Trudne czasy dla czytelnictwa. Po które książki sięgają Polacy?

Jak wynika z raportu Biblioteki Narodowej 43 proc. Polaków przeczytało co najmniej jedną książkę w 2023 r., co oznacza kilkuprocentowy wzrost w porównaniu do poprzednich dwóch lat. Po książki ciągle częściej sięgają kobiety niż mężczyźni (odpowiednio 50 proc. i 36 proc.). Także kobiety chętniej deklarują przyjemność z czytania książek niż mężczyźni. I chociaż nie mamy jeszcze danych za ubiegły rok – zostaną opublikowane w drugiej połowie kwietnia przez Bibliotekę Narodową – to Grupa Empik już teraz pozytywnie ocenia poziom czytelnictwa w 2024 r.

– W 2024 r. na Empik.com i w naszych salonach obserwowaliśmy stabilny wzrost w kategorii książka, który na pewno napawa optymizmem w tych trudnych dla czytelnictwa czasach – mówi Michał Tomaniak, dyrektor działu Książka w Empiku.

Według raportu Biblioteki Narodowej literatura sensacyjno-kryminalna jest najczęstszym wyborem wśród dorosłych czytelników, z kolei młodzież najczęściej sięga po książki z kategorii fantastyki.

– Jednym z najdynamiczniej rozwijających się segmentów jest Young Adult Fantasy, czyli fantastyka młodzieżowa. To książki zupełnie inne niż te, które kojarzą się nam z klasyczną fantastyką Sapkowskiego, Tolkiena czy Ziemiańskiego. Nowe hity z tej kategorii najczęściej pisane są przez kobiety i opowiadają o kobiecych bohaterkach posiadających supermoce, latających na smokach, mierzących się z przeznaczeniem. Do najpopularniejszych autorek należą Sarah J. Maas odpowiedzialna za cykle „Szklany tron” i „Dwór cierni i róż”, Lauren Roberts – cykl „Bezsilna” oraz Rebecca Yaros ze smoczym cyklem „Empireum” – wylicza Maciej Marcisz z Grupy Wydawniczej Foksal.

Jak przyznaje, najpopularniejszym tytułem w pierwszych miesiącach 2025 r. w Uroborosie – jednym z imprintów Grupy Foksal –  jest książka „Kiedy wykluł się księżyc” Sary A. Parker, będąca połączeniem romansu ze światem fantasy, w którym główna bohaterka Raeve pracuje jako płatna zabójczyni.

– Oczywiście oprócz zmieniających się trendów są też gatunki, które cieszą się stałą, przewidywalną popularnością. Do nich możemy zaliczyć kryminał i sensację, książki dla dzieci, literaturę obyczajową, książki historyczne, biografię czy poradniki – dodaje Maciej Marcisz

Zainteresowanie fantastyką, ale także innymi kategoriami przez czytelników potwierdza Michał Tomaniak z Empiku.

– W minionym roku książka w Empiku stała m.in. literaturą obyczajową. Po boomie na gatunek Young Adult, którego byliśmy świadkami w ostatnich 2-3 latach, widzimy, że fani i fanki YA „dorastają” i sięgają po nowe kategorie. 2024 r. należał także do fantastyki, która zanotowała imponujący wzrost. To wszystko za sprawą najgłośniejszego powrotu poprzedniego roku – nowego „Wiedźmina”. Choć „Rozdroże kruków” miało swoją premierę w listopadzie 2024 r., tytuł od razu wskoczył na szczyt listy bestsellerów, co przypieczętowała statuetka Bestsellera Empiku 2024. Warto również wspomnieć o literaturze dziecięcej. Najmłodsi czytelnicy i ich rodzice nie zawodzą i nadal bardzo chętnie sięgają po książki. Potwierdza to notowany kolejny rok z rzędu wzrost zainteresowania propozycjami wydawniczymi dla dzieci – ocenia dyrektor działu książki w Empiku.

Co ciekawe, wybór książek przez czytelników bywa zasadny względem wydarzeń z codziennego, otaczającego nas świata.

– Branża wydawnicza do pewnego stopnia odzwierciedla zmieniające się trendy społeczne i cywilizacyjne, i odpowiada na bieżące potrzeby. W trakcie wybuchu pandemii i lockdownu dużym zainteresowaniem cieszyły się książki dotyczące rozwoju osobistego i psychologii. Bestsellerami stały się książki ekspertek w tej dziedzinie m.in. „Tak działa mózg” Joanny Wojsiat oraz „O zmierzchu” Marty Niedźwieckiej. Za to na początku inwazji Rosji na Ukrainę odbiorcy zaczęli chętniej sięgać po literaturę faktu, w tym choćby biografię Putina „Wowa, Wołodia, Władimir. Tajemnice Rosji Putina” Krystyny Kurczab-Redlich, ale również inne książki dotyczące geopolityki – tłumaczy Maciej Marcisz.

Książka w wersji papierowej czy cyfrowej?

Rozwój technologii sprawił, że czytelnicy coraz częściej sięgają nie tylko po wydania papierowe swoich ulubionych książek, ale także audiobooki i ebooki.

– Rynek książki cyfrowej rośnie dynamicznie. Potwierdza to Empik Go, który w styczniu zanotował 70 proc. wzrost bazy płacących użytkowników. Aplikacja z audiobookami, ebookami i podcastami stale powiększa swoją bibliotekę. W ostatnich 12 miesiącach liczba klientów, którzy korzystają z cyfrowych formatów – zakupując tytuł jednostkowo lub korzystając z subskrypcji wzrosła aż o 34 proc. – wylicza Anna Winnicka, Senior Director of Digital Content w Empik Go.

Zainteresowanie książkami w wersji cyfrowej rośnie zatem z roku na rok. Czy kolejne wzrosty wydań cyfrowych znanych książek spowodują, że do lamusa odejdą ich wersje papierowe?

– Książka papierowa i cyfrowa absolutnie się nie wykluczają – uzupełniają się. Czytelnicy naturalnie migrują między formatami – wyjaśnia Michał Tomaniak, dyrektor działu Książka w Empiku.

Czas początkujących pisarzy

Na całym świecie z roku na rok lawinowo rośnie liczba tytułów wydawanych przez samych autorów, dlatego też dwa lata temu Empik uruchomił platformę, na której pisarze mogą publikować swoje książki w formie ebooka, audiobooka oraz w wersji papierowej.

– Empik Selfpublishing pozwala na wprowadzenie w prosty sposób do sprzedaży w Empik.com i aplikacji Empik Go tytułów w formie ebooka, audiobooka oraz w wersji papierowej. Wybrane pozycje trafiają też do salonów Empik. Oprócz możliwości wprowadzenia książki do dystrybucji autorzy mogą na platformie znaleźć materiały edukacyjne, pomagające zarówno w procesie pisania, jak i w przygotowaniu książki do publikacji – tłumaczy Kaja Królikiewicz, menedżerka Empik Selfpublishing.

W 2024 r. do Empik Selfpublishing dołączyło 3606 autorów, a wszystkich zarejestrowanych na platformie twórców w końcu minionego roku było ponad 6,5 tys. Okazuje się, że coraz więcej czytelników sięga po książki początkujących pisarzy.

Tematyka poruszana w książkach przez początkujących pisarzy jest bardzo zróżnicowana, w zależności od formuły publikacji – cyfrowej lub papierowej.

– Wśród książek w formacie cyfrowym dominują poradniki i tytuły dotyczące rozwoju osobistego. Także ebooki i audiobooki z tej kategorii cieszą się największą popularnością. W przypadku książek papierowych autorzy najczęściej dodają pozycje z kategorii literatury obyczajowej, najchętniej kupowane tytuły to kryminał, sensacja i thriller – podsumowuje menedżerka Empik Selfpublishing.

Główne wnioski

1. Wzrost czytelnictwa i zmieniające się preferencje czytelników. Dane Biblioteki Narodowej pokazują lekkie wzrosty w zainteresowaniu książkami w Polsce. Największą popularnością cieszą się: literatura fantasy wśród młodzieży oraz kryminały i literatura obyczajowa wśród dorosłych.
2. Dynamiczny rozwój rynku książki cyfrowej. Coraz więcej czytelników korzysta z ebooków i audiobooków, co potwierdzają dane rynkowe. Książka papierowa nie traci jednak na znaczeniu, a oba formaty uzupełniają się, odpowiadając na zróżnicowane potrzeby odbiorców.
3. Nowe możliwości dla początkujących autorów. Publikacje książek początkujących pisarzy są coraz bardziej popularne wśród czytelników, zwłaszcza w formatach cyfrowych.