Prezes UOKiK: „Do wykazu prac legislacyjnych trafi wzorzec umowy kredytu o okresowo stałej stopie”

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) Tomasz Chróstny apeluje do banków, by zakończyły problem kredytów frankowych. W listopadowym wywiadzie dla XYZ mówił do bankowców wprost: "Stać Was, by rozwiązać problem kredytów frankowych". Podczas Europejskiego Kongresu Finansowego mieliśmy okazję zapytać go m.in., czy banki wzięły sobie do serca ten apel.

Przeczytaj: Prezes UOKiK apeluje do banków – stać was, by zakończyć problem kredytów frankowych

Ugody frankowe mogłyby być zawierane szybciej

– Te ugody są zawierane, a pytanie, czy wystarczająco szybko? Nie będzie lepszej okazji, by rozwiązać ten problem. Banki mają teraz absurdalnie wysokie zyski. Kiedy będzie kolejny raz tak dobra okazja, by wdrożyć rozwiązania, posprzątać po sobie i wyjść naprzeciw wielu szansom, które ma sektor finansowy, choćby związane z finansowaniem inwestycji? – pytał Tomasz Chróstny w rozmowie z XYZ.

Jego zdaniem fakt, że tak wiele spraw frankowych wciąż jest w sądach, najlepiej obrazuje, że przedstawiane klientom ugody nie są wystarczająco atrakcyjne. Nie są zatem realną alternatywą dla kwestionowania umów w sądach.

– Mamy jednolitą linię orzeczniczą, wiemy, na czym polegał grzech pierworodny tego typu produktów. Trzeba po prostu wyciągnąć wnioski, by nie dopuszczać w przyszłości do takich sytuacji – podkreślał prezes UOKiK.

Jego zdaniem większość klientów, która miała pójść do sądów, już to zrobiła. Zaznaczył, że banki utworzyły już rezerwy na większość roszczeń kredytobiorców, więc koszty kredytów frankowych są już uwzględnione w wynikach sektora finansowego.

Za miesiąc UOKiK przedstawi implementację CCD2

– Idziemy naprzód. Chcemy, by oferowane produkty były bezpieczne, dlatego pracujemy np. nad implementacją w Polsce dyrektywy o kredycie konsumenckim (CCD2). Chcemy utrzymać sankcję kredytu darmowego, ale przez miarkowanie zapewnić większą przewidywalność prawa – zaznaczył prezes UOKiK.

Przeczytaj: Sankcja kredytu darmowego: u jednych rozpala nadzieje, innych doprowadza do białej gorączki

Nasz rozmówca podkreślał, że projekt implementacji trafi do konsultacji publicznych na przełomie czerwca i lipca. Urząd jest już w tym temacie po rozmowach z Komisją Nadzoru Finansowego (KNF), Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Finansów, Rzecznikiem Finansowym oraz Związkiem Banków Polskich (ZBP).

– Chcemy, by ten dokument był jak najlepszej jakości. W dyrektywie CCD2 mamy opcje narodowe, istotne jest to, byśmy dostosowali je do porządku krajowego. Nie jesteśmy jednak za tym, by wdrażać nadregulacje. Wsłuchujemy się w głosy różnych interesariuszy. Musimy uwzględnić indywidualne interesy. Mamy do czynienia nie tylko z pożyczkami i kredytami konsumenckimi, ale też z płatnościami odroczonymi. Musimy uwzględnić np. kwestie wsparcia oddłużeniowego, zdolności kredytowej, ale też zmianę paradygmatu o ochronie konsumenta przed nadmiernym zadłużeniem. Musimy przyjąć rozwiązania, które są czytelne i zabezpieczają konsumentów – powiedział Tomasz Chróstny.

Do wykazu prac legislacyjnych trafi wzorzec umowy

Nasz rozmówca podkreślił, że urząd od półtora roku pracuje nad stworzeniem jednolitego wzorca umowy o kredyt hipoteczny na okresowo stałą stopę procentową.

– Współpracowaliśmy z KNF i sektorem bankowym. To była owocna, ale bardzo trudna współpraca. Dlatego, że zadaniem UOKiK jest zadbanie o ochronę konsumentów. Musimy zrównoważyć dbałość o ochronę ich interesów z zadbaniem o stabilność umów. Kredyt hipoteczny to jedna z podstawowych kategorii umów, która nie tylko zabezpiecza dostęp do mieszkań i domów, ale też wspiera politykę mieszkaniową i przyczynia się do wzrostu gospodarczego. Z tego powodu te umowy muszą być stabilne. Konsumenci muszą być bezpieczni, a stabilność umów ma gwarantować, że banki zaoferują produkt po niższym koszcie. Dzięki temu, że ograniczymy ryzyko systemowe w sektorze – podkreślał Tomasz Chróstny.

Prezes UOKiK ujawnił, że złożył wniosek o wpis do wykazu prac legislacyjnych rządu oraz o upoważnienie do prowadzenia prac na gruncie ustawy o kredycie hipotecznym.

– Liczymy, że spotka się to z przychylnością rządu i dostaniemy upoważnienie i będziemy mogli zadbać, by w połowie roku, po gruntownych konsultacjach, przyjąć rozwiązanie. To musi być wzorzec umowy, który będzie stabilny w czasie i da konsumentom poczucie bezpieczeństwa. Wtedy klienci będą mogli skupić się na porównywalności produktów między instytucjami finansowymi. Istotne będą wtedy przede wszystkim kwestie wynagrodzenia, czy czasu zawarcia umowy. To w pewnym stopniu ogranicza swobodę zawierania umów, ale banki same chcą tego wzorca. Dlatego, że wiedzą o kosztach ryzyka prawnego – zaznaczył nasz rozmówca.

Celem upowszechnienie w czasie niskich stóp

Prezes podkreślił, że obecnie każdy klient sam indywidualnie podejmuje decyzje, czy chce skorzystać z kredytu hipotecznego na zmienną stopę procentową, czy okresowo stałą.

– Mamy świadomość, że jesteśmy na górce i schodzimy z wysokością stóp procentowych. Mimo tego, i tak większość kredytów hipotecznych jest udzielana na okresowo stałą stopę. Do tego chcemy, by takie kredyty były rozwiązaniem powszechnym w momencie, gdy stopy diametralnie spadną. Pracujemy nad tym, by konkurencja w tym produkcie była jak najszersza, ale też, by banki miały bodziec, by zamieniać kredyty ze zmienną stopą na okresowo stałą. Każdy z nas wolałby wiedzieć, jaka jest jedna równa rata miesięczna, a nie zastanawiać się, jakie będą wahania tej raty w przyszłości – przyznał nasz rozmówca.

Prace nad wzorcem umów toczą się dwutorowo. Dotyczą zarówno kupna mieszkania lub domu na rynku wtórnym, jak i wariantu inwestycyjnego, gdzie zakup odbywa się na rynku pierwotnym. Chodzi o to, że w drugim przypadku obowiązują inne przepisy dotyczące nadzoru ze strony instytucji finansowych. W obu przypadkach konieczne są zmiany ustawowe.

Wzorzec przewiduje rekompensatę dla banku

– Chcemy, by umowy obowiązywały przez minimum pięć lat. Zamierzamy przewidzieć pewną rekompensatę dla banków w przypadku odstąpienia od umowy, ale też ustalić okoliczności, by konsument miał warunki konkurencji po upływie pięciu lat. Przez standaryzację rynku chcemy doprowadzić do tego, że ten okres kredytowania na stałą stopę procentową będzie się stopniowo wydłużał – zaznaczał Tomasz Chróstny.

Wyjaśnił, że wysokość rekompensaty dla banku za wcześniejszą spłatę kredytu określi specjalny wzór, który będzie łatwy do policzenia dla klienta.

– Rekompensata będzie ograniczona do poziomu 3 proc. wartości kredytu. Będziemy to podawać pod dyskusję i wierzymy, że ten poziom stanie się elementem konkurencji między bankami. Dlatego, że będzie możliwość ustalenia tej rekompensaty poniżej tego progu. Rozmawiamy też z KNF o tym, jakie rekomendacje zaproponować, by od strony finansowej banki nie miały wymówek, by ten produkt dostarczać konsumentom po jak najniższej cenie – zaznaczał prezes UOKiK.

Nadchodzi przełom ws. nieautoryzowanych transakcji

Na koniec poruszyliśmy temat nieautoryzowanych transakcji, czyli wykonywanych bez wiedzy lub zgody klienta. Prezes UOKiK postawił w tym zakresie zarzuty 15 bankom, uznając, że nie wywiązują się z obowiązków ustawowych, czyli oddania pieniędzy do końca następnego dnia roboczego od otrzymania zgłoszenia o takim zdarzeniu.

– To projekt, który pokazuje, że jeśli odpowiednio naciśniemy na banki, to są w stanie podjąć wiele działań korzystnych dla rynku i dla siebie. Zaczęliśmy stawianie zarzutów od sierpnia 2022 r. Słyszeliśmy od sektora, że źle zaimplementowano dyrektywę CCD1, że nie znamy się na tym, jak funkcjonuje rynek bankowy, że nie należy rozróżniać uwierzytelnienia i autoryzacji. Wykonaliśmy mnóstwo pracy, sektor zaczął pracować nad tym, by ograniczyć skalę transakcji oszukańczych. Przy wsparciu sektora wypracowano wiele elementów, które zmniejszają skalę tych nadużyć – powiedział Tomasz Chróstny.

Nasz rozmówca podkreślił, że banki są na etapie dopracowywania zobowiązań do zmiany praktyk. Pracują też nad wprowadzeniem mechanizmów zabezpieczających konsumentów.

– Wierzymy, że te mechanizmy pozwolą zakończyć postępowania decyzjami zobowiązującymi, również, jeśli chodzi o standard zwrotu środków dnia następnego po zgłoszeniu. Już teraz umawiamy się na jesień, by przepracować kolejne zagadnienia, by poprawić ochronę konsumentów przy otwieraniu nowych kont i ustalaniu nowych limitów – zaznaczył prezes UOKiK.

Dodał, że przygotowywany w Unii projekt dyrektywy o usługach płatniczych (PSD3) pokazał bankom, że żądania UOKiK są zbieżne z kierunkiem regulacji europejskich. Dzięki temu polskie banki są lepiej przygotowane do wyzwań związanych z transakcjami oszukańczymi niż np. banki we Włoszech, czy Francji.

– Jesteśmy w sytuacji, gdy polskie banki dużo lepiej zabezpieczają środki konsumentów. W porównaniu do kredytów frankowych tym razem banki konstruktywnie uznały, że to, co sugerujemy, jest w ich interesie – podsumował nasz rozmówca.

Główne wnioski

1. Tomasz Chróstny, prezes UOKiK ocenia, że banki nadal nie zawierają wystarczająco szybko ugód frankowych, a fakt, że w sądach nadal jest wiele pozwów frankowych, dowodzi, że ich oferty nadal nie są wystarczająco atrakcyjne dla kredytobiorców.
2. Nasz rozmówca ujawnia, że wystąpił o wpis do wykazu prac legislacyjnych zmian w ustawie o kredycie hipotecznym, które pozwolą stworzyć dwa wzorce umowy o okresowo stałej stopie procentowej. Liczy, że w połowie 2026 r. rozwiązanie zostanie już przyjęte.
3. Prezes UOKiK ujawnia także, że w temacie nieautoryzowanych transakcji banki pracują efektywniej niż przy kredytach frankowych. Twierdzi, że banki dopracowują zobowiązania do zmiany swoich praktyk, co może zaowocować zakończeniem postępowań urzędu.