„O czym wspólnie marzymy? Globalne związki – porzucone przyjaźnie”. Wyjątkowa wystawa i spotkania w Zachęcie

Nowa wystawa w Zachęcie zestawia archiwalne materiały z nowymi pracami współczesnych artystek i artystów. Pytają, co dziś zostało z idei „internacjonalistycznych przyjaźni” sprzed 1989 r. i jak mogą one kształtować nasze wyobrażenia o wspólnej przeszłości i przyszłości.

Z archiwów

Prezentowane w ramach wystawy prace współczesnych artystów konfrontują dawne idee solidarności z aktualnymi doświadczeniami migracji, przemocy czy wojen. Marysia Lewandowska w projekcie "Proszę o głos" sięga do archiwalnych wystaw Zachęty. Rekonstruuje prace artystek i artystów z krajów Globalnego Południa, którzy w latach 50. i 80. XX w. prezentowali tu swoje prace.

Ahmet Öğüt odtwarza utracone dzieła palestyńskich twórców z wystawy z 1980 r. Oliwia Bosomtwe w swojej pracy przygląda się śladom relacji Polski z krajami afrykańskim. Wydobyła z archiwów CBWA (Centralne Biuro Wystaw Artystycznych) i Zachęty katalogi, fotografie i zaproszenia, które ujawniają napięcia między oficjalną ideologią „przyjaźni narodów” a rzeczywistą postawą instytucji wobec afrykańskiej sztuki.

Powrót do przeszłości w Zachęcie

Zespół kuratorski: Taras Gembik, Joanna Kordjak i Antonina Stebur przez półtora roku badał dokumenty i ślady dawnych ekspozycji organizowanych przez Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, które w czasach PRL-u miało swoją siedzibę w gmachu Zachęty.

– Po roku 1989 zwróciliśmy się w stronę Zachodu. Dziś wracamy do porzuconych wówczas kierunków wymiany kulturalnej z krajami tzw. Globalnego Południa, dostrzegając w nich niezwykły potencjał. Zastanawiamy się, jak sprawić, żeby taka instytucja jak Zachęta stała się miejscem, w którym te osoby mogą być reprezentowane – mówi Joanna Kordjak.

Instalacja stworzona specjalnie dla Zachęty

Dzięki wsparciu OmenaArt Foundation w ramach wystawy można oglądać monumentalną instalację Ibrahima Mahamy Sika Asem. To jeden z najbardziej rozpoznawalnych ghańskich artystów współczesnych. Używając worków jutowych, artysta odsłania rewers dziedzictwa kulturowego zbudowanego na wyzysku, pracy przymusowej. Worki, niegdyś używane do transportu kakao, ryżu i węgla drzewnego, są dokumentem noszącym ślady ciężkiej pracy i degradacji środowiska. To namacalne świadectwo globalnego kapitalizmu, kolonialnego dziedzictwa i kryzysu ekologicznego. Dla Mahamy to nośniki pamięci, naznaczone tragedią. Praca jest zarazem krytyką i wezwaniem do działania.

Weekend otwarcia pełen atrakcji

W sobotę 18 października w Zachęcie odbędą się spotkania artystyczne, warsztaty, debaty, koncerty oraz oprowadzania kuratorskie. Na godz.18.30 zaplanowano rozmowę z artystami. Ibrahim Mahama, Aravani Art Project, Marina Naprushkina i Alona Karavi opowiedzą o współpracy z lokalnymi społecznościami. O godz. 20 odbędzie się koncert duetu Noums Dembele z Burkina Faso oraz Huberta Zemlera.

Wystawa „O czym wspólnie marzymy? Globalne związki – porzucone przyjaźnie” w Zachęcie będzie otwarta do 8 lutego 2026 r.

Główne wnioski

1. Wystawa „O czym wspólnie marzymy? Globalne związki – porzucone przyjaźnie” w Zachęcie składnia do refleksji nad historią i przyszłością międzykulturowych relacji.
2. Zestawienie archiwalnych materiałów z nowymi pracami współczesnych artystów pozwala spojrzeć na idee „przyjaźni narodów” kontekście dzisiejszych wyzwań, takich jak migracje, przemoc, wykluczenie czy postkolonializm.
3. Prace Ibrahima Mahamy czy Marysi Lewandowskiej przypominają o konieczności reprezentacji krajów afrykańskich w przestrzeni szeroko pojętej kultury.