Polska na zielonym kursie. Jak poprawić jej konkurencyjność?

Unijna gospodarka traci konkurencyjność, dlatego Komisja Europejska wdraża plan zmierzający do dekarbonizacji przemysłu, obniżenia cen energii oraz ograniczenia regulacji obciążających europejskie firmy. A jak zielona transformacja powinna wyglądać w Polsce?

Eksperci wskazują m.in. na konieczność odblokowania potencjału OZE, zmniejszenia biurokracji, rozwoju sieci energetycznych, elektryfikacji przemysłu oraz budowy nowoczesnego systemu mobilności, który zwiększy naszą niezależność, bezpieczeństwo i zdolność do konkurowania o inwestycje z innymi krajami. Zielona transformacja ma być jednak ewolucją, a nie rewolucją – zbyt szybkie i kosztowne zmiany mogłyby osłabić rodzimy przemysł i gwałtownie podnieść koszty życia Polaków.

W kolejnych odsłonach naszego cyklu przyjrzymy się poszczególnym aspektom tej trwającej już transformacji.

Zbyt wiele barier przed inwestorami

Jak zauważa Forum Energii, Unia Europejska stoi przed koniecznością opracowania nowej, odpornej na kryzysy strategii bezpieczeństwa energetycznego, będącej odpowiedzią na dynamiczne zmiany geopolityczne. Według organizacji podstawą tego planu powinien być rozwój odnawialnych, niskoemisyjnych i elastycznych źródeł energii oraz niezawodne funkcjonowanie sieci energetycznych.

Strategia powinna uwzględniać również dywersyfikację zakupu surowców energetycznych oraz rozwój odpornych na zawirowania rynkowe łańcuchów dostaw surowców krytycznych i technologii. Forum Energii wskazuje także na potrzebę wzmacniania połączeń energetycznych między krajami.

W Polsce udział OZE w miksie energetycznym systematycznie rośnie. Według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych w 2024 r. z odnawialnych źródeł wyprodukowaliśmy 25 proc. energii elektrycznej, podczas gdy w 2020 r. udział ten wynosił 11 proc., a w 2015 r. – zaledwie 6 proc. Wciąż jednak istnieją poważne bariery utrudniające rozwój tego sektora. Obok restrykcyjnych przepisów ograniczających budowę farm wiatrowych na lądzie, jest jeszcze cała masa biurokratycznych przeszkód.

Firmy inwestujące w farmy wiatrowe i słoneczne wskazują m.in. na potrzebę przyspieszenia wydawania pozwoleń na budowę i warunków przyłączenia instalacji do sieci, uproszczenie procedur administracyjnych, ułatwienie współdzielenia przyłącza sieciowego przez kilka instalacji wytwórczych (tzw. cable pooling) oraz zapewnienie stabilności regulacji.

Zmiany te mają przyspieszyć inwestycje w OZE i poprawić dostęp gospodarstw domowych oraz firm do tańszej, zielonej energii.

Zdaniem eksperta

Trzeba odblokować potencjał inwestycji w OZE

Polska ma duży potencjał w zakresie rozwoju OZE oraz transformacji energetycznej, jednak ich tempo w dużej mierze zależy od sprawności organów regulacyjnych. Obecnie kluczowym wyzwaniem jest odblokowanie potencjału inwestycyjnego w zielonych źródłach – poprzez przyspieszenie wydawania pozwoleń na budowę i warunków przyłączenia do sieci, a także nowelizację przepisów dotyczących lokalizacji magazynów energii.

Dzięki tym zmianom możliwe byłoby skrócenie procesu budowy, np. farm wiatrowych, który obecnie w Polsce trwa znacznie dłużej niż dwa lata – choć taki właśnie limit przewiduje unijna dyrektywa RED III.

Konieczne jest także zwiększenie transparentności decyzji operatorów sieci oraz skuteczne zachęcenie przemysłu energochłonnego do inwestowania w zielone technologie, wspierające dekarbonizację sektora. Potrzebne są również elastyczne rozwiązania dla konsumentów, które będą zachęcać do zużywania energii w okresach wysokiej produkcji, m.in. ze źródeł odnawialnych. Jeśli działania regulatorów zostaną przyspieszone, tempo transformacji energetycznej w Polsce może znacząco wzrosnąć – przynosząc korzyści zarówno dla gospodarki, jak i środowiska.

Tomasz Guzowski

prezes zarządu OX2 Polska

Zdaniem eksperta

Biurokracja nie może być hamulcem transformacji

Zapotrzebowanie na energię elektryczną w Polsce w ciągu najbliższych dwóch dekad ma się podwoić, a my wciąż tkwimy w procedurach administracyjnych rodem z XX w. Tymczasem wybór jest prosty: albo energia po 300 zł, albo po 1000 zł za MWh.

Dziś każda farma wiatrowa czy fotowoltaiczna przechodzi przez administracyjne piekło: siedem lat pozwoleń, decyzji i biurokracji. Absurd goni absurd – nawet niewielkie zmiany techniczne wymagają osobnych zgód, a urzędy toną w dokumentach. Efekt? Miliony ludzi czekają na tańszy prąd, ale decyzje blokują biurokratyczne wąskie gardła.

Co trzeba zrobić? Uprościć procedury – decyzje środowiskowe i planistyczne powinny być rozpatrywane równolegle, a nie sekwencyjnie. Po drugie: wdrożyć realne wsparcie dla „cable poolingu”, aby już istniejące farmy mogły być wykorzystywane bardziej efektywnie. Po trzecie: zapewnić stabilność regulacyjną. Tylko wiatr i słońce nie mają narodowości, nie podlegają embargom i nigdy się nie wyczerpią. Jeśli chcemy, by Polska stała się energetycznym hubem Europy, musimy działać tu i teraz. Biurokracja nie może być hamulcem transformacji – powinna stać się jej katalizatorem.

Paweł Przybylski 

prezes zarządu Onde

Wsparcie dla przemysłu i centralne lotnisko

Eksperci Konfederacji Lewiatan zwracają uwagę, że aby Europa odzyskała konkurencyjność, potrzebne są niższe ceny energii, uproszczone regulacje, a także lepszy dostęp do finansowania oraz skutecznych narzędzi wspierających innowacje. Transformacja energetyczna powinna odpowiadać realnym potrzebom przedsiębiorstw.

Według Instytutu Reform, polski przemysł musi odchodzić od paliw kopalnych i obniżać ślad węglowy swoich produktów, aby utrzymać się na rynku. Jako alternatywę organizacja proponuje elektryfikację przemysłu, czyli wykorzystanie energii elektrycznej – docelowo pochodzącej z bezemisyjnych źródeł – do produkcji ciepła oraz zasilania procesów technologicznych.

Polscy przedsiębiorcy wskazują również na konieczność uwzględnienia w krajowej i unijnej strategii roli gazu ziemnego jako paliwa przejściowego w redukcji emisji. Podkreślają także potrzebę utworzenia nowych mechanizmów wsparcia dla finansowania dekarbonizacji.

Niezbędne są także inwestycje infrastrukturalne – w tym w sektorze transportowym. Polskie Porty Lotnicze podkreślają, że budowa nowego lotniska centralnego może pozytywnie wpłynąć na konkurencyjność polskiej gospodarki i przyciąganie zagranicznych inwestycji.

Zdaniem eksperta

Zbyt szybka transformacja może osłabić przemysł

Zielona transformacja jest koniecznością, ale jej tempo musi uwzględniać realia gospodarcze. Zbyt szybkie i kosztowne zmiany mogą osłabić polski i europejski przemysł oraz nadmiernie obciążyć obywateli. Kluczowe jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, w tym strategicznej roli gazu ziemnego jako paliwa przejściowego w redukcji emisji. Niezbędny jest rozwój krajowych źródeł energii oraz konsekwentna dywersyfikacja kierunków dostaw nośników energii. Równie istotne jest utrzymanie cen paliw i energii na akceptowalnym poziomie dla odbiorców.

Finansowanie transformacji musi opierać się na rozsądnych inwestycjach – w przypadku Orlenu to 180 mld zł przeznaczonych na zielone technologie do 2035 r. Potrzebne są także nowe mechanizmy wsparcia dla finansowania dekarbonizacji. Unijne regulacje powinny uwzględniać specyfikę krajową i regionalną. Konieczny jest otwarty dialog decydentów z przemysłem oraz przejrzyste, możliwie proste do stosowania przepisy. Finalnie transformacja nie powinna prowadzić do utraty miejsc pracy ani niekontrolowanego wzrostu kosztów dla przedsiębiorców i społeczeństwa.

Jakub Ruszel

dyrektor wykonawczy ds. zarządzania ryzykiem i zgodnością, Orlen

Zdaniem eksperta

CPK będzie impulsem do rozwoju polskiej gospodarki

Budowa nowego lotniska centralnego to projekt, który może realnie umocnić pozycję Polski w globalnej gospodarce. Nie chodzi tylko o infrastrukturę, ale o stworzenie nowoczesnego systemu mobilności, który zwiększy naszą niezależność, bezpieczeństwo i zdolność do konkurowania o inwestycje, kompetencje i wpływy. CPK to nie tylko lotnisko – to impuls rozwojowy, który może ukształtować nowy model funkcjonowania państwa w XXI w. To także szansa na skok technologiczny.

Lotnictwo przyszłości będzie oparte na automatyzacji, cyfryzacji, analizie danych i sztucznej inteligencji – a CPK może stać się miejscem testowania i wdrażania tych rozwiązań w skali całego kraju. To przestrzeń, gdzie łączyć się będą technologie komunikacyjne, infrastrukturalne i energetyczne – z potencjałem, by pociągnąć za sobą cały łańcuch innowacji.

Nie zapominajmy też o lotniskach regionalnych. Ich potencjał jest ciągle niewykorzystany. W zintegrowanym systemie transportowym powinny pełnić rolę katalizatorów rozwoju regionów i platform współpracy nauki, przemysłu i samorządów. Aby odegrać realną rolę, muszą zostać przemyślane na nowo – nie jako obiekty infrastrukturalne, lecz jako strategiczne aktywa regionalne.

Marcin Danił

członek zarządu ds. finansowo-handlowych, Polskie Porty Lotnicze

Nowoczesna infrastruktura energetyczna

Dalszy dynamiczny rozwój OZE nie będzie możliwy bez modernizacji i rozbudowy sieci energetycznych. W Polsce planowane są w tym obszarze miliardowe inwestycje. Najwięksi operatorzy planują wydać na rozwój swojej infrastruktury sieciowej w sumie 72,6 mld zł w latach 2023-2028. Do tego dochodzą inwestycje Polskich Sieci Elektroenergetycznych, które są operatorem sieci najwyższych napięć. Planowane przez PSE nakłady w latach 2025-2034 sięgną 64 mld zł. Duże pieniądze na ten cel płyną m.in. z unijnych funduszy w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Z KPO finansowane są również projekty związane z zieloną transformacją miast.

Inwestycje te będą miały realne przełożenie na odbiorców energii elektrycznej, którzy zyskają dostęp do inteligentnych systemów zarządzania energią w domach oraz do rozbudowanej sieci stacji ładowania pojazdów elektrycznych.

Eksperci podkreślają jednak wyraźnie: koszty przejścia na czystą energię nie mogą być zbyt dotkliwe dla konsumentów. Zmiany muszą być wdrażane stopniowo, z uwzględnieniem mechanizmów ochronnych dla osób najbardziej wrażliwych na wahania cen prądu.

Zdaniem eksperta

Kluczowe są: rozwój OZE i modernizacja sieci

Kluczem do efektywnej transformacji energetycznej jest rozwój generacji opartej przede wszystkim na źródłach odnawialnych oraz stabilnej infrastrukturze sieciowej. Źródła odnawialne są obecnie konkurencyjne cenowo względem energetyki konwencjonalnej, jednak nie zapewniają stabilnej generacji.

Na obecnym etapie najpilniejsze jest przyspieszenie rozwoju energetyki wiatrowej, która pozwoli uzupełnić ponad 20 GW istniejącej mocy zainstalowanej w fotowoltaice, przy jednoczesnym utrzymaniu racjonalnego poziomu mocy konwencjonalnej. Niezbędna będzie również modernizacja sieci dystrybucyjnej. Nasza strategia odpowiada na te potrzeby.

Transformacja energetyczna Taurona opiera się na siedmiu priorytetach, które wyznaczają kierunek działań do 2035 r. Kluczowymi obszarami jest modernizacja i cyfryzacja sieci dystrybucyjnej, rozwój źródeł odnawialnych oraz dekarbonizacja ciepłownictwa. Do roku 2035 Tauron przeznaczy na modernizację sieci aż 60 mld zł. Inwestycje obejmują automatyzację i cyfryzację infrastruktury, co umożliwi efektywniejsze przyłączanie instalacji OZE oraz poprawę niezawodności dostaw energii. W ciągu dekady grupa planuje osiągnąć 4,7 GW mocy w OZE i 1,4 GW w magazynach energii.

Michał Orłowski

wiceprezes ds. zarządzania majątkiem i rozwoju, Tauron

Zdaniem eksperta

Inwestycje w nowoczesne sieci energetyczne

Polska energetyka w najbliższych latach będzie podążać w kierunku dekarbonizacji i elektryfikacji, co wynika z rosnącej roli OZE oraz transformacji wymaganej przez unijne cele klimatyczne. Kluczowe znaczenie będą miały inwestycje w nowoczesne sieci energetyczne, zdolne sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na energię, a także wdrożenie systemów wspierających elastyczność rynku, takich jak CSIRE.
 
W miastach przyszłości energia stanie się katalizatorem zrównoważonego rozwoju. Inteligentne systemy zarządzania infrastrukturą, rozbudowa sieci stacji ładowania pojazdów elektrycznych i zielone produkty energetyczne umożliwią synergiczne działania, łącząc technologie z troską o środowisko. Przejrzysty rynek i łatwiejszy dostęp do czystej energii przyciągną klientów, wspierając rozwój prosumentów i miejskich rozwiązań energetycznych. E.ON Polska aktywnie uczestniczy w tych zmianach. Wspieramy zarówno odbiorców indywidualnych, jak i całe miasta na drodze do bardziej ekologicznego i energooszczędnego funkcjonowania.
 

Andrzej Modzelewski

prezes zarządu E.ON Polska

Zdaniem eksperta

KPO pomoże finansować transformację

Zielona transformacja Polski dzieje się na naszych oczach. To jednak bardziej ewolucja niż rewolucja. Rozwój zielonej gospodarki jest bowiem procesem długotrwałym, a Bank Gospodarstwa Krajowego, jako polski bank rozwoju, wspiera te zmiany w trosce o bezpieczeństwo energetyczne. Pomagamy realizować przedsięwzięcia, które przynoszą konkretne efekty m.in. dzięki Krajowemu Planowi Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). Z tych pieniędzy finansujemy inwestycje samorządowe, które mają duży wpływ na życie Polaków. To m.in. pożyczka na zieloną transformację miast.

Zielona transformacja polskiej gospodarki to transformacja sektora energetycznego. Już dziś pożyczki ze środków KPO i naszych własnych umożliwiają budowę morskich farm wiatrowych czy modernizację sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. To ogromne inwestycje, które mogą być motorem napędowym do wzrostu gospodarczego.

Mirosław Czekaj

prezes zarządu Banku Gospodarstwa Krajowego

Główne wnioski

1. Zielona transformacja polskiej gospodarki już trwa, ale jak ją prowadzić dalej, by przyniosła jak najwięcej korzyści konsumentom i nie drenowała ich portfeli? Eksperci wskazują m.in. na konieczność odblokowania potencjału rozwoju odnawialnych źródeł energii, zmniejszenia biurokracji, rozwoju sieci energetycznych oraz elektryfikacji przemysłu.
2. Firmy inwestujące w farmy wiatrowe i słoneczne podkreślają, że w Polsce nadal istnieje wiele barier utrudniających rozwój OZE. To przede wszystkim restrykcyjne przepisy ograniczające budowę wiatraków na lądzie, ale również przeciągające się procedury administracyjne i brak stabilności regulacyjnej.
3. Dalszy rozwój OZE nie będzie możliwy bez modernizacji i rozbudowy sieci energetycznych. Najwięksi operatorzy sieci planują wydać na rozwój swojej infrastruktury w sumie niemal 140 mld zł. Duże pieniądze na ten cel płyną m.in. z unijnych funduszy. O kierunkach polskiej transformacji będziemy dyskutować w ramach naszego cyklu „W stronę konkurencyjnej gospodarki”.