Estonia wynajmie Szwecji miejsca w więzieniach. Obawy o przenikanie przestępczości zorganizowanej

Estonia udostępni Szwecji miejsca w więzieniu w Tartu. Przyjmie do 600 skazanych na mocy umowy między obu państwami. Projekt ustawy w tej sprawie trafił już do parlamentu. Estońskie służby bezpieczeństwa ostrzegają jednak przed ryzykiem sprowadzenia do kraju osób powiązanych z ekstremizmem lub międzynarodową przestępczością zorganizowaną.

Szczegóły finansowe

Zgodnie z umową Estonia będzie otrzymywać roczną opłatę w wysokości 30,6 mln euro za udostępnienie 300 cel. Z góry, niezależnie od rzeczywistej liczby przekazanych więźniów. Jednorazowy koszt uruchomienia usługi po stronie więzienia w Tartu wyniesie 6,4 mln euro. Został już uwzględniony w opłacie rocznej.

Jeśli wykorzystane zostaną dodatkowe cele, Estonia dostanie 8500 euro miesięcznie za każdego kolejnego więźnia. Kwota obejmuje m.in. koszty opieki zdrowotnej, administracji więziennej oraz procedur sądowych. Dla Szwecji jest to rozwiązanie korzystne, bo miesięczne utrzymanie więźnia w kraju kosztuje ją około 11 400 euro.

Estońskie Ministerstwo Sprawiedliwości zakłada, że wynajem przestrzeni więziennej zwiększy zatrudnienie i wpłynie na wyższe wpływy podatkowe. Przy przyjęciu co najmniej 500 zagranicznych osadzonych i zatrudnieniu odpowiedniej liczby pracowników, spodziewany jest wzrost wpływów podatków o ok. 7,5 mln euro w ciągu trzech lat.

Lokalizacja i infrastruktura

Szwedzcy więźniowie mają trafić do skrzydła S więzienia w Tartu, dysponującego 175 celami i około 350 miejscami. W razie potrzeby uruchomione zostanie także skrzydło E – z 318 celami i 631 miejscami. Wynajęte zostanie niemal całe więzienie, z wyłączeniem zakładu otwartego, aresztu śledczego i oddziałów psychiatrycznych.

W Tartu jest 933 miejsc, z czego obecnie wolnych pozostaje 600. Dla porównania: w 2000 roku estońskie więzienia były przepełnione – przetrzymywano w nich ok. 4700 osób. Na koniec 2023 r. w całym kraju dostępnych było 3278 miejsc, z czego 44 proc. – niewykorzystanych.

Zgodnie z projektem, Estonia przygotuje 400 cel dla maksymalnie 600 więźniów. Każda cela ma być wyposażona m.in. w łóżko, biurko, krzesło, szafkę lub półkę, lustro, pościel, tablicę ogłoszeń, terminal do kontaktu z personelem, a także kubek, budzik, radio i telewizor.

Spadek liczby więźniów w Estonii

W 2023 roku liczba osadzonych w Estonii po raz pierwszy spadła poniżej 2000 i nadal zmniejsza się w tempie około 100 osób rocznie. Tymczasem Szwecja zaostrza politykę karną, wprowadzając surowsze i dłuższe wyroki, co oznacza, że liczba więźniów w tym kraju prawdopodobnie będzie rosnąć.

Estońskie Ministerstwo Sprawiedliwości liczy, że nowa umowa pozwoli nie tylko zredukować koszty utrzymania niewykorzystywanych zakładów, ale nawet przyniesie dochód.

Zastrzeżenia służb bezpieczeństwa

Estońska Służba Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KAPO) wyraziła zaniepokojenie możliwością sprowadzenia do kraju osób powiązanych z ekstremizmem lub międzynarodowymi grupami przestępczymi. – Główna obawa to ryzyko, że w ślad za więźniami przyjadą osoby z ich otoczenia – komentowała Marta Tuul, rzeczniczka służby.

Indrek-Ivar Määrit z Biura Kanclerza Sprawiedliwości wskazuje na trzy priorytety: zachowanie dotychczasowych warunków dla estońskich więźniów, zapewnienie zgodności traktowania cudzoziemców z prawem krajowym i międzynarodowym oraz ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego.

Kto trafi do Estonii

Estońskie władze zaznaczają, że nie planują przyjmować kobiet ani nieletnich, bo wymagają oni osobnych zakładów i specjalnej infrastruktury. Preferowani mają być mężczyźni skazani za przestępstwa narkotykowe lub przeciwko osobie, pod warunkiem że nie są członkami gangów i nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa.

Na mocy porozumienia Szwecja nie będzie przekazywać więźniów z tych grup:

• kobiety i nieletni,
• chorzy terminalnie,
• z ciężkimi zaburzeniami psychiatrycznymi,
• skazani na leczenie psychiatryczne,
• emeryci,
• poszukiwani przez estoński wymiar sprawiedliwości,
• obywatele Estonii,
• osoby z zakazem wjazdu do Estonii.

Zabezpieczenia i procedury

Każdy osadzony zostanie poddany weryfikacji przed przyjęciem. Estonia zastrzega sobie prawo do odmowy. Możliwe będzie też odesłanie więźnia z powrotem, jeśli pojawią się nowe okoliczności.

Więźniowie nie będą integrowani z estońskim społeczeństwem, nie trafią do zakładów otwartych, nie będą mieć prawa do przepustek ani wyjść pod eskortą. Na miesiąc przed końcem kary zostaną odesłani do Szwecji. Porządku będą pilnować wyłącznie estońscy funkcjonariusze, a szwedzcy urzędnicy pełnić będą jedynie funkcje doradcze i kontrolne.

Odwiedziny będą ograniczone do najbliższej rodziny, po wcześniejszym sprawdzeniu tożsamości odwiedzających. Udostępnione zostaną też rozmowy wideo, by ograniczyć konieczność osobistego kontaktu.

Wyzwania kadrowe i kulturowe

Estoński personel więzienny musi zostać przeszkolony z zakresu komunikacji międzykulturowej i rozpoznawania sygnałów radykalizacji. Ze względu na braki tłumaczy niektórych języków, potrzebne będą dodatkowe zasoby. W razie potrzeby w służbie mogą być zatrudniani także cudzoziemcy.

Zgodnie z wymogami szwedzkimi, wskaźnik personelu do liczby więźniów musi być wyższy, co oznacza konieczność zatrudnienia nawet 250 nowych pracowników. Obecnie w zakładzie w Tartu pracuje 160 osób. Szwedzcy urzędnicy będą obecni na miejscu, by wspierać estoński personel i rozwiązywać problemy językowe czy kulturowe.

Aspekty prawne i konstytucyjne

Projekt zakłada, że mogą powstać specjalne sądy do rozpatrywania spraw szwedzkich więźniów. Takie struktury muszą jednak być zgodne z konstytucją Estonii. Ponieważ system kar dyscyplinarnych w Szwecji różni się od estońskiego, w Tartu może zostać przetestowany alternatywny model dyscyplinowania więźniów – np. przez uzależnienie wcześniejszego zwolnienia od dobrego sprawowania.

Warunki i usługi

Standard żywienia ma odpowiadać obowiązującym w Estonii, z uwzględnieniem preferencji religijnych, jeśli to możliwe. Posiłki wegetariańskie będą dostępne na życzenie.

W projekcie podkreślono, że z uwagi na zasadę równego traktowania, niektóre udogodnienia dostępne dla Szwedów mogą w przyszłości przysługiwać również estońskim więźniom. Przykładowo – jedzenie halal, które dotąd nie było oferowane, może stać się standardem.

Jednym z punktów spornych pozostaje kwestia palenia – dopuszczalnego w Szwecji, ale zakazanego w Estonii. Decyzja w tej sprawie wymaga jeszcze rozstrzygnięcia politycznego.

Źródła: Euronews, ERR