Zaloguj się 
Dzieje się!
Trudne życie członka zarządu. Kto i za co może go ukarać
Aż 42 organy krajowe i wojewódzkie mogą nakładać kary na członków zarządu. Przepisów przybywa lawinowo i pojawiają się nowe wymogi, których nieprzestrzeganie może zakończyć się nawet pozbawieniem wolności. Setki menedżerów ponoszą konsekwencje niewiedzy. Sprawę zbadał Grant Thornton.
Z tego artykułu dowiesz się…
- Jakie organy mogą ukarać członków zarządu i które robią to najczęściej.
- Które przepisy są przez te organy rzadko stosowane, a które są najczęstszą przyczyną problemów menedżerów.
- Jak uchronić się przed pociągnięciem do odpowiedzialności.
Członkowie zarządu mają się czego bać. Aż 42 organy krajowe i wojewódzkie mogą na nich nakładać kary, policzyli eksperci firmy doradczej Grant Thornton. Dobra wiadomość? Niewiele z nich korzysta z możliwości ukarania menedżerów. Nie ma wprawdzie kompleksowych danych, ale wśród 16 organów, które sprawdzili eksperci Grant Thorntona, tylko pięć nałożyło jakąkolwiek karę. I to nie w ostatnim roku, tylko w latach 2018-2024!
Wykres interaktywny 
Pełny ekran Aktywne KNF i UOKiK
Najaktywniejsza Komisja Nadzoru Finansowego nałożyła w tym okresie 109 kar o łącznej wartości przekraczającej 73 mln zł. Średnia wartość kar wyniosła 673 tys. zł, najniższa 25 tys. zł, a najwyższa – ponad 10 mln zł. Ukarano nią członka zarządu, który był jednocześnie akcjonariuszem spółki. Podstawa? Wielokrotny brak zawiadomienia o zmianie w strukturze akcjonariatu i wprowadzanie rynku w błąd co do liczby posiadanych akcji. Spowodowało to manipulacje kursem.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył w latach 2018-2024 63 kary, z czego aż 27 w ubiegłym roku. Były warte 11,6 mln zł, a ich średnia wartość to ponad 185 tys. zł.
– Choć w powszechnym odczuciu członkowie zarządu ponoszą osobistą odpowiedzialność za działania spółki, w praktyce organy administracji publicznej rzadko nakładają je bezpośrednio na osoby zarządzające. Zdecydowana większość kar obciążą konto spółki – mówi Magdalena Bilicka, counsel w Kancelarii Prawnej Grant Thornton.
Jak się ustrzec
Pojawiają się jednak nowe regulacje, które poszerzają zakres odpowiedzialności członków zarządu. Nadchodząca implementacja dyrektywy NIS 2 oznacza, że mogą oni ponieść kary wysokości do 600 proc. wynagrodzenia, jeśli nie wywiążą się z obowiązków dotyczących cyberbezpieczeństwa.
Istnieje kilka przepisów, które przewidują odpowiedzialność członka zarządu, przy czym część jest martwa lub rzadko stosowana. Menedżerowie niezwykle rzadko pociągani są do odpowiedzialności np. za podanie fałszywych danych o pokryciu kapitału zakładowego.
– W praktyce realne znaczenie mają artykuł 299 Kodeksu spółek handlowych i 116 Ordynacji podatkowej regulujące zastępczą odpowiedzialność członków zarządu, jeśli egzekucja zobowiązań spółki okazała się bezskuteczna – mówi Magdalena Bilicka.
Zaznacza, że można się przed tym ustrzec: złożyć w odpowiednim czasie wniosek o upadłość lub restrukturyzację.
W latach 2018-2024 zasądzono ponad 71 mln zł od członków zarządu spółek z o.o. pozwanych z artykułu 299 KSH. Eksperci Grant Thorntona zastrzegają, że to tylko część danych.
Wykres interaktywny Pełny ekran Brak wiedzy nie pomoże
„Orzecznictwo pokazuje, że sądy konsekwentnie odrzucają argumenty zarządu o braku winy z powodu delegowania obowiązków, np. innemu członkowi zarządu, księgowej, kancelarii zewnętrznej czy dyrektorowi finansowemu. Zarząd nie może też uchylać się od odpowiedzialności, powołując się na niewiedzę czy nieznajomość przepisów” – czytamy w raporcie.
Wykres interaktywny Pełny ekran W latach 2018-2020 za czyny z art. 585-592 KSH, za które najczęściej są pociągani do odpowiedzialności członkowie zarządu, prawomocnie skazanych zostało 197 osób. Wymierzono 21 kar pozbawienia wolności (19 warunkowo zawieszonych). Najwięcej skazań dotyczyło niezgłoszenia w terminie wniosku o upadłość.
– Wielu prezesów bez przysłowiowej pani Krysi z księgowości nie wie, jak wygląda bilans. Przygotowaliśmy narzędzie, Pulpit Prezesa, które pozwala kontrolować sytuację finansową spółki. Nie ma jednak chętnych na zakup tego narzędzia – mówi Magdalena Bilicka.
Trudno jednak być na bieżąco z przepisami. W latach 2012-2024 opublikowano w Polsce ponad 30 tys. aktów prawnych, a ponad tysiąc z nich odnosi się bezpośrednio do osób zarządzających. Tylko w ubiegłym roku uchwalono ok. 14 tys. stron nowego prawa. Gdyby ktoś chciał je prześledzić na bieżąco, musiałby każdego dnia roboczego przeznaczyć na czytanie przepisów półtorej godziny.
Główne wnioski
- Aż 42 organy krajowe i wojewódzkie są uprawnione do nakładania kar na członków zarządu. Jednak, jak wynika z analizy Grant Thornton, „niewiele z nich z tego korzysta”. Spośród 16 sprawdzonych organów, tylko pięć nałożyło jakiekolwiek kary w latach 2018-2024.
- Komisja Nadzoru Finansowego jest najbardziej aktywnym organem. W latach 2018-2024 nałożyła 109 kar o łącznej wartości ponad 73 mln zł. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) nałożył 63 kary w latach 2018-2024, z czego 27 w ostatnim roku.
- W praktyce realne znaczenie mają artykuł 299 Kodeksu spółek handlowych i 116 Ordynacji podatkowej regulujące zastępczą odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki, jeśli ich egzekucja okazała się bezskuteczna. W latach 2018-2024 zasądzono ponad 71 mln zł od członków zarządów spółek z o.o. w sprawach z art. 299 KSH. Sądy konsekwentnie odrzucają argumenty zarządu o braku winy z powodu delegowania obowiązków, np. innemu członkowi zarządu, księgowej, kancelarii zewnętrznej czy dyrektorowi finansowemu. Zarząd nie może też uchylać się od odpowiedzialności, powołując się na niewiedzę czy nieznajomość przepisów.
