Polski przemysł chce stać się zielony. Jak mu idzie?

Rosnące ceny energii oraz niestabilność dostaw stawiają przed firmami zasadnicze pytania: jak zredukować ślad węglowy, nie tracąc konkurencyjności? Jak zapewnić sobie tanią i stabilną energię w nowym, zielonym krajobrazie gospodarczym?

Dekarbonizacja przemysłu. Kierunek bez odwrotu

Europejski Zielony Ład, system EU ETS, dyrektywa o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD), presja inwestorów i oczekiwania konsumentów. Wszystkie te czynniki pchają przemysł ku dekarbonizacji. W Polsce proces ten przybiera różne formy w zależności od sektora i wielkości przedsiębiorstwa.

Najbardziej zaawansowane w dekarbonizacji są sektory, które dużo eksportują – m.in. przemysł motoryzacyjny, chemiczny i stalowy. Firmy takie jak ArcelorMittal, Ciech czy Grupa Azoty inwestują w modernizację technologii, cyfryzację procesów i zmiany surowcowe. Dążą do redukcji emisji CO2 w produkcji i łańcuchu dostaw.

ArcelorMittal może się pochwalić udanym projektem tego typu. Firma przeprowadziła go w swojej hucie w Dąbrowie Górniczej. Jak niedawno pisaliśmy, E.ON EIS PL, spółka z Grupy E.ON Polska odpowiedzialna za zrównoważone rozwiązania dla miast i biznesu, wdrożyła tam instalację odzysku ciepła ze spalin o temperaturze do 250 stopni Celsjusza. Wcześniej energia ta była po prostu tracona.

Efekty są wymierne. Odzysk 117 GWh ciepła, redukcja emisji CO2 o 56 tys. ton i zmniejszenie zużycia koksu o blisko 10 tys. ton rocznie. A nadmiarową energię dostają mieszkańcy aglomeracji śląsko-dąbrowskiej, korzystając z miejskiego systemu ciepłowniczego.

Przykładem może być także koncern KGHM, który zapowiedział osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Inwestuje w farmy fotowoltaiczne, wiatraki i technologie wodorowe.

Podobnie Orlen, który nie tylko rozwija odnawialne źródła, ale także inwestuje w przemysłowy recykling, elektromobilność i wychwyt CO2.

Zielona transformacja a konkurencyjność

Z kolei mniejsze firmy, w szczególności z sektora MŚP, często dopiero rozpoczynają drogę do neutralności klimatycznej pod wpływem wymagań kontrahentów lub rosnących kosztów emisji. Wsparcie dla nich staje się kluczowym elementem polityki gospodarczej. Bez niego powstaje ryzyko utraty konkurencyjności krajowego przemysłu w całym łańcuchu wartości.

Obawy przedsiębiorców są uzasadnione: czy dekarbonizacja nie będzie oznaczać wzrostu kosztów, obniżenia marż i spadku konkurencyjności? Tymczasem może być odwrotnie – zielona transformacja może być źródłem przewagi.

Według raportu Europejskiego Banku Inwestycyjnego firmy inwestujące w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii (OZE) w długim okresie osiągają lepsze wyniki finansowe. Dzieje się tak dzięki niższym rachunkom za energię, ale również dzięki większemu zainteresowaniu inwestorów i kontrahentów. Coraz częściej oceniają oni dostawców przez pryzmat ESG.

Przeczytaj: Zielona transformacja może napędzać polską gospodarkę. Jak to zrobić?

Tania energia dla firm to mit?

Kluczowym warunkiem sukcesu transformacji przemysłu jest dostęp do taniej i zielonej energii. Wysokie ceny energii elektrycznej w Polsce, wciąż w przeważającej mierze opartej na węglu, stanowią jedną z głównych barier konkurencyjności. W 2022 i 2023 r. firmy przemysłowe musiały mierzyć się z historycznymi wzrostami kosztów energii. Dla wielu z nich oznaczało to konieczność cięcia produkcji lub ograniczania inwestycji.

Rozwiązaniem jest przyspieszenie rozwoju źródeł odnawialnych, szczególnie w formule PPA (Power Purchase Agreement) – długoterminowych kontraktów zakupu energii bezpośrednio od wytwórcy. Tego typu umowy pozwalają firmom zabezpieczyć się przed wahaniami cen, a jednocześnie wspierają rozwój nowych instalacji OZE. Już dziś z tej formy korzystają takie firmy jak LPP czy Danfoss, a rynek PPA w Polsce dynamicznie rośnie.

Kolejnym krokiem jest rozwój energetyki rozproszonej i klastrów energetycznych, umożliwiających lokalne bilansowanie energii i obniżenie kosztów dystrybucji. Firmy mogą stać się prosumentami przemysłowymi, czyli produkować energię na własne potrzeby i magazynować ją w bateriach lub w postaci zielonego wodoru.

Rola państwa i instytucji publicznych

Transformacja przemysłu wymaga nie tylko zaangażowania firm, ale także odpowiedniego otoczenia regulacyjnego i finansowego. Państwo musi stworzyć stabilne i przewidywalne ramy prawne, które pozwolą na planowanie inwestycji na dekady.

Potrzebna jest także reforma rynku energii – w tym rozdzielenie cen energii z OZE od znacznie wyższych cen z elektrowni konwencjonalnych. Takie rozwiązanie rozważa obecnie Komisja Europejska w ramach reformy rynku energii elektrycznej w UE.

Finansowanie to kolejna bariera. Choć dostępne są fundusze z KPO, Funduszu Modernizacyjnego czy programów NFOŚiGW, proces ich pozyskiwania jest często skomplikowany i długotrwały. Potrzebne są dedykowane programy dla przemysłu energochłonnego, szybkie ścieżki dla projektów strategicznych oraz większa rola banków i instytucji finansowych w finansowaniu zielonej transformacji.

Zdaniem eksperta

Komentarz Janusza Moroza, członka zarządu ds. handlu w E.ON Polska

Transformacja energetyczna polskiego przemysłu to już nie wybór, a konieczność, od której zależy nasza konkurencyjność na rynku europejskim i globalnym.

Przykłady wdrożeń E.ON Polska oraz E.ON EIS Polska pokazują, że dekarbonizacja przynosi realne korzyści nie tylko środowiskowe, ale i ekonomiczne. Doskonałym przykładem jest właśnie projekt odzysku ciepła odpadowego w hucie ArcelorMittal Poland. 117 GWh odzyskanego ciepła, redukcja emisji CO2 o 56 tys. ton rocznie oraz znaczące obniżenie zużycia koksu jasno pokazują, że efektywność energetyczna może być źródłem przewagi konkurencyjnej. Z kolei Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie zainwestowała w energooszczędne oświetlenie i systemy zarządzania energią. To przyniosło nie tylko wymierne oszczędności, ale także podniosło komfort użytkowników przestrzeni, gdzie wymieniono oświetlenie.

Kluczowe jest jednak podejście kompleksowe – połączenie energii elektrycznej, ciepłownictwa oraz inteligentnych rozwiązań cyfrowych, które umożliwiają bilansowanie popytu i podaży energii w czasie rzeczywistym. Warto też podkreślić, że firmy potrzebują również wsparcia regulacyjnego i finansowego, które stworzy przestrzeń dla inwestycji w technologie przyszłości.

E.ON Polska aktywnie współpracuje zarówno z dużymi przedsiębiorstwami, jak i sektorem MŚP. Proponuje modele biznesowe oparte na źródłach odnawialnych oraz efektywności energetycznej.

Transformacja energetyczna to nie tylko wyzwanie, ale przede wszystkim szansa – na tańszą, stabilną i zieloną energię, która w dłuższej perspektywie pozwoli polskiemu przemysłowi utrzymać konkurencyjność na rynkach międzynarodowych.

Janusz Moroz,

członek zarządu ds. handlu w E.ON Polska

Główne wnioski

1. Dekarbonizacja polskiego przemysłu to proces, który jest nieunikniony i już trwa. Pod wpływem unijnych regulacji, rosnących kosztów energii i oczekiwań rynkowych firmy inwestują w modernizację technologii, odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną.
2. Zielona transformacja może być źródłem przewagi konkurencyjnej, a nie tylko kosztem. Przedsiębiorstwa wdrażające innowacyjne rozwiązania, jak odzysk ciepła czy własne źródła OZE, zyskują oszczędności, przyciągają inwestorów i zwiększają odporność na wahania cen energii.
3. Sukces transformacji w dużej mierze zależy od wsparcia systemowego. Konieczne są uproszczone procedury finansowe, stabilne regulacje oraz rozwój infrastruktury energetycznej, by umożliwić firmom uczestnictwo w zielonej rewolucji.