Energetyka staje się coraz bardziej zielona. Jakie zmiany czekają przedsiębiorców?

Realizacja unijnych celów klimatycznych i energetycznych (Europejski Zielony Ład i pakiet „Fit for 55”) stawia przed sektorem ciepłowniczym szereg wyzwań, w tym konieczność zdecydowanej dekarbonizacji. Proces ten wymagać będzie ścisłej współpracy przedsiębiorstw energetycznych z samorządami lokalnymi oraz odbiorcami końcowymi ciepła.

Polskie Towarzystwo Energetyki Cieplnej (PTEC) w raporcie „Wpływ regulacji UE na transformację sektora ciepłownictwa systemowego w Polsce” podkreśla, że tylko pełne zaangażowanie wszystkich uczestników rynku pozwoli osiągnąć zakładane cele dekarbonizacyjne w wymaganym przez unijnego ustawodawcę czasie.

Największym wyzwaniem dla przedsiębiorstw energetycznych jest spełnienie kryteriów efektywnego systemu ciepłowniczego, przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjności cenowej ciepła systemowego oraz minimalizacji kosztów transformacji dla mieszkańców Polski.

Przeczytaj: Żegnamy węgiel. Branża ciepłownicza przed ogromnym wyzwaniem

W drodze do zielonej energetyki

O jakie regulacje chodzi? Kluczowym narzędziem legislacyjnym UE jest pakiet regulacyjny „Fit for 55”, uzupełniony pakietem „RePowerEU”. Ich nadrzędnym celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. (względem poziomów emisji z 1990 r.) oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. przez całą gospodarkę UE. W kontekście zmian w ciepłownictwie systemowym kluczowe znaczenie mają rozwiązania przyjęte w następujących znowelizowanych dyrektywach oraz ich implementacja do prawa krajowego:

• Dyrektywa (UE) w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD);
• Dyrektywa (UE) w sprawie efektywności energetycznej (EED);
• Dyrektywa (UE) w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (RED);
• Dyrektywa (UE) ustanawiająca system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w Unii (EU ETS).

Co to wszystko oznacza dla przedsiębiorców? Konieczność dostosowania się do nowych regulacji wpłynie na wiele sektorów gospodarki. Dla polskich firm pakiet klimatyczny oznacza konieczność inwestycji w technologie redukujące emisje oraz podnoszące efektywność energetyczną. To także wymóg adaptacji do nowych realiów rynkowych, w tym potencjalnych zmian cen energii i dostępności surowców.

Przeczytaj: W stronę czystego ciepła. Sektor ciepłowniczy wkracza na ścieżkę dekarbonizacji

Cała Polska transformuje energetykę

Polska, ze względu na duży udział węgla w produkcji energii, stoi przed wyzwaniem szybkiej transformacji energetycznej. Nowe regulacje wymuszają inwestycje w odnawialne źródła energii (OZE) i rozwój infrastruktury energetycznej.

Zwiększenie efektywności energetycznej budynków już teraz ma ogromne znaczenie dla branży budowlanej i deweloperskiej, a także dla sektora ciepłowniczego, ponieważ w dłuższej perspektywie oznacza mniejszy popyt na ogrzewanie.

Przemysł energochłonny będzie musiał dostosować swoje procesy produkcyjne do zaostrzonych norm emisji.

Sektor transportowy czekają zmiany związane z promowaniem elektromobilności oraz redukcją emisji CO2.

Wszystkie te branże będą musiały inwestować w nowe technologie i dostosować się do zmieniających się wymogów prawnych.

– Polska stoi przed wyzwaniem szybkiej transformacji ciepłownictwa, która wymaga ogromnych nakładów inwestycyjnych i przemyślanych działań. Kluczem do sukcesu będzie zastosowanie mieszanki rozwiązań technologicznych – od odnawialnych źródeł energii, przez technologie niskoemisyjne, po zwiększenie efektywności energetycznej. Jednocześnie musimy pamiętać o najważniejszym – ochronie konsumentów końcowych przed nadmiernym wzrostem cen ciepła. Nowoczesne ciepłownictwo w Polsce to szansa na czystsze środowisko, lepszą jakość życia mieszkańców i zrównoważony rozwój gospodarczy. Jednak wymaga odpowiedzialnego podejścia, które zrównoważy potrzeby transformacji z troską o codzienne wydatki Polaków – wskazuje Krzysztof Zamasz, wiceprezes zarządu PTEC.

Aby ułatwić adaptację do nowych regulacji, UE przewiduje wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw. Fundusze z programów takich jak Fundusz Sprawiedliwej Transformacji czy środki z budżetu UE na lata 2021-2027 mają pomóc firmom w procesie transformacji. Polscy przedsiębiorcy powinni aktywnie poszukiwać dostępnych form wsparcia i opracowywać strategie dostosowawcze.

– W kontekście finansowania inwestycji istotne jest nie tylko zapewnienie odpowiednich środków, ale także umożliwienie pokrycia jak największej części kosztów inwestycji dzięki pomocy publicznej. Finalnie może to prowadzić do stabilizacji, a nawet obniżenia cen ciepła dla odbiorców końcowych. Aby było to możliwe, konieczne jest wprowadzenie zmian w unijnym rozporządzeniu GBER [rozporządzenie, które pozwala na udzielanie pomocy publicznej bez konieczności notyfikacji takiego zamiaru Komisji Europejskiej – przyp. red.] – dodaje Krzysztof Zamasz.

Polska stoi przed wyzwaniem szybkiej transformacji ciepłownictwa, która wymaga ogromnych nakładów inwestycyjnych i przemyślanych działań. Kluczem do sukcesu będzie zastosowanie mieszanki rozwiązań technologicznych – od odnawialnych źródeł energii, przez technologie niskoemisyjne, po zwiększenie efektywności energetycznej.

Wyzwanie dla ciepłowników

Największe wyzwania związane z unijną legislacją klimatyczną stoją przed branżą energetyczną, w tym szczególnie ciepłownictwem. Kluczowym zadaniem jest odejście od węgla jako głównego źródła energii cieplnej. Chociaż udział węgla w polskim miksie energetycznym systematycznie spada, wciąż pozostaje dominujący. W 2022 r. paliwa węglowe stanowiły 66,2 proc. wszystkich paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła w Polsce. Od 2002 r. ich udział zmniejszył się o 15,5 pp., lecz nadal znacznie przewyższa średnią europejską, która w 2022 r. wyniosła 24,3 proc.

W 2022 r. produkcja ciepła w technologii kogeneracji (łączącej wytwarzanie prądu i ogrzewania) stanowiła 62,1 proc. całkowitej produkcji ciepła przez koncesjonowane przedsiębiorstwa energetyczne w Polsce.

Udział OZE w produkcji ciepła osiągnął poziom 12,6 proc., z czego aż 97 proc. stanowiło wykorzystanie biomasy do celów energetycznych.

– Dekarbonizacja polskiego ciepłownictwa to proces wymagający strategicznych decyzji, ale także odpowiedniego otoczenia regulacyjnego, które wesprze te działania. Pakiet „Fit for 55” wyznacza trajektorię dochodzenia przez systemy ciepłownicze do neutralności klimatycznej do 2050 r. Teraz kluczowe jest, aby w toku transpozycji tych przepisów do prawa krajowego zaplanować właściwe narzędzia regulacyjne i mechanizmy wsparcia, które pomogą zrealizować niezbędne inwestycje – podkreśla Marcin Laskowski, członek zarządu PTEC.

Według autorów raportu PTEC realizacja ambicji polityczno-klimatycznych UE wymaga dalszego zwiększania udziału OZE w ciepłownictwie i chłodnictwie. Choć cele krajowe nie zostały jeszcze ostatecznie zdefiniowane, szacuje się, że udział OZE powinien osiągnąć poziom od 32,1 proc. do 35,4 proc., w zależności od ambicji państwa.

Oznacza to, że do 2030 r. konieczne będzie zwiększenie udziału OZE w ciepłownictwie i chłodnictwie o co najmniej 19,5 pp.

Dekarbonizacja polskiego ciepłownictwa to proces wymagający strategicznych decyzji, ale także odpowiedniego otoczenia regulacyjnego, które wesprze te działania.

Co zamiast węgla?

Technologie wskazywane przez autorów raportu jako potencjalne zamienniki węgla obejmują biomasę, źródła geotermalne, wielkoskalowe pompy ciepła, kotły elektrodowe zasilane energią elektryczną z OZE, a w przyszłości również zielony wodór, biometan, ciepło odpadowe oraz magazyny ciepła. Kogeneracja gazowa odegra rolę przejściową do 2044 r., natomiast aktywa węglowe mają być wygaszone nie później niż do 2034 r.

– Warto podkreślić, że dla trwającego obecnie procesu transformacji coraz większe znaczenie będzie miał sector coupling [łączenie sektorów, m.in. przez kogenerację – przyp. red.]. Ciepłownictwo będzie odgrywało kluczową rolę w stabilizacji Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, szczególnie w kontekście rozwoju odnawialnych źródeł energii. Dotyczy to zarówno zagospodarowania nadwyżek energii elektrycznej z OZE przez instalacje wykorzystujące technologie Power to Heat, jak i wspierania KSE przez jednostki kogeneracji w sytuacji niewystarczającej generacji z instalacji OZE – wskazuje Marcin Laskowski.

Dla branży ciepłowniczej zielona transformacja energetyki to przede wszystkim ogromne wyzwanie finansowe. Według obliczeń PTEC, nakłady inwestycyjne na ten cel – w zależności od przyjętego scenariusza – wyniosą od 299 mld zł do 466 mld zł do 2050 r.

Przeczytaj: Branża ciepłownicza chce mieć dostęp do biomasy

Artykuł powstał na zlecenie PTEC

Partner serii Czas na Zielone Ciepło

Czytaj więcej artykułów z serii