Pierwsze 100 dni Komisji Europejskiej von der Leyen – ambitne obietnice, jeszcze większe wyzwania

W ciągu pierwszych 100 dni przedstawiono plan pracy obejmujący wiele inicjatyw zapowiadających wsparcie przemysłowe, wzmocnienie obronności i reformy w obszarze migracji oraz sprawiedliwości. Niektóre inicjatywy, takie jak Rearm Europe, nabierają dopiero kształtu, inne, jak choćby Clean Industrial Deal, są znacznie bardziej zaawansowane. Z pewnością miesiąc miodowy i czas planowania pracy komisja ma już za sobą. Przez resztę roku – z wyłączeniem wakacji – będzie trwać już tylko wytężona praca nad realizacją planu i zmianami wielu unijnych aktów prawnych we współpracy z Parlamentem Europejskim i Radą UE.

To właśnie teraz zaczyna się czas najbardziej wytężonej pracy lobbystów, którzy aż do ostatnich obrad Parlamentu Europejskiego w lipcu będą starali się wpłynąć na proces legislacyjny. Polskie firmy i organizacje branżowe powinny zadbać o odpowiednie pokazanie polskich priorytetów. Czasu jest niewiele, a i tempo prac legislacyjnych będzie znacznie bardziej dynamiczne niż to, do którego byliśmy przez lata przyzwyczajeni.

Konkurencyjność i przemysł – mapa drogowa do nowoczesnej gospodarki

Jednym z pierwszych ogłoszonych działań nowej Komisji był „Competitiveness Compass”, czyli dokument wytyczający ścieżkę do zwiększenia konkurencyjności UE. Według deklaracji unijnych urzędników dzięki dwóm pakietom uproszczeń regulacyjnych Unia powinna uzyskać oszczędności rzędu 6,3 mld euro rocznie przy jednoczesnym zmobilizowaniu dodatkowego potencjału inwestycyjnego o wartości 50 mld euro.

Wopke Hoekstra, Komisarz ds. Klimatu, Neutralności Emisyjnej i Zielonego Wzrostu, podsumowując swoje pierwsze 100 dni urzędowania podkreślił, że jego priorytetem było do tej pory pogodzenie walki z emisjami z potrzebą zachowania konkurencyjności przemysłu. W poście w serwisie społecznościowym LinkedIn zaznaczył, że przez ostatnie trzy miesiące Komisja pracowała bez wytchnienia nad „Clean Industrial Deal” – planem, który ma przyspieszyć transformację przemysłową, zmniejszyć koszty energii oraz zmobilizować aż 100 mld euro na dekarbonizację przemysłu. Wśród głównych działań wymienił:

• Obniżenie kosztów energii oraz przyspieszenie przejścia na czystą energię,
• Mobilizację 100 mld euro na dekarbonizację,
• Uproszczenie regulacji, w tym mechanizmu CBAM,
• Wsparcie dla towarów wyprodukowanych w UE dzięki nowym zasadom zamówień publicznych i etykietom emisji,
• Promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym.

Hoekstra przytoczył także przykład belgijskiej firmy Qpinch, która przekształca ciepło odpadowe w cenną energię – wskazując, jak rozwijane w europejskich firmach technologie mogą stać się fundamentem nowej, konkurencyjnej Europy.

Przeczytaj: Clean Industrial Deal – znowu brakuje polskiego głosu w debacie o przyszłości przemysłu w UE

Bezpieczeństwo, obrona i reformy wewnętrzne – czas na mobilizację funduszy

Zmieniające się warunki geopolityczne, w tym rosnąca niepewność co do stanu relacji z USA, skłoniły Komisję do przyspieszenia reform w obszarze obronności. Ogłoszono spektakularny plan Rearm Europe, który zakłada mobilizację do 800 mld euro na zwiększenie wydatków obronnych UE. W ramach tej inicjatywy, zgodnie z deklaracjami, przewidziano 150 mld euro pożyczek, które mają umożliwić państwom członkowskim zakup sprzętu wojskowego – od artylerii po systemy antydronowe. Dodatkowo Komisja podjęła działania mające na celu ochronę krytycznej infrastruktury, w tym publikację EU Cable Action Plan, który ma zabezpieczyć sieć podmorskich kabli przed zagrożeniami zewnętrznymi.

Zapowiedziany White Paper on Defense, którego publikacja planowana jest na 19 marca, ma wyjaśnić dalsze potrzeby inwestycyjne UE w dziedzinie obronności oraz opcje finansowania. Jednocześnie Komisja musi stawić czoła wyzwaniom wynikającym z rosnącej presji transatlantyckiej – m.in. w kontekście deklaracji administracji USA, które sugerują zmiany w tradycyjnej roli NATO.

Na arenie wewnętrznej Komisja podjęła działania mające na celu wzmocnienie systemu migracyjnego oraz poprawę współpracy transgranicznej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości.

Magnus Brunner, Komisarz ds. Spraw Wewnętrznych i Migracji, w opublikowanym z okazji 100 dni urzędowania podsumowaniu skupił się na wyzwaniach związanych z bezpieczeństwem wewnętrznym i migracją:

• Reforma systemu migracyjnego: Kulminacyjnym punktem jego działań była propozycja nowej regulacji dotyczącej zwrotów osób nieposiadających prawa do pobytu w UE – projekt, który ma przywrócić wiarygodność europejskiego systemu azylowego, jednocześnie respektując prawa człowieka.
• Schengen i Frontex: Na początku roku Bułgaria i Rumunia stały się pełnoprawnymi członkami strefy Schengen, a porozumienie z Frontexem, obejmujące sytuacyjną świadomość i wczesne ostrzeganie, ma być wsparte przez potrojenie liczby członków Frontex Standing Corps.
• Obrona przed zagrożeniami hybrydowymi: W pierwszych tygodniach nowej Komisji opublikowano komunikat dotyczący zagrożeń hybrydowych oraz plan działań na rzecz zabezpieczenia infrastruktury, m.in. poprzez EU Cable Action Plan.
• Nowe partnerstwa międzynarodowe: Brunner podkreślił podpisanie nowej umowy o współpracy bezpieczeństwa z Brazylią – krok, który ma umocnić transatlantycką współpracę w obszarze bezpieczeństwa.

Natomiast Michael McGrath, Komisarz ds. Demokracji, Sprawiedliwości, Państwa Prawa i Ochrony Konsumentów, podsumował swoje działania jako element szerszej strategii budowania bardziej spójnego i sprawiedliwego systemu unijnego. Wśród najważniejszych osiągnięć wymienił:

• Rewizję Dyrektywy o Prawach Ofiar: Inicjatywy zmierzające do wzmocnienia systemu ochrony ofiar przestępstw, co ma znaczenie dla sprawiedliwości na poziomie transgranicznym.
• Cyfryzację wymiaru sprawiedliwości: Prace nad cyfryzacją systemów sądowych oraz wspieranie działań na rzecz poprawy współpracy między organami ścigania w całej Unii.
• Projekt European Democracy Shield: W ramach działań na rzecz ochrony demokracji przed nowymi zagrożeniami, McGrath wspomniał o rozpoczęciu pracy nad tym projektem.
• Dialog z młodzieżą: W ramach swoich Youth Policy Dialogues spotkał się z 30 młodymi uczestnikami, podkreślając znaczenie zaangażowania młodzieży w procesy demokratyczne.

Wsparcie dla Ukrainy – solidarność i konkretne fundusze

W kontekście trwającej od trzech lat agresji Rosji na Ukrainę Komisja von der Leyen potwierdziła niezłomne wsparcie dla zaatakowanego przez Rosję kraju. W ciągu pierwszych 100 dni Unia Europejska w ramach programu nadzwyczajnej pomocy przekazała Ukrainie 3 mld euro , które mają być spłacone z zamrożonych rosyjskich aktywów. Podjęte działania obejmują również pakiet wsparcia, który ma zabezpieczyć ukraiński system energetyczny oraz umożliwić pełną integrację z rynkiem europejskim. Ponadto osiągnięto porozumienie dotyczące prawnych fundamentów powołania Specjalnego Trybunału ds. Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie oraz przyjęto kolejne pakiety sankcji wobec Rosji.

Globalne partnerstwa – czas nowych sojuszy

Komisja zrewidowała podejście do budowania strategicznych relacji zewnętrznych. W ciągu pierwszych 100 dni zawarto umowy partnerskie z krajami Mercosuru, Szwajcarią i Meksykiem. Negocjacje z Malezją zostały wznowione, a w życie weszła umowa z Chile. Szczególnie istotna była wizyta przedstawicieli Komisji Europejskiej w Indiach, podczas której prezydent von der Leyen, spotykając się z premierem Modim, omówiła nową strategiczną agendę oraz drugie spotkanie Rady ds. Handlu i Technologii. Takie działania mają na celu nie tylko zwiększenie eksportu i inwestycji, ale także umocnienie pozycji UE jako globalnego gracza, budującego partnerstwa opierając się na zasadzie wzajemnych korzyści.

Inwestycje w przyszłość – technologia i transformacja energetyczna

Istotnym elementem agendy nowej Komisji ma być inwestycja w technologie przyszłości. W kontekście globalnej konkurencji, w szczególności ze strony Stanów Zjednoczonych i Chin, wytypowano siedem lokalizacji do budowy pierwszych „fabryk AI”, co wiąże się z inwestycjami na poziomie 1,5 mld euro. Następnie podczas AI Action Summit w Paryżu von der Leyen zapowiedziała plan mobilizacji aż 200 mld euro na rozwój infrastruktury AI, w tym 20 mld przeznaczonych na budowę czterech tzw. gigafabryk. Inicjatywy te mają na celu zapewnienie europejskiej suwerenności technologicznej, co jest kluczowe dla długoterminowej konkurencyjności.

Równocześnie Clean Industrial Deal oraz Action Plan for Affordable Energy mają wesprzeć transformację energetyczną i przemysł czystych technologii, dążąc do osiągnięcia klimatycznej neutralności UE do 2050 r. Komisja planuje wdrożenie kilkudziesięciu projektów legislacyjnych, w tym reformy ram pomocy państwowej oraz działań związanych z oznakowaniem produktów o niskiej emisji.

Szanse dla przedsiębiorstw

Nowe inicjatywy, takie jak „Competitiveness Compass” oraz Clean Industrial Deal, przewidują znaczące oszczędności – rzędu 6,3 mld euro rocznie – oraz zmobilizowanie potencjału inwestycyjnego na poziomie 50 mld euro. Redukcja biurokracji i skrócenie procedur administracyjnych umożliwią szybsze podejmowanie decyzji inwestycyjnych, co jest szczególnie istotne dla dynamicznych sektorów, takich jak przemysł chemiczny, farmaceutyczny czy energetyczny. Mobilizacja 100 mld euro na dekarbonizację przemysłu oraz ambitne plany inwestycji w sektor AI stworzą dogodne warunki do rozwoju nowych technologii i wzmacniania europejskiej suwerenności technologicznej. Działania Komisji w obszarze ochrony krytycznej infrastruktury oraz zabezpieczenia europejskich systemów energetycznych, m.in. poprzez EU Cable Action Plan, mają na celu zapewnienie stabilności i bezpieczeństwa operacyjnego, co jest kluczowe dla długoterminowych inwestycji.

Niemniej transformacja regulacyjna wiąże się z istotnymi wyzwaniami:

• Niepewność wdrożenia: Choć deklaracje Komisji są imponujące, tempo i skuteczność wdrażania reform pozostają otwarte. Różnice interpretacyjne między państwami członkowskimi oraz opóźnienia w realizacji kluczowych projektów mogą wpłynąć na planowanie długoterminowych strategii biznesowych.
• Wysokie koszty transformacji: Modernizacja procesów produkcyjnych, konieczność inwestycji w technologie niskoemisyjne i odnawialne źródła energii mogą generować znaczne koszty, zwłaszcza dla mniejszych i średnich przedsiębiorstw, które nie dysponują takim kapitałem jak duże koncerny.
• Ryzyko fragmentacji rynku: Złożoność nowych regulacji, takich jak ETS czy CBAM, może doprowadzić do niejednorodnego wdrożenia, co utrudni konkurencję na jednolitym rynku. Firmy będą musiały zmierzyć się z dodatkowymi wymaganiami, co zwiększy ich koszty operacyjne i administracyjne.
• Globalna presja konkurencyjna: W obliczu rosnącej konkurencji ze strony USA i Chin, przedsiębiorstwa muszą jednocześnie dostosowywać się do unijnych regulacji i utrzymywać konkurencyjność na globalnym rynku.

Brak polskiego głosu – wciąż brakuje naszej reprezentacji w Brukseli

Kolejnym, istotnym aspektem jest nieustająca marginalizacja polskiego głosu w kluczowych debatach unijnych. Na prestiżowych wydarzeniach, takich jak European Industry Summit 2025, zauważalna jest niedostateczna obecność polskich reprezentantów. W sytuacjach, gdy prezesi i liderzy organizacji branżowych z innych krajów wywierają wpływ na kształtowanie polityk, polski biznes pozostaje często w cieniu. Brak aktywnej reprezentacji przekłada się na mniejszy wpływ na kształtowanie regulacji, co może utrudniać polskim firmom efektywne działanie na jednolitym rynku.

Przeczytaj: Czas, aby Polacy czuli się współgospodarzami w unijnych instytucjach

Tymczasem największe organizacje lobbingowe działające w Brukseli nie tracą czasu – organizują debaty, publikują stanowiska i angażują się w współpracę z think tankami, aby wypracować korzystne dla swoich branż rozwiązania. Brak wyraźnego, zorganizowanego polskiego głosu w gremiach brukselskich sprawia, że kluczowe decyzje legislacyjne są podejmowane z pominięciem tego, co dla polskich firm jest istotne. Znowu lepsze warunki zabezpieczą dla siebie firmy i branże, które dysponują lepszą reprezentacją i bardziej aktywną strategią lobbingową.

Główne wnioski

1. Ambitne inicjatywy Komisji, takie jak Competitiveness Compass, Clean Industrial Deal i REARM Europe, otwierają przed UE szanse na wzrost konkurencyjności, transformację przemysłową i zwiększenie zdolności obronnych, choć ich realizacja wymaga skutecznego wdrożenia i koordynacji między państwami członkowskimi.
2. Reformy w obszarach migracji, bezpieczeństwa i cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości mają na celu poprawę stabilności wewnętrznej i efektywnej współpracy transgranicznej, co jest kluczowe dla funkcjonowania jednolitego rynku oraz ochrony praw obywateli.
3. Niewystarczająca reprezentacja polskiego biznesu w kluczowych debatach unijnych stanowi istotne wyzwanie – aktywna obecność i lepsza organizacja działań lobbingowych są niezbędne, aby polskie firmy mogły skutecznie wpływać na kształtowanie regulacji i zabezpieczenie swoich interesów.