Szwecja lobbuje w Unii za zakazem stosowania „wiecznych chemikaliów”

PFAS stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i ekosystemów. Ich odporność na wodę, oleje i wysokie temperatury sprawia, że są szeroko wykorzystywane w różnych gałęziach przemysłu
i produktach konsumenckich, takich jak odzież, opakowania, kosmetyki czy środki gaśnicze. Niestety, ich wyjątkowa trwałość w środowisku oznacza, że nie ulegają one naturalnemu rozkładowi, kumulując się w glebie, wodzie oraz organizmach żywych. PFAS są wykrywane na całym świecie w organizmach ludzi, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Szwecja podjęła decyzję o ograniczeniu stosowania PFAS na swoim terytorium, a także zainicjowała podobne działania na poziomie Unii Europejskiej. Wraz z Danią, Niemcami, Holandią
i Norwegią, przewodzi inicjatywie mającej na celu wprowadzenie zakazu stosowania PFAS w Unii Europejskiej, stawiając sobie za cel ochronę zdrowia obywateli i przyszłych pokoleń.

Silne poparcie władz

Działania Szwecji na rzecz ograniczenia PFAS cieszą się silnym poparciem rządu. Premier
i ministrowie wielokrotnie podkreślali wagę tej kwestii i zobowiązali się podjąć wszelkie niezbędne kroki, aby chronić zdrowie obywateli oraz środowisko przed negatywnymi skutkami działania „wiecznych chemikaliów”.

„Chociaż w przestrzeni publicznej toczy się dość ożywiona debata na temat PFAS, obawiam się, że problem ten będzie narastał w świadomości społecznej, ponieważ ludzie stopniowo zdają sobie sprawę, w jak poważną sytuację się uwikłaliśmy. Przerażające jest to, że wiele osób zostanie dotkniętych skażeniem PFAS. Niestety, ludzie mają już wysokie stężenie tych substancji
w organizmach i to tylko kwestia czasu, zanim zaczną doświadczać problemów zdrowotnych”
– stwierdziła szwedzka minister klimatu i środowiska, Romina Pourmokhtari, podczas posiedzenia Rady Nordyckiej.

Dlatego właśnie jej zdaniem szwedzki rząd w pełni popiera zobowiązanie do eliminacji PFAS zawarte w strategii chemicznej. Ograniczenia na poziomie UE to najskuteczniejsze narzędzie eliminacji PFAS w Europie, a także kluczowy krok w kierunku eliminacji tych substancji na poziomie globalnym.

Zakaz PFAS w UE do 2025 r.?

Rząd Szwecji wyznaczył sobie ambitny cel: doprowadzić do zakazu stosowania wszystkich substancji PFAS w Unii Europejskiej, które nie są niezbędne dla społeczeństwa, począwszy od 2025 r. Mimo tego, do końca 2024 r. nie udało się przekonać większości państw UE do walki
z „wiecznymi chemikaliami”.

Kraje członkowskie obawiają się, że wprowadzenie zakazu PFAS na poziomie unijnym będzie miało szerokie konsekwencje dla przemysłu i konsumentów. Dotknie to wiele sektorów gospodarki, takich jak produkcja tworzyw sztucznych, elektroniki, motoryzacja i energetyka. Firmy będą zmuszone do dostosowania procesów produkcyjnych, znalezienia alternatywnych substancji oraz inwestycji w nowe technologie. Konsumenci z kolei będą musieli zaakceptować zmiany w ofercie produktów, a być może także wyższe ceny. Niektóre branże wyrażają obawy, że zakaz PFAS wpłynie na ich konkurencyjność i rentowność, argumentując, że te substancje są niezbędne w takich zastosowaniach jak inhalatory dla astmatyków czy komponenty do pojazdów elektrycznych, a brak odpowiednich alternatyw stanowi poważny problem.

Duńczycy i Francuzi już wdrożyli ograniczenia

Oprócz działań podejmowanych na poziomie UE, niektóre kraje członkowskie wprowadziły własne inicjatywy ograniczające stosowanie PFAS. Dania zgłosiła Komisji Europejskiej projekt krajowego zakazu stosowania PFAS w odzieży, obuwiu i środkach impregnujących. Propozycja ta wprowadza jednolity limit 50 mg fluoru na kilogram produktu (F/kg), który różni się od zmiennych limitów proponowanych w ramach unijnego zakazu PFAS. Duński zakaz ma wejść w życie
1 lipca 2025 r., z ograniczeniami dotyczącymi importu i sprzedaży obowiązującymi od
1 lipca 2026 r. Firmy importujące towary zawierające PFAS przed tą datą będą mogły kontynuować ich sprzedaż do 1 stycznia 2027 r. Zakaz przewiduje pewne wyjątki, takie jak sprzęt ochrony osobistej, odzież ochronną, tekstylia domowe (np. zasłony) oraz produkty już regulowane na mocy rozporządzeń REACH lub POPs.

Francja również podejmuje działania mające na celu ograniczenie narażenia na PFAS. Francuska Najwyższa Rada Zdrowia Publicznego (HCSP) zaleca bardziej rygorystyczne środki niż te, które są wymagane przez unijną dyrektywę w sprawie wody pitnej z 2020 r. HCSP proponuje tymczasową wartość progową 20 ng/l (z 30-procentowym marginesem błędu) dla łącznych stężeń czterech szczególnie szkodliwych PFAS: PFOA, PFHxS (zakazany w produkcji), PFOS i PFNA (objęty ograniczeniami).

Ogromne wyzwanie

Ograniczenie stosowania PFAS stanowi wyzwanie zarówno dla przemysłu, rządów, jak
i społeczeństw. PFAS są powszechnie stosowane w wielu produktach i procesach przemysłowych, a znalezienie bezpiecznych i opłacalnych alternatyw może być trudne i czasochłonne. Kluczowe jest, aby regulacje dotyczące PFAS były wprowadzane stopniowo i przemyślane, uwzględniając specyfikę różnych sektorów oraz zapewniając wsparcie finansowe i techniczne dla firm, które muszą dostosować się do nowych przepisów. Ograniczenie stosowania PFAS stwarza również ogromne szanse dla innowacyjnych firm, które opracowują i oferują bezpieczniejsze alternatywy. Wzrost popytu na takie alternatywy może prowadzić do rozwoju nowych gałęzi przemysłu
i tworzenia miejsc pracy.

Główne wnioski

1. Regulacje PFAS to wyzwanie zarówno dla przemysłu, jak i konsumentów. Firmy będą musiały znaleźć alternatywy, co może wpłynąć na koszty i dostępność niektórych produktów.
2. Eliminacja PFAS to szansa na innowacje. Rozwój bezpiecznych zamienników może przyczynić się do powstania nowych technologii i miejsc pracy.
3. Skoordynowane działania UE mają kluczowe znaczenie. Indywidualne regulacje krajowe są krokiem naprzód, ale szeroki zakaz PFAS na poziomie unijnym zapewni skuteczniejszą ochronę zdrowia i środowiska.