Zaloguj się 
Dzieje się!
Szwedzkie złoża na północy. Skarby Kiruny kluczem do unijnej niezależności
To świetna wiadomość nie tylko dla nas, regionu i Szwedów, ale również dla Europy i klimatu – powiedział w 2023 r. Jan Moström, prezes szwedzkiego koncernu wydobywczego LKAB, ogłaszając odkrycie największych w Europie złóż metali ziem rzadkich w Kirunie. Północna Szwecja, zwłaszcza region Laponii, kryje ogromne bogactwo surowców, które mogą zrewolucjonizować unijną gospodarkę.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie surowce odkryto na północy Szwecji i dlaczego są ważne dla UE.
- Dlaczego miejscowi mogą sprzeciwiać się działalności kopalni.
- Dlaczego metale ziem rzadkich są uznawane za surowce krytyczne.
Północna Szwecja, szczególnie region Norrbotten i okolice Kiruny, to geologiczny skarb Europy. Obszar ten od wieków słynie z wydobycia rud żelaza. Te złoża w XVII i XVIII w. czyniły Szwecję jednym z największych producentów stali w Europie.
„W XVII i XVIII w. Szwecja zapewniała około połowy całej europejskiej produkcji stali dzięki dostępowi do wyjątkowo czystej rudy oraz drewna, z którego wytwarzano węgiel drzewny używany do wytopu żelaza” – czytamy w szwedzkich źródłach historycznych.
W 1975 r. Szwecja osiągnęła rekordowe wydobycie 40 mln ton rudy żelaza, co ugruntowało jej pozycję jako największego europejskiego eksportera tego surowca.
Jednak prawdziwym przełomem okazało się odkrycie z 2023 r., ogłoszone przez państwowy koncern LKAB. W rejonie Per Geijer, niedaleko Kiruny, zidentyfikowano największe w Europie złoża metali ziem rzadkich, szacowane na ponad milion ton tlenków tych pierwiastków.
– Złoża zawierające ponad milion ton metali ziem rzadkich – takiego odkrycia niedaleko Kiruny, miasta na północy Szwecji, dokonała firma wydobywcza LKAB – poinformował Jan Moström, prezes szwedzkiego koncernu wydobywczego LKAB, w rozmowie z XYZ.
Metale ziem rzadkich (REE) obejmują 17 pierwiastków, takich jak neodym, cer, lantan czy prazeodym. Są kluczowe dla produkcji turbin wiatrowych, baterii do pojazdów elektrycznych, silników elektrycznych oraz zaawansowanej elektroniki.
Oprócz metali ziem rzadkich w Kirunie odkryto również nowe złoża rudy żelaza i fosforu, co dodatkowo wzmacnia znaczenie regionu.
– Na dotychczas przebadanym, niewielkim obszarze oszacowano zasoby na około milion ton – podkreślił Jan Moström.
Nasz rozmówca dodał, że dalsze badania mogą ujawnić jeszcze większe pokłady.
Dlaczego to istotne dla Unii Europejskiej?
Metale ziem rzadkich uznawane są za surowce krytyczne dla unijnej gospodarki. Szczególnie istotne są w kontekście zielonej transformacji i realizacji celów klimatycznych do 2030 r.
Obecnie Chiny kontrolują około 80-90 proc. globalnego rynku metali ziem rzadkich – zarówno w zakresie wydobycia, jak i przetwarzania. UE pozostaje niemal całkowicie zależna od importu tych surowców, co niesie ze sobą poważne ryzyko geopolityczne i gospodarcze.
Metale ziem rzadkich są niezbędne do produkcji technologii niskoemisyjnych. Neodym i prazeodym są kluczowe dla magnesów w turbinach wiatrowych i silnikach elektrycznych, a lantan znajduje zastosowanie w bateriach. Szwedzkie złoża mogą znacząco zaspokoić to zapotrzebowanie, wspierając unijne cele klimatycznej neutralności.
Jest to największe znane złoże metali ziem rzadkich w naszej części świata i może stać się znaczącym źródłem surowców umożliwiających zieloną transformację.
Dostęp do własnych surowców krytycznych wzmocni pozycję UE na globalnym rynku technologicznym.
– Jest to największe znane złoże metali ziem rzadkich w naszej części świata i może stać się znaczącym źródłem surowców umożliwiających zieloną transformację – powiedział Jan Moström, wskazując na gospodarczy potencjał odkrycia.
Są też wyzwania
Mimo ogromnego potencjału eksploatacja złóż w Kirunie napotyka poważne bariery – szczególnie w kontekście interesów rdzennych Saamów i ochrony środowiska.
Północna Szwecja to tradycyjne terytorium Saamów – jedynej oficjalnie uznanej rdzennej ludności UE – którzy od wieków zajmują się hodowlą reniferów. Budowa kopalni, podobnie jak farm wiatrowych w regionie Fosen w Norwegii, zagraża szlakom migracyjnym zwierząt i tradycyjnemu stylowi życia Saamów. Społeczność ta sprzeciwia się inwestycjom ingerującym w ich ziemie. Argumentują, że prowadzą one do utraty pastwisk, zakłócają trasy migracyjne i zmieniają naturalny krajobra. To wszystko może prowadzić do stopniowego zanikania ich kultury i tożsamości.
Kopalnie w Kirunie już powodują osiadanie gruntu, co zmusiło władze do przesiedlenia całego miasta o kilka kilometrów. Nowe inwestycje mogą pogłębić problemy ekologiczne, w tym zanieczyszczenie wód oraz niszczenie obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000.
– Jesteśmy świadomi wyzwań związanych z zagospodarowaniem terenu i oddziaływaniem na środowisko. Ttrzeba wykonać analizy, by uniknąć szkód, ograniczyć je i zrekompensować – zapewniło szwedzkie państwowe przedsiębiorstwo LKAB.
Główne wnioski
- Szwedzkie złoża metali ziem rzadkich mogą odegrać kluczową rolę w realizacji unijnej zielonej transformacji oraz wzmocnić suwerenność surowcową UE.
- Eksploatacja tych złóż wiąże się jednak z poważnymi wyzwaniami społecznymi i ekologicznymi – szczególnie w kontekście praw rdzennej ludności Saamów oraz ochrony przyrody w regionie.
- Surowce takie jak neodym, prazeodym czy lantan są kluczowe dla rozwoju technologii niskoemisyjnych, w tym turbin wiatrowych, silników elektrycznych i baterii.
