Zaloguj się 
Dzieje się!
Kino i strzykawka. Szwedzki sposób na walkę z rakiem szyjki macicy
W maju i czerwcu 2025 r. Szwecja przeprowadziła nowatorską akcję promocji szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), angażując kina w największych miastach do zachęcania młodych kobiet do szczepień. W ramach programu „catch-up” dla kobiet urodzonych w latach 1994-1999, Szwedzkie Towarzystwo Onkologiczne (Swedish Cancer Society) we współpracy z kinami zorganizowało dwudniowe wydarzenie, podczas którego oferowano darmowe szczepienia przeciwko HPV oraz bilety do kina jako zachętę.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jaki był główny cel kampanii „catch-up” realizowanej w szwedzkich kinach w maju i czerwcu 2025 r.
- Dlaczego organizatorzy akcji wybrali właśnie kina jako miejsce szczepień.
- Jakie trzy filary tworzą strategię Szwecji w eliminacji raka szyjki macicy.
Szwedzkie Towarzystwo Onkologiczne, we współpracy z firmą medyczną Capio, zorganizowało punkty szczepień w dziewięciu kinach w dużych miastach. Kobiety z grupy docelowej (urodzone w latach 1994-1999) mogły otrzymać darmową szczepionkę przeciwko HPV oraz bilet do kina. Akcja trwała dwa dni, po dwie godziny każdego dnia. W trakcie wydarzenia zaszczepiono blisko 600 kobiet, co było zgodne z celem 50-100 szczepień na kino. To znaczące osiągnięcie, zważywszy na krótki czas trwania akcji i jej nietypowy charakter.
Kampania miała na celu zwiększenie odsetka zaszczepionych kobiet w ramach programu „catch-up”. Jego celem jest zaszczepienie 70 proc. kobiet z tej grupy wiekowej (ok. 260 tys. osób) do końca 2024 r. Program ten uzupełnia lukę w szczepieniach dla kobiet, które nie zostały objęte szkolnym programem rozpoczętym w 2012 r.
Szwedzki program eliminacji raka szyjki macicy
Szwecja jest na historycznej drodze, by stać się pierwszym krajem na świecie, który wyeliminuje raka szyjki macicy. Przypomnijmy, że problem zdrowia publicznego definiowany jest jako cztery nowe przypadki na 100 tys. mieszkańców rocznie (i więcej). Strategia opiera się na trzech filarach:
- Szczepienia przeciwko HPV: oferowane wszystkim dzieciom w 5. klasie (10–13 lat) od 2012 r. dla dziewczynek, a od 2020 r. także dla chłopców. Program „catch-up” dla kobiet urodzonych w latach 1994-1999, rozpoczęty w 2021 r., przedłużono do połowy 2025 r. i rozszerzono również na mężczyzn oraz grupy wysokiego ryzyka (np. osoby transpłciowe, osoby żyjące z HIV).
- Bezpłatne badania przesiewowe: kobiety w wieku 23-70 lat mają dostęp do darmowych badań cytologicznych co 3-5 lat, co pozwala wykrywać zmiany przednowotworowe.
- Leczenie po wykryciu HPV: osoby z pozytywnym wynikiem testu HPV są kierowane na dalsze badania i leczenie, co zwiększa skuteczność prewencji.
Dlaczego kina?
Organizatorzy wybrali kina w dużych miastach, gdzie mieszka większość grupy docelowej, aby ułatwić dostęp do szczepień.
– Kobiety prowadzą aktywne życie, więc oferowanie szczepień w miejscach, gdzie spędzają czas, jak kina, uniwersytety czy miejsca pracy, zwiększa szanse na ich udział – powiedziała Ulrika Årehed Kågström, prezydent UICC i sekretarz generalna Szwedzkiego Towarzystwa Onkologicznego.
Darmowy bilet do kina był dodatkowym bodźcem, który przyciągnął uwagę młodych kobiet. Tego typu kreatywne podejście, w połączeniu z kampaniami z udziałem influencerów, miało przebić się przez informacyjny szum w dużych miastach. Podczas akcji w kinach oferowano również możliwość wykonania testu na obecność HPV. To pozwalało na natychmiastowe skierowanie osób z pozytywnym wynikiem na dalsze badania.
Wyzwania i nierówności
Pomimo sukcesu akcji, odsetek zaszczepionych kobiet w trzech największych regionach Szwecji (Sztokholm, Västra Götaland, Skåne) nadal nie osiągnął celu 70 proc. Wynika to z większej trudności w dotarciu do młodych kobiet w dużych miastach, gdzie potrzebne są bardziej ukierunkowane działania. Niższe wskaźniki szczepień obserwuje się wśród kobiet o niższym statusie społeczno-ekonomicznym. Problem dotyczy też regionów o dużej liczbie imigrantów, co wymaga dalszych kampanii informacyjnych i lepszego dostępu do szczepień.
Badania z 2016 r. pokazały, że 20 proc. rodziców w Szwecji miało wątpliwości co do szczepień przeciwko HPV. Główne przyczyny? Obawy o bezpieczeństwo i brak informacji. Choć zaufanie do programu szczepień jest wysokie (97 proc. dzieci w wieku 2 lat jest w pełni zaszczepionych przeciwko innym chorobom), HPV budzi więcej pytań.
Skuteczność programu
Badania potwierdzają, że szczepienia przeciwko HPV znacząco zmniejszają ryzyko raka szyjki macicy. W szwedzkim badaniu z 2020 r. wykazano, że dziewczęta zaszczepione przed 17. rokiem życia miały o 88 proc. niższe ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy w porównaniu do niezaszczepionych. Szczepienie zarówno dziewcząt, jak i chłopców (od 2020 r.) przyczynia się do tzw. efektu stadnego. W efekcie zmniejsza się ogólne rozprzestrzenianie się wirusa HPV w populacji.
Szczepionki, takie jak Gardasil 9, chronią przed dziewięcioma typami HPV, które odpowiadają za 70 proc. przypadków raka szyjki macicy, a także za kłykciny kończyste i inne nowotwory (np. odbytu, prącia, gardła).
Szwedzka kampania może być wzorem dla krajów takich jak Polska, gdzie program szczepień przeciwko HPV jest mniej zaawansowany.
Szwedzka kampania może być wzorem dla krajów takich jak Polska, gdzie program szczepień przeciwko HPV jest mniej zaawansowany. W Polsce szczepienia są dostępne w ramach Narodowego Programu Szczepień dla dzieci w wieku 12-13 lat od 2023 r.. Brakuje jednak wciąż podobnych akcji promocyjnych na taką skalę.
Główne wnioski
- Kampania w kinach nagłaśnia problem i zachęca do regularnych badań oraz szczepień.
- Szwecja może stać się pierwszym krajem na świecie, który wyeliminuje raka szyjki macicy jako problem zdrowia publicznego.
- Polski program mógłby zyskać na kreatywnych i szeroko zakrojonych działaniach promocyjnych inspirowanych szwedzkim modelem.
