Zaloguj się 
Dzieje się!
Szpiedzy, zdrajcy i oszuści są wszędzie. Literatura sposobem na zrozumienie Słowacji
Relacje USA z Kanadą komplikują się. Z jednej strony trwają negocjacje dotyczące ceł, a z drugiej – amerykańska administracja stara się oderwać Albertę od północnego sąsiada. W Skandynawii ujawniani są szpiedzy i stronnicy Rosji i Iranu. Słowacja raz jest proeuropejska, raz – prorosyjska. Jak zrozumieć Słowaków? W sukurs idzie literatura piękna.
Udostępnij przez e-mail 
Z tego odcinka dowiesz się…
- Jakie napięcia geopolityczne i handlowe wpływają dziś na relacje Kanady ze Stanami Zjednoczonymi.
- Dlaczego w Europie Północnej i Kanadzie rośnie liczba afer szpiegowskich oraz jakie mogą mieć konsekwencje.
- Jak literatura piękna pomaga zrozumieć polityczne i społeczne przemiany współczesnej Słowacji.
Wideocast
Powiększ video
Wideocast
Powiększ audio
Bez wątpienia najważniejszą informacją ostatniego weekendu była ta o podpisaniu porozumienia handlowego między USA a Unią Europejską. Wprowadza ono 15-procentowe cło na towary eksportowane ze Starego Kontynentu do Stanów Zjednoczonych. Zarówno prezydent USA Donald Trump, jak i szefowa KE Ursula von der Leyen zawartą umowę nazwali „wielką” i „bardzo ważną”.
– Podobną umowę dotyczącą swobodnego handlu Unia Europejska ma także z Kanadą i to od dawna. Porozumienie wynegocjowano już w 2014 r., a obowiązuje ono od 2017 .r, bo wtedy zostało ratyfikowane przez Parlament Europejski – przypomina Ania Lach.
Negocjacje trwają, ale…
Oznacza to, że relacje handlowe na tej linii nie są żadnym problemem. Co innego relacje Kanady z USA, zwłaszcza, że wielkimi krokami zbliża się 1 sierpnia, od kiedy to w życie mają wejść 35-procentowe, jakie Donald Trump ma nałożyć na towary pochodzące zza północnej granicy Stanów Zjednoczonych. Dlatego cały czas prowadzone są dwustronne negocjacje na ten temat.
Nasz korespondentka zwraca jednak uwagę na nieco zapomniany już fakt, że za poprzedniej prezydentury Donalda Trumpa zawarto umowę CUSMA. Porozumienie podpisały Kanada, Stany Zjednoczone i Meksyk, a dotyczy ono wolnego handlu między tymi trzema państwami.
– Kanada nie musi się więc za wszelką cenę silić się, by wynegocjować nową umowę – mówi Anna Lach.
Made in USA, ale…
Tymczasem w kraju klonowego liścia coraz popularniejsze staje się hasło „Buy Canadian”. Dochodzi nawet do tego, że niektóre towary pochodzące z USA sprzedawane są, jako rodzime. Bywa, że dotyczy to produktów, których Kanada nigdy nie produkowała. Zdarza się, że na opakowaniu znajdują się dwie etykiety, z których każda podaje inne informacje o państwie pochodzenia danego towaru.
Media zarówno w Europie, jak i w Kanadzie zwracają ostatnio szczególne uwagę na afery szpiegowskie. Zwłaszcza, że wyjątkowo się rozmnożyły. O szpiegostwo został oskarżony np. Norweg, który był ochroniarzem w Ambasadzie USA w Oslo.
– Tajne informacje o działalności placówki, planach budynku i procedurach ochrony, a także dane dyplomatów miał dostarczać Rosji i Iranowi. Z perspektywy Norwegii sprawa jest o tyle kłopotliwa, że dotyczy najważniejszego partnera tego kraju – mówi Mateusz Gibała.
Firmy skandynawskie, ale…
Kłopoty z jedną ze swoich firm mają także Islandczycy. Chodzi o to, że przedsiębiorstwo może być związane z tzw. rosyjską flotą cieni. Z kolei według szwedzkich gazet dziwne, prorosyjskie kroki podejmuje również tamtejszy koncern energetyczny Nibe.
W Kanadzie z kolei mówi się, że separatyści z Alberty spiskowali ze Stanami Zjednoczonymi. Z informacji portalu factcheckingowego DeSmog wynika, że Donalda Trumpa byłoby gotów przeznaczyć 0,5 mld dolarów na to, aby wyprowadzić tę prowincję z Kanady i przyjąć ją, jako 51. stan do USA. Jest to interpretowane, jako co najmniej mieszanie się Stanów Zjednoczonych do polityki wewnętrznej sąsiada.
W Unii Europejskiej, ale…
A w kąciku środkowo-europejskim rozmawiamy o Słowacji. W 2019 r. – dzięki zbiegowi okoliczności – wybory prezydenckie w tym kraju wygrała Zuzana Čaputová. Polityczka progresywna i prozachodnia. Jej zwycięstwo odebrano w Europie, jako dowód tryumfu liberalizmu i demokracji nad panoszącym się w regionie populizmem. Jednak już w 2023 r. w wyborach parlamentarnych najwięcej głosów zgarną SMER – partia eurosceptyczna i populistyczna właśnie.
W efekcie jej lider, Robert Fico po raz czwarty został szefem rządu. Słowacja radykalnie zmieniła kierunek i zaczęła podążać taką samą antyunijną i antyzachodnią drogą, jaką od lat idą Węgry Viktora Orbána. Dziś nasz południowy sąsiad to państwo z sympatia myślące o Rosji i zmierzające wyraźnie w kierunku autorytaryzmu.
– Słowacja sama sobie zadaje sobie pytanie, czy kulturowo, politycznie, społecznie przynależy do tego kręgu Europy Zachodniej, czy jednak do Europy Wschodniej – mówi Łukasz Grzesiczak, dziennikarz xyz.pl, znawca Czech i Słowacji.
Literatura piękna, ale…
W jego ocenie Polakom w zrozumieniu współczesnej, jednocześnie bliskiej nam i dalekiej Słowacji pomóc może literatura. Konkretnie zaś wydane ostatnio po polsku książki Michala Hvoreckiego, tamtejszego publicysty, dziennikarza i działacza kultury.
– Michal Hvorecký zabiera głos w wielu bardzo ważnych społecznie i politycznie sprawach. To sprawia, że jest chyba najbardziej znienawidzonym przez rząd Roberta Ficy słowackim pisarze. Obecne władze do tego go nie lubią, że ministra kultury Martina Šimkovičová wytoczyła mu sprawę. Długo był ciągany po sądach, ale ostatecznie został uniewinniony – tłumaczy Łukasz Grzesiczak.
Poleca książki „Tahiti Utopia” oraz „Troll”. Co ciekawe nie jest to ani literatura faktu, ani eseje, tylko… beletrystyka. W dodatku to powieści antyutopijne i prezentujące alternatywną wersję historii. W obu jednak można dostrzec wyraźne nawiązana do współczesnej Słowacji pod rządami SMER-u i jego szefa. Autor pokazuje, co mogłoby się stać, gdyby w 1918 r. nie powstała niepodległa Czechosłowacja i Słowacy masowo ruszyliby w świat, aby znaleźć swoją „ziemię obiecaną” na wyspach Polinezji. Albo opowiada o sytuacji, gdy jego kraj ponownie staje się państwem zależny od Moskwy. Marionetkowy rząd w Bratysławie sprawuje władzę systemowo okłamując społeczeństwo i szczując jednych obywateli przeciwko drugim.
Główne wnioski
- Na świecie narasta międzynarodowe napięcie. W Kanadzie, Norwegii i Islandii ujawniane są afery szpiegowskie i separatystyczne, wspierane z zewnątrz działania. Stoją za nimi Rosja i Iran oraz Stany Zjednoczone.
- Słowacja przechodzi głęboką polityczną przemianę. Nasz południowy sąsiad w ciągu zaledwie kilku lat zmienił kurs z prozachodniego reprezentowanego przez Zuzanę Čaputovą do rządów antyzachodniego - partii SMER i jej lidera Roberta Fico.
- Literatura jako narzędzie zrozumienia Słowacji. Powieści Michala Hvoreckiego, choć fikcyjne i antyutopijne, pozwalają lepiej pojąć mechanizmy władzy, jakie można zaobserwować w dzisiejszej Słowacji.