Europa potrzebuje szybkiej kolei. Zapowiedzi są, ale konkretów brak

Kompas Konkurencyjności to pierwsza inicjatywa w ramach obecnej kadencji Komisji, wyznaczająca strategiczne ramy działania. Głównym celem europejskiej gospodarki jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego, który w ostatnim czasie hamuje bardziej, niż oczekiwano.

W ciągu ostatnich dwóch dekad Europa nie nadążała za innymi globalnymi gospodarkami ze względu na utrzymującą się lukę we wzroście wydajności. Nowe plany, w tym rozwój infrastruktury transportowej, mają pomóc odwrócić tę tendencję.

KDP potrzebne Europie

Jednym z elementów nowej strategii jest rozwój sieci Kolei Dużych Prędkości (KDP) wewnątrz Wspólnoty oraz zwiększenie znaczenia połączeń transgranicznych, aby poprawić łączność kolejową między krajami.

– Badania wyraźnie wskazują na społeczno-gospodarcze i środowiskowe korzyści płynące z sieci kolei dużych prędkości, łączącej wszystkie stolice i duże miasta UE. Kluczowe znaczenie ma nadanie priorytetu inwestycjom w transgraniczne połączenia kolejowe – komentuje Alberto Mazzola, dyrektor wykonawczy CER, czyli Wspólnoty Kolei Europejskich oraz Zarządców Infrastruktury Kolejowej (ang. Community of European Railway and Infrastructure Companies).

CER zrzesza 75 przedsiębiorstw kolejowych, reprezentując ich interesy w Brukseli. Należą do niego nie tylko podmioty z UE, ale także z krajów kandydujących, Bałkanów Zachodnich, Norwegii i Szwajcarii. Wśród członków organizacji znajdują się Polskie Koleje Państwowe (PKP).

Plany ambitne, lecz mało konkretne

CER przyjął Kompas Konkurencyjności oraz zapowiedź wzmocnienia transgranicznych połączeń kolejowych w UE „z zadowoleniem”. Zdaniem Wspólnoty rozwój kolei transgranicznych jest kluczowy, zwłaszcza dla transportu towarów – około połowa przewozów kolejowych w Europie to właśnie przewozy międzynarodowe.

Entuzjazm CER związany z przedstawieniem dokumentu nie dziwi – zwiększenie liczby sieci KDP w Europie zawsze było jednym z priorytetów tej instytucji. Problem w tym, że konkretny plan rozbudowy sieci KDP w Europie wciąż nie istnieje. Choć budowa tej infrastruktury jest elementem „Zielonego Ładu” przyjętego przez Parlament Europejski, nie przedstawiono jeszcze szczegółowej strategii realizacji. Zgodnie z dokumentem UE, przewozy KDP mają zostać podwojone do 2030 r., a do 2050 r. – potrojone. Jednak na razie brak jednoznacznych wytycznych dotyczących finansowania i harmonogramu rozwoju sieci.

Szybka kolej jest priorytetem nie tylko na szczeblu europejskim. O konieczności stworzenia wspólnej siatki KDP mówił niedawno Dariusz Klimczak, minister infrastruktury, podczas posiedzenia komisji transportu Parlamentu Europejskiego. Dyskusja dotyczyła roli transportu w kontekście polskiej prezydencji w Radzie UE, co sugeruje, że temat ten może nabrać większej dynamiki w najbliższych latach.

Przeczytaj: Transport nie będzie priorytetem polskiej prezydencji. Czy słusznie?

– Chcemy połączyć stolice państw europejskich koleją dużych prędkości. To dla mnie ogromny powód do satysfakcji, ponieważ niedawno wystąpiłem z propozycją do moich odpowiedników
z Niemiec i Czech, aby kontynuować polskie „Y” właśnie do Berlina i Pragi – mówił Dariusz Klimczak.

Jak jednak zaznaczył, koszty tej inwestycji będą ogromne.

– Samo dokończenie sieci bazowej TEN-T i uzupełniającej to ponad 840 mld euro – tłumaczył Dariusz Klimczak.

Kwota ta jest nie tylko gigantyczna, ale także trudna do precyzyjnego oszacowania, zwłaszcza że połączenia europejskich stolic koleją dużych prędkości nie są uwzględnione w tej puli. Mimo to minister uważa, że Komisja Europejska powinna znaleźć środki na realizację tej inwestycji.

Ekspert sceptyczny

Jednak w samym Kompasie Konkurencyjności budowę sieci KDP w Europie wspomniano zaledwie jednym zdaniem, zapowiadając, że szczegółowy plan zostanie przedstawiony dopiero w tym roku.

– Jestem trochę sceptyczny wobec wszystkiego, co Komisja przedstawia, jeśli nie ma to charakteru legislacyjnego: wobec planów, strategii, koncepcji itd. Te dokumenty są często przegadane i zbyt często nie prowadzą do żadnych realnych działań – komentuje Jon Worth, niezależny ekspert kolejowy i komentator polityki unijnej.

Przeczytaj: Program kolejowy CPK pod ostrzałem krytyki. Spółka odpowiada na zarzuty

Zdaniem Jona Wortha, Kompas Konkurencyjności nie określa, jak przyspieszyć budowę linii KDP w Europie ani jak sfinansować zarówno same inwestycje, jak i tabor do KDP. Ekspert zwraca również uwagę, że plan musi objąć kluczowe kwestie techniczne, takie jak wdrożenie wspólnego systemu sygnalizacji (ETCS), który zastąpi starsze systemy na istniejących liniach dużych prędkości, oraz ramy ustalania opłat za dostęp do torów.

Obecnie najdłuższą siecią Kolei Dużych Prędkości w Europie mogą poszczycić się Hiszpania (niemal 4 tys. km) i Francja (prawie 3 tys. km).

W Polsce programem skupionym na inwestycjach w KDP jest komponent kolejowy Centralnego Portu Komunikacyjnego. Pierwszy odcinek linii, na którym pociągi będą mogły osiągnąć prędkość 350 km/h, ma powstać w 2035 r. Jednak w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej wciąż nie powstał choćby jeden kilometr Kolei Dużych Prędkości.

Główne wnioski

1. Rozbudowa sieci Kolei Dużych Prędkości (KDP) została uwzględniona w Zielonym Ładzie, jednak wciąż brakuje osobnego, szczegółowego planu określającego harmonogram i sposób realizacji tej inwestycji.
2. Komisja Europejska zapowiedziała przedstawienie planu KDP w Europie w dokumencie Kompas Konkurencyjności, który ma zostać opublikowany jeszcze w tym roku. Wspólnota Kolei Europejskich oraz Zarządców Infrastruktury Kolejowej (CER) przyjęła tę zapowiedź z entuzjazmem.
3. Jednak budowa KDP w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej będzie poważnym wyzwaniem. Do tej pory nie powstał ani jeden kilometr kolei dużych prędkości w tym regionie.