przedsiębiorcy są zdania, że kontrakty B2B są pokłosiem porozumienia stron i nie zastępują etatów. Inna uwaga dotyczy działania prawa wstecz. Zarówno skarbówka, jak i ZUS będą mogły upomnieć się o zaległe składki i podatki nawet do 5 lat wstecz.
Kto opłaci wyższy CIT dla banków?
Nie mniej kontrowersji budziła podwyżka CIT dla banków. Prezydent, choć deklarował, że nie podpisze ustaw podnoszących podatki, zdecydował się podpisać pod pomysłem zwiększenia ciężaru podatkowego dla banków. Choć te już należą do największych płatników CIT, w 2026 roku zapłacą jeszcze więcej. Wówczas stawka wyniesie 30 proc., w 2027 r. – 26 proc., a w 2028 r. CIT spadnie do 23 proc. W przypadku małych podatników 9 proc. stawka zostanie podwyższona do 20 proc., a ostatecznie zatrzyma się na 13 proc. Zdaniem ekspertów Forum Obywatelskiego Rozwoju sektor bankowy będzie miał pokusę, by koszty tej podwyżki przerzucić na klientów. Mowa o kredytobiorcach, inwestorach czy posiadaczach rachunków bankowych.
Luka w systemie zwolnień lekarskich?
Ostatnią reformą w niniejszym zestawieniu, które jest jedynie wycinkiem katalogu zmian, które szykują się w 2026 roku, są zwolnienia lekarskie. Nie bez powodu osadziliśmy je w sekcji kontrowersyjnych reform. Nowela, która ma obowiązywać od stycznia, umożliwi pracownikom wykonywanie pracy u jednego pracodawcy w czasie przebywania na L4 u innego. Stanie się tak jeśli charakter obowiązków na to pozwoli. Mikołaj Zając, prezes Conperio, polskiej firmy doradczej specjalizującej się w problematyce absencji chorobowych podkreśla, że w praktyce taki pomysł może wiązać się z miliardowymi kosztami dla systemu.
– To zmiana, która może otworzyć jeszcze większą furtkę do nadużyć. Już dziś nadużywanie zwolnień chorobowych stanowi poważny problem społeczny. Zamiast uszczelniać system, ryzykujemy jego dalsze rozszczelnienie. Kto zdecyduje, że dana osoba może pracować u innego pracodawcy? Lekarz wystawiający L4, lekarz orzecznik ZUS, a może sam pracownik? Już dziś brakuje orzeczników, a system kontroli ledwo funkcjonuje – podsumowuje ekspert.
Zdaniem eksperta
Rada dla firm? Zachować spokój
W 2026 roku największym wyzwaniem bez wątpienia będzie obowiązkowy KSeF. To zmiana, która dotknie wszystkich przedsiębiorców i to na najbardziej podstawowym poziomie funkcjonowania firmy, czyli wystawianiu faktur i prowadzeniu obiegu dokumentów. Plusem jest to, że cały przyszły rok będzie okresem przejściowym, w związku z czym kary za niedopełnienie formalności nie będą jeszcze naliczane.
Kłopotów może przysporzyć też zmiana limitu zwolnienia VAT z 200 tys. zł. do 240 tys. zł. Przedsiębiorcy, których przychody w 2025 roku przekroczyły stary limit, będą musiały zarejestrować się do VAT. Powrót do zwolnienia będzie możliwy w 2026 roku. Roczna karencja będzie dotyczyła jedynie osób, które w mijającym roku dobrowolnie zarejestrowały się do VAT. Kolejnym istotnym tematem na 2026 rok niewątpliwie będzie reforma PIP, której ostateczny kształt jest jeszcze opracowywany. Słychać jednak zapowiedzi o włączeniu do listy narzędzi kontroli algorytmów zbudowanych na bazach danych ZUS i KAS, które mają ułatwiać monitorowanie tzw. fikcyjnego samozatrudnienia.
Radą, jakiej mogę udzielić przedsiębiorcom, jest zachowanie spokoju. Mijający rok dowiódł, że największe reformy często są wdrażane ze znacznym opóźnieniem lub w zmodyfikowanej formie, dlatego warto poczekać na ostateczny kształt przepisów przed wprowadzaniem zmian w firmie.
Główne wnioski
- 2026 rok namiesza zarówno w prawie pracy, jak i w podatkach. Rewolucją księgową okaże się KSeF, a system ten trzeba będzie wdrożyć w warunkach wyższej składki zdrowotnej i ewentualnych dodatkowych kosztów wynikających ze zmian związanych ze stawką minimalną czy z nowych uprawnień PIP. Jedno jest pewne: szykuje się kumulacja nowych obowiązków.
- Wspomniane prawo pracy w 2026 roku wysuwa na pierwszy plan prawo pracownika. Pełne wdrożenie dyrektywy równościowej, wliczanie umów zlecenia i działalności gospodarczej do stażu pracy, planowane minimalne wynagrodzenie „bez dodatków” oraz wzmocnienie kompetencji PIP pokazują jednoznaczny kierunek. Czas na większą stabilność zatrudnienia i mniejszą swoboda pracodawców w kształtowaniu relacji pracy.
- Eksperci radzą, by wobec zaplanowanych zmian próbować zachować spokój. W warunkach dynamicznie zmieniającego się prawa warto być gotowym na każdą ewentualność. Warto śledzić zmiany legislacyjne i mieć z tyłu głowy, iż ostateczny kształt zaplanowanych reform może znacząco różnić się od zapowiedzi.
