Sprawdź relację:
Dzieje się!
Świat

Finlandia ociepla się szybciej niż reszta świata

Fiński Instytut Meteorologiczny (FMI) alarmuje, że klimat Finlandii ociepla się znacznie szybciej niż globalna średnia. W 2024 r. średnia temperatura w Finlandii była o 3,4 st. C wyższa niż w epoce przedindustrialnej. To ponad dwukrotnie więcej niż globalny wzrost temperatur, który wynosi około 1,5 st. C. Zjawisko to szczególnie wyraźnie występuje na wysokich szerokościach geograficznych, gdzie zmiany klimatyczne postępują szybciej.

Z tego artykułu dowiesz się…

  1. Jak szybko ociepla się klimat Finlandii w porównaniu z resztą świata.
  2. Jakie ekstremalne zjawiska pogodowe występują w Finlandii.
  3. Jakie konsekwencje środowiskowe i społeczne niosą zmiany klimatu w Finlandii.

Rok 2024 okazał się czwartym najcieplejszym w historii pomiarów w Finlandii. Zanotowano aż 71 dni z temperaturą powyżej 25 st. C, co ustanowiło nowy rekord liczby tzw. gorących dni. Jednocześnie początek roku przyniósł wyjątkowo chłodną zimę – w Laponii zarejestrowano temperaturę –44,3 st. C, jedną z najniższych w tym tysiącleciu.

Meteorolog FMI, Pauli Jokinen, wyjaśnił w rozmowie z Yle News, że choć klimat charakteryzuje się naturalną zmiennością, długoterminowe trendy wskazują na wyraźny wzrost temperatur.

„Im wyższe szerokości geograficzne, tym szybsze tempo wzrostu temperatur” – podkreślił. Dodał również, że zimy w Finlandii stają się łagodniejsze, a lata coraz cieplejsze, co prowadzi do wyraźnego wzrostu średniej temperatury rocznej.

Historyczne zmiany klimatu

Przed rewolucją przemysłową średnia roczna temperatura w Finlandii utrzymywała się poniżej zera stopni Celsjusza. Był to okres, w którym zimy były wyjątkowo długie i surowe, a lata krótkie i chłodne. Jednak postępujące ocieplenie klimatu radykalnie zmieniło tę sytuację. W rekordowo ciepłym 2020 r. średnia roczna temperatura w Finlandii wyniosła niemal 5 st. C. Obecnie niemal każde lato przynosi temperatury znacznie przekraczające ten poziom, co jeszcze kilkadziesiąt lat temu było rzadkością.

Finlandia, podobnie jak inne kraje nordyckie, doświadcza ocieplenia klimatu w tempie szybszym niż globalna średnia. Zjawisko to jest wynikiem tzw. efektu polarnego wzmocnienia (polar amplification), który powoduje, że obszary na wyższych szerokościach geograficznych ocieplają się szybciej niż tropiki.

Kraje nordyckie dzielą pewne wspólne cechy związane z ociepleniem klimatu, ale jego intensywność różni się w zależności od regionu.

Zmiany klimatyczne w Szwecji

Zmiany klimatyczne w Szwecji są szczególnie widoczne w regionach miejskich, takich jak Sztokholm. Według danych Szwedzkiej Agencji Meteorologicznej i Hydrologicznej (SMHI) liczba gorących dni w stolicy – dni, w których temperatura przekracza 25 st. C – wzrosła o ponad 50 proc. w ciągu ostatnich 30 lat. Tendencja ta jest szczególnie zauważalna w miesiącach letnich, gdy rekordowe temperatury wpływają na zdrowie mieszkańców oraz funkcjonowanie infrastruktury.

Przykładem jest fala upałów z 2018 r., która wywołała poważne problemy zdrowotne, szczególnie wśród osób starszych. Zmiany klimatyczne wpływają również na ekosystemy leśne w Szwecji – coraz częściej dochodzi do pożarów lasów, które dawniej były rzadkością. W latach 2014 i 2018 kraj zmagał się z największymi pożarami w swojej nowoczesnej historii, co kosztowało miliony koron i wymagało międzynarodowego wsparcia.

Zmiany klimatyczne przyczyniają się również do przesunięcia stref roślinnych i zanikania naturalnych siedlisk wielu gatunków. Ekosystemy leśne, które odgrywają kluczową rolę w szwedzkiej przyrodzie, muszą zmierzyć się z rosnącymi wyzwaniami wynikającymi z ocieplenia klimatu.

…Norwegii

W Norwegii zmiany klimatyczne są szczególnie widoczne w Arktyce. Na Svalbardzie średnia temperatura wzrosła o ponad 5 st. C od czasów przedindustrialnych, co czyni ten region jednym z najszybciej ocieplających się na półkuli północnej. Według badań Norweskiego Instytutu Polarnego średnia roczna temperatura na archipelagu wzrosła dwukrotnie szybciej niż w pozostałej części Arktyki. Topnienie lodu morskiego wpływa na ekosystemy, powodując przesunięcia w populacjach takich gatunków jak niedźwiedzie polarne i morsy.

Na kontynencie Norwegia doświadcza coraz częstszych i bardziej intensywnych opadów deszczu. W 2019 r. zanotowano jeden z najwyższych poziomów opadów w historii, co prowadziło do licznych osunięć ziemi i powodzi w regionie Vestlandet. Ekstremalne zjawiska pogodowe stanowią rosnące zagrożenie dla lokalnych społeczności, infrastruktury i rolnictwa, zwłaszcza w górzystych regionach kraju.

Islandia – topnienie lodowców

Mimo chłodnego klimatu Islandia doświadcza poważnych skutków zmian klimatycznych, przede wszystkim w postaci topnienia lodowców, które pokrywają około 11 proc. powierzchni kraju. Według badań Uniwersytetu Islandzkiego od lat 90. XX wieku powierzchnia lodowców zmniejszyła się o około 10 proc., co oznacza utratę około 400 km kw. lodu. Symbolicznym przykładem tych zmian jest lodowiec Okjökull, który w 2014 r. oficjalnie stracił status lodowca.

Zmniejszająca się pokrywa lodowa ma poważne konsekwencje, takie jak wzrost poziomu mórz i zmiany w dostępności wody słodkiej. Islandczycy obserwują również przesunięcia w cyklach przyrodniczych, np. ptaki migrujące coraz rzadziej wracają na wyspę.

Dania – dłuższe fale upałów i łagodniejsze zimy

Choć Dania doświadcza mniej ekstremalnych zmian klimatycznych niż inne kraje nordyckie, ich skutki są wyraźnie odczuwalne. Fale upałów, które dawniej były sporadyczne, stają się coraz dłuższe i bardziej intensywne. W lecie 2018 r. Kopenhaga i inne części kraju odnotowały jedne z najwyższych temperatur w historii. Upalne lato negatywnie wpłynęło na rolnictwo – w niektórych regionach plony zbóż spadły aż o 40 proc., zmuszając wielu rolników do korzystania z pomocy finansowej.

Zimy w Danii stają się coraz łagodniejsze. W przeszłości śnieg w styczniu i lutym był normą, ale obecnie występuje coraz rzadziej, co wpływa na lokalne rolnictwo, turystykę zimową oraz cykle życia roślin i zwierząt.

Temperatura wód przybrzeżnych, zwłaszcza Morza Bałtyckiego, również rośnie, co prowadzi do zakwitów toksycznych alg. Zjawisko to negatywnie wpływa na rybołówstwo, które odgrywa ważną rolę w gospodarce Danii.

Ekstremalne zjawiska pogodowe będą coraz częstsze

Rosnące temperatury w Finlandii prowadzą do nasilenia ekstremalnych zjawisk pogodowych. FMI ostrzega, że kraj musi przygotować się na większą liczbę intensywnych opadów deszczu i powodzi. Już w 2021 r. Fiński Panel ds. Zmian Klimatu wskazał, że częstotliwość takich zjawisk będzie rosła w związku z globalnym ociepleniem.

„Latem 2024 r. zachodnia Finlandia doświadczyła rekordowych opadów, podczas gdy wschodnie regiony zmagały się z suszą. Tego typu kontrasty klimatyczne stają się coraz bardziej powszechne. Zmiany klimatyczne zwiększają prawdopodobieństwo długich fal upałów i intensywnych burz” – powiedział Jokinen w wywiadzie dla fińskiego nadawcy Yle.

W listopadzie 2024 r. na zachodnim wybrzeżu Finlandii zanotowano huraganowe wiatry o prędkości 33,5 m/s, co było bezprecedensowym zjawiskiem w historii pomiarów. FMI podkreśla jednak, że dane dotyczące burz są wciąż zbyt ograniczone, aby w pełni ocenić wpływ zmian klimatu na ich częstotliwość i intensywność.

Konsekwencje dla środowiska i społeczeństwa

Ocieplenie klimatu ma wielowymiarowe konsekwencje dla Finlandii, wykraczające poza kwestie pogodowe. Zmiany te dotykają środowisko naturalne, społeczeństwo oraz gospodarkę kraju. Proces globalnego wzrostu średnich temperatur prowadzi do zagrożeń, które destabilizują zarówno ekosystemy, jak i kluczowe sektory gospodarcze, takie jak rolnictwo czy leśnictwo.

Jednym z najbardziej widocznych skutków ocieplenia klimatu w Finlandii jest topnienie lodowców i wiecznej zmarzliny. W arktycznych regionach, takich jak Laponia, degradacja wiecznej zmarzliny destabilizuje ekosystemy, uwalniając metan – silny gaz cieplarniany, który przyspiesza globalne ocieplenie. Zanik pokrywy lodowej zagraża gatunkom zależnym od zimnych ekosystemów, takim jak renifery, których populacja maleje z powodu utraty naturalnych siedlisk.

Zmiany klimatyczne wpływają również na zasoby wodne. Wyższe temperatury prowadzą do zwiększonego parowania wód powierzchniowych oraz zmian w cyklach hydrologicznych. Finlandia zaczyna doświadczać sezonowych niedoborów wody w niektórych regionach, co stanowi zagrożenie zarówno dla przyrody, jak i ludzi.

Zwiększone opady w okresach letnich przyczyniają się do powstawania powodzi, które niszczą infrastrukturę i zagrażają siedliskom przyrodniczym. Te zmiany klimatyczne mają również wpływ na rozwój gospodarczy, podnosząc koszty odbudowy i adaptacji infrastruktury.

Rolnictwo w Finlandii, które już teraz zmaga się z krótkim sezonem wegetacyjnym, staje się coraz bardziej wrażliwe na zmieniające się warunki klimatyczne.

– Wzrost temperatury może wydłużyć sezon wegetacyjny, ale jednocześnie prowadzi do częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak susze, ulewne deszcze czy gradobicia – podkreślają eksperci FMI.

Wszystko to zagraża plonom i obniża ich jakość. Leśnictwo również jest narażone na skutki zmian klimatycznych. Coraz cieplejsze zimy ograniczają występowanie mrozu, co sprzyja wzrostowi aktywności szkodników, takich jak korniki niszczące lasy. Dodatkowo susze i wyższe temperatury zwiększają ryzyko pożarów, co nie tylko szkodzi środowisku, ale także generuje ogromne straty ekonomiczne.

Eksperci FMI podkreślają, że Finlandia musi podjąć bardziej zdecydowane działania w celu adaptacji do zmian klimatycznych. Kluczowym wyzwaniem jest zarządzanie wodami opadowymi, które w kontekście rosnącej liczby intensywnych opadów stanowią zagrożenie dla miast i wsi. Budowa systemów retencji wody, takich jak zbiorniki i mokradła, może pomóc w minimalizowaniu skutków powodzi.

„Konieczna jest także ochrona infrastruktury przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi. Wdrażanie nowoczesnych technologii budowlanych, takich jak materiały odporne na wilgoć i ekstremalne temperatury, staje się priorytetem” – czytamy na stronie fińskiego nadawcy Yle News.

Główne wnioski

  1. Finlandia musi rozwijać infrastrukturę retencji wody i dostosowywać się do intensywnych opadów oraz powodzi.
  2. Ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak susze, gradobicia czy huraganowe wiatry, będą coraz większym zagrożeniem dla rolnictwa i leśnictwa.
  3. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych jest kluczowe, aby spowolnić tempo zmian klimatycznych w regionach nordyckich.