Inflacja do celu, stopy w dół. Jak dużych cięć może jeszcze dokonać RPP?

Rada Polityki Pieniężnej (RPP) zdecydowała o obniżce stóp procentowych o 0,25 pkt proc. Stopa referencyjna spadła zatem do poziomu 4,75 proc. To trzecia obniżka stóp w tym roku, łącznie spadły one już o 1 pkt proc.

Stopy spadają w odpowiedzi na obniżanie się inflacji w Polsce. Według wstępnych danych GUS, wzrost cen w sierpniu wyniósł 2,8 proc. w ujęciu r/r wobec 3,1 proc. w lipcu.

Przyjrzyjmy się, jak kształtuje się inflacja w Polsce na tle gospodarek regionu oraz jak mocno stopy procentowe mogą spaść w przyszłości.

Polska na tle Europy Środkowo-Wschodniej

Wykres interaktywny

Pełny ekran

W lipcu br. inflacja w Polsce była drugą najniższą wśród państw Europy Środkowo-Wschodniej. Mierzona wskaźnikiem HICP (metodologia lekko odbiega od wskaźnika CPI używanego przez GUS) wyniosła 2,9 proc. w ujęciu r/r. Niższa była tylko w Czechach, gdzie wyniosła 2,5 proc. W dwóch gospodarkach była bardzo wyraźnie podwyższona – w Rumunii (6,6 proc.) oraz w Estonii (5,6 proc.).

Wykres interaktywny

Pełny ekran

Polska gospodarka zmaga się z podwyższoną inflacją już od czasu przed pandemią. W styczniu 2020 r. wskaźnik inflacji HICP był na poziomie 3 proc. r/r. Jak widać na wykresie, od tamtej pory do lipca 2025 r. wzrost cen kształtował się permanentnie na poziomie powyżej 2,5 proc. Podobna sytuacja miała miejsce jeszcze tylko na Węgrzech, a trochę lepsza była także w Czechach. W pozostałych gospodarkach regionu w pierwszym roku pandemii inflacja znajdowała się pod kontrolą, a zaczęła rosnąć dopiero w 2021 r.

Stopy procentowe spełniły swoje zadanie

Polska przeszła bardzo długą drogę w ograniczeniu inflacji. W szczycie, który przypadł na luty 2023 r. wzrost cen w ujęciu r/r wyniósł aż 17,2 proc. W I połowie 2024 r. inflacja chwilowo wróciła do celu inflacyjnego, zdefiniowanego przez NBP jako 2,5 proc., z możliwymi odchyleniami +/- 1 pkt proc. Obecnie wydaje się, że spadek jest trwały.

Podwyżki stóp procentowych dokonanych przez RPP spełniły swoje zadanie w ograniczaniu inflacji. Wzrosły one do maksymalnego poziomu 6,75 proc. we wrześniu 2022 r. Następnie do września 2023 r. RPP stopniowo je obniża.

Wykres interaktywny

Pełny ekran

Warto zauważyć, że od końca 2023 r. realne bieżące stopy procentowe są w Polsce dodatnie. Wskaźnik inflacja znajduje się poniżej poziomu stóp procentowych. To ma istotne znaczenie dla podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze. Przy dodatnich realnych stopach procentowych opłacalne staje się oszczędzanie – nawet oprocentowanie lokat bankowych przewyższa wówczas wzrost cen.

Jak nisko mogą spaść stopy procentowe?

Wykres interaktywny

Pełny ekran

W minionym roku RPP starała się utrzymywać dodatnie bieżące stopy procentowe w okolicy poziomu 1 proc. Realne stopy wyraźnie wzrosły, kiedy od lipca br. zaczęła silnie spadać inflacja (co wynikało w dużym stopniu z czynników statystycznych). W sierpniu wynosiły aż 2,2 proc.

W br. jest jeszcze przestrzeń do kolejnych obniżek stóp. Inflacja powinna w kolejnych miesiącach kształtować się poniżej 3 proc. Jeśli RPP będzie chciała powrócić z realnymi stopami w okolicę 1 proc., to wówczas niewykluczona może być obniżka nawet do 4 proc. na koniec br., czyli obniżka o 0,25 pkt proc. na każdym posiedzeniu pozostałym do końca roku. W tym kontekście kluczowa będzie najbliższa projekcja inflacji NBP, która zostanie opublikowana w listopadzie.

W przyszłym roku stopy mogą spaść jeszcze bardziej. Choć w przewidywalnej perspektywie trudno wyobrazić sobie, abyśmy powrócili do epoki ujemnych realnych stóp procentowych. To może wynikać z obaw o wciąż wyraźną presję inflacyjną w niektórych miejscach w gospodarce, np. usługach.

Zakładając, że inflacja ustabilizuje się w okolicy celu inflacyjnego, czyli 2,5 proc., można się spodziewać spadku stóp do poziomu 3,5 proc. Głębszy spadek stóp mógłby nastąpić w momencie kryzysu gospodarczego lub gdyby inflacja trwale obniżyła się poniżej celu.

Główne wnioski

1. Inflacja w sierpniu wyniosła 2,8 proc. r/r, czyli mieści się w celu NBP (2,5 proc. +/-1 pkt proc.). RPP po raz trzeci w tym roku obniżyła stopy procentowe, sprowadzając stopę referencyjną do 4,75 proc.
2. Realne stopy procentowe w Polsce są dodatnie i w sierpniu wyniosły około 2,2 proc. To poprawia opłacalność lokat i innych form oszczędzania oraz sprzyja stabilizacji oczekiwań inflacyjnych.
3. Do końca roku stopy mogą spaść do 4 proc., jeśli inflacja pozostanie na poziomie poniżej 3 proc. W 2026 r. możliwe są dalsze cięcia w kierunku 3,5 proc., choć powrót do ujemnych realnych stóp wydaje się mało prawdopodobny.