40 zł za paczkę papierosów? Holandia chce wyrównać stawkę akcyzy w Unii Europejskiej

Każdy kraj w Unii Europejskiej samodzielnie kształtuje stawkę akcyzy na wyroby tytoniowe, co sprawia, że cena paczki jest różna w różnych krajach. W Brukseli od dawna pojawiały się pomysły wprowadzenia minimalnej stawki na poziomie UE. W 2022 r. Komisja Europejska przymierzała się do nowelizacji unijnej dyrektywy akcyzowej na papierosy, o czym informował "Financial Times". Jednak w obliczu wojny w Ukrainie i rosnących wyzwań geopolitycznych pomysł zamrożono. Dziś Komisja Europejska wraca do tematu. W UE trwa dyplomatyczna ofensywa Wopke Hoekstry, holenderskiego komisarza odpowiedzialnego za nową dyrektywę, który chce drastycznej podwyżki podatków na tytoń w UE. Naciska w tej sprawie na polski rząd, skierował w tej sprawie pismo do Andrzeja Domańskiego, ministra finansów, wynika z nieoficjalnych ustaleń XYZ.

KE pracuje nad nowelizacją dyrektywy tytoniowej

– Komisja Europejska pracuje nad nowelizacją dyrektywy tytoniowej, która ma na celu ujednolicenie minimalnych stawek akcyzy na papierosy na poziomie UE, tj. we wszystkich państwach członkowskich. Mówi się o tym, że w wyniku nowych przepisów minimalna stawka akcyzy wzrośnie z obecnych 1,8 euro do 3,6 euro za paczkę. Oznaczałoby to wzrost ceny paczki papierosów niemal dwukrotnie, tj. nawet do około 40 zł w Polsce, gdzie obecnie akcyza jest niższa niż planowane minimum – mówi Agnieszka Kisielewska, doradca podatkowy, partner i szef zespołu celno-akcyzowego MDDP.

Przeczytaj: Polacy przepijają 50 mld zł. Czy spożywanie procentów to dzisiaj obciach?

Gdyby nowa dyrektywa weszła w życie, papierosy i inne wyroby tytoniowe musiałyby wzrosnąć w 20 państwach UE, które na dziś nie spełniają nowych, minimalnych stawek akcyzy. W siedmiu pozostałych, w tym w Holandii, a także w Belgii, Francji czy Danii – papierosy nie podrożałyby w ogóle, ze względu na to, że już dzisiaj te kraje z nawiązką spełniają nowe unijne minima. Jak czytamy na stronie holenderskiego rządu, za paczkę papierosów w Holandii w 2024 r. trzeba było zapłacić średnio około 47 zł (ok. 11,1 euro). Pod względem poziomu cen Holandia jest w czubie tabeli. W Polsce paczka papierosów kosztuje dziś około 20,82 zł (4,72 euro), średnia cena w 27 państwach UE, jak podaje portal Tax Foundation, to około 26,33 zł (6,21 euro). 

– Ujednolicenie stawek akcyzy w UE może mieć znaczące konsekwencje dla Polski. Przede wszystkim konsumenci odczują wzrost cen, co może prowadzić do zmniejszenia konsumpcji wyrobów tytoniowych, a w rezultacie do zmiany w strukturze sprzedaży np. sieci handlowych. Z drugiej strony, w przypadku gwałtownego wzrostu cen, w szczególności w krajach, które dołączyły do UE od 2004 r., jest ryzyko wzrostu szarej strefy w obrocie papierosami, co nie tylko negatywnie wpłynie na legalny rynek, ale też może skutkować zmniejszeniem wpływów z akcyzy od papierosów – alarmuje Agnieszka Kisielewska.

Ministerstwo Finansów zapytane przez nas o plany ujednolicenia akcyzy na wyroby tytoniowe w Polsce, czy też zrównania cen wyrobów tytoniowych między państwami, odpowiedziało, że takich planów nie ma.

Zdaniem eksperta

Gwałtowny wzrost stawek akcyzy w całej UE mógłby przyczynić się do rozwoju szarej strefy tytoniowej

Obecnie nie wiadomo, jakie konkretnie zmiany w zakresie opodatkowania wyrobów tytoniowych planuje Komisja Europejska. 

Ewentualny gwałtowny wzrost stawek akcyzy w całej UE przez znaczne podwyższenie poziomów minimalnych może przynieść niezamierzone skutki – przyczyni się do rozwoju szarej strefy tytoniowej w Polsce i doprowadzi do załamania legalnego rynku. Obecnie taka sytuacja ma miejsce, na przykład, we Francji i w Holandii, gdzie nieprzemyślane podwyżki podatku akcyzowego doprowadziły do rozkwitu szarej strefy i spadku dochodów budżetowych. Przykładowo: we Francji nielegalne wyroby tytoniowe stanowią już niemal 40 proc. rynku, zaś w Holandii 40 proc. papierosów kupowanych jest za granicą. Polska doświadczyła podobnych zjawisk w przeszłości, gdy wzrost szarej strefy tytoniowej skutkował spadkiem wpływów podatkowych i zakłóceniem funkcjonowania legalnego rynku.

Magdalena Szewczyk-Pochrzęst

dyrektorka Krajowego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego (należą do niego British American Tobacco Polska, Imperial Tobacco Polska, JTI Polska, Philip Morris Polska)

Dyrektywa akcyzowa a prezydencja Polski w radzie UE

Dlaczego unijny komisarz skierował pismo do polskiego ministra finansów? Bo do 30 czerwca Polska sprawuje przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Według naszego informatora Holender naciska na Warszawę, żeby jeszcze podczas polskiej prezydencji w Radzie UE rozpocząć dyskusję nad nową dyrektywą akcyzową na wyroby tytoniowe.  Czy polski rząd podejmie inicjatywę?

– Nie będziemy zaczynać tego wątku na ostatnie prostej. Mamy agendę wypełnioną po brzegi, a to poważny temat, więc nie można tego robić jako wrzutki w ostatniej chwili – mówi nam nieoficjalnie wysoko postawiony urzędnik ministerstwa finansów.

Przeczytaj: Papierosy do lamusa. Czyżby jeden z symboli popkultury stał się passé?

– Gdyby polska prezydencja rozpoczęła pracę nad dyrektywą akcyzową teraz, to zdążyłaby zorganizować być może jedno spotkanie w tej sprawie. Później musiałaby przekazać pałeczkę prezydencji duńskiej. Dania, która spełnia nowe unijne minima, podwyżkę by pewnie zaakceptowała, a Polska, która zainicjowała pracę nad projektem – nie mogłaby skutecznie blokować zapędów duńskiej prezydencji – sugeruje nasz inny anonimowy rozmówca.

- Ewentualne prace w Radzie UE nad nową dyrektywą akcyzową na wyroby tytoniowe mogą się zacząć dopiero po przekazaniu takiego projektu do Rady UE przez Komisję Europejską. Do tej pory KE nie przekazała projektu - informuje Ministerstwo Finansów.

Jak podawał brukselski serwis Euractiv, 13 państw członkowskich UE podpisało zainicjowany przez Holandię pomysł popierający przyjęcie znowelizowanej dyrektywy akcyzowej w sprawie wyrobów tytoniowych (TED). Poza Holandią są to: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Irlandia, Hiszpania, Słowacja i Łotwa – są to głównie te państwa, w których nowa dyrektywa akcyzowa albo w ogóle nie wpłynie na rynek tytoniowy, albo wpłynie na niego tylko nieznacznie. Włochy, Grecja, Rumunia oraz Luksemburg są przeciwne dyrektywie. 10 państw członkowskich UE takiego listu jeszcze nie podpisało, w tym gronie jest m.in. Polska. Dlaczego Holandii zależy na jednolitej akcyzie? Ze względu na wysokie ceny Holendrzy chętnie kupują papierosy za granicą. Gdyby zniknął arbitraż cenowy, wzrosłaby sprzedaż na krajowym rynku, co oznacza większe wpływy do holenderskiego budżetu.

Główne wnioski

1. Komisja Europejska pracuje nad nowelizacją dyrektywy tytoniowej, która ma na celu ujednolicenie minimalnych stawek akcyzy na papierosy na poziomie UE, tj. we wszystkich państwach członkowskich.
2. W wyniku nowych przepisów minimalna stawka akcyzy najpewniej wzrośnie z obecnych 1,8 euro do 3,6 euro za paczkę.
3. Oznaczałoby to wzrost ceny paczki papierosów niemal dwukrotnie, tj. nawet do około 40 zł w Polsce, gdzie obecnie akcyza jest niższa niż planowane minimum