Black Friday to nie tylko święto sklepów, ale też cyberprzestępców

Okazja czyni złodzieja, jak mówi stare przysłowie. A ostatni tydzień listopada zwieńczony Black Friday to moment, w którym klienci sklepów czekają na promocje i okazje, a przestępcy na ich pieniądze. To stwierdzenie potwierdzają dane Instytutu Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej (NASK). Jak wynika z nadesłanych redakcji XYZ.pl informacji, w bieżącym roku liczba cyberprzestępstw jest wyższa niż czasie ubiegłorocznego szału zakupowego.

Cyberprzestępcy mają ręce pełne roboty przed Black Friday

Od 14 do 27 listopada 2024 r. Instytut NASK odnotował 3291 incydentów w polskiej sieci. Wśród nich przestępcy próbowali w 1182 przypadkach ukraść dane postronnych osób metodą phishingu, czyli „wyłowienia” m.in. loginu i hasła do konta bankowego czy innych wrażliwych informacji, jak PESEL czy numer dowodu. Kolejne 1847 zagrożeń polegało na stworzeniu fałszywych stron sklepów czy reklam oszustw inwestycyjnych.

W porównaniu do ubiegłego roku, kiedy to okres poprzedzający Black Friday przypadał na 9-22 listopada z jego „świętem” 24 listopada, liczba incydentów wzrosła o 9 proc. W 2023 r. było ich bowiem 3071, z czego więcej było prób phishingu, mniej złośliwych SMS-ów. NASK wskazuje, że w przypadku drugiej z metod różnica może wynikać z uruchomienia numeru 8080. Można pod nim zgłaszać przypadki otrzymania podejrzanej wiadomości na telefon. Serwis uruchomiono już po ubiegłorocznym Black Friday.

Do tego dochodzi fakt, że jeszcze w zeszłym roku nie obowiązywały mechanizmy wprowadzone wraz z ustawą o zwalczaniu nadużyć w komunikacji elektronicznej. Choć duża część przepisów weszła w życie na początku jesieni 2023 r., to prawodawca z opóźnieniem zaplanował wdrożenie narzędzia jakim jest blokowanie SMS-ów. Chodzi o wiadomości, których struktura wpisuje się w model przykładowej wiadomości od oszustów, przygotowany przez CERT, agencję podlegającą pod NASK. Dostęp do skryptu mają firmy telekomunikacyjne, które mogą w ten sposób szybciej zareagować.

Większe pole do reakcji mają też sami internauci. Jak zauważa NASK, poza numerem do zgłaszania SMS-ów użytkownicy smartfonowej aplikacji mObywatel również mogą przekazać swoje podejrzenie korzystając z opcji „Bezpiecznie w sieci”.

Black Friday jest już w Polsce dekadę. Dwóch na trzech Polaków chce polować na promocje

Jednocześnie natężenie przestępstw w sieci odpowiada zainteresowaniu Black Friday wśród konsumentów. Samo wydarzenie utwierdziło się już w świadomości społecznej, ponieważ jak zauważył w rozmowie z PAP ekspert ds. marketingu dr Mariusz Woźniakowski z Uniwersytetu Łódzkiego, „święto wyprzedaży” na dobre weszło do Polski dekadę temu.

Po tym okresie, w 2024 r. swoje polowanie na promocje planuje 61 proc. ankietowanych w badaniu wykonanym przez firmę PayPo. Z kolei firma badawcza PMR Market Experts ustaliła, że 48 proc. konsumentów będzie upatrywać okazji wyłącznie w sieci.

Średnie wydatki, jakie na zakupy z okazji Black Friday zamierza przeznaczyć konsument w tym roku mieszczą się w przedziale od 251 do 500 zł, co ustalił PayPo. Jak wypadamy na tle regionu? Według Strategy&Polska, wcześniej wskazana kwota jest o ponad połowę niższa niż w przypadku średniej dla Europy za 2023 r., która wyniosła 244 euro, tj. ok. 1100 zł.

Najwięcej na „święto wyprzedaży” przeznaczają natomiast jego pomysłodawcy, czyli Amerykanie. Średnia na konsumenta w USA w ubiegłym roku wyniosła ok. 480 dol. (ponad 1900 zł), choć wszystkie wydatki na tym rynku przekroczyły 20 mld dol.

Główne wnioski

1. W dniach poprzedzających Black Friday państwowy Instytut NASK odnotował o 9 proc. więcej incydentów w sieci niż w 2023 r.
2. Popularnymi metodami prób oszustwa są fałszywe strony internetowe, reklamy z oszustwami inwestycyjnymi oraz złośliwe SMS-y.
3. Wzrost niebezpiecznych sytuacji w sieci odpowiada dużemu zainteresowaniu Black Friday wśród konsumentów – według badania PayPo 61 proc. ankietowanych będzie szukało swojej okazji zakupowej w ten weekend.