Raport PIE: stopa inwestycji w Polsce najniższa od dekady

Stopa inwestycji w Polsce wynosi obecnie 16,9 proc. PKB i jest jedną z najniższych w Unii Europejskiej – wynika z najnowszego raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Od 10 lat dystans między Polską a średnią unijną systematycznie się pogłębia.

Polska na tle Europy

Według opublikowanego w poniedziałek raportu PIE pt. „Aktywność inwestycyjna polskich firm – skala i bariery”, udział inwestycji w tworzeniu PKB w Polsce jest wyraźnie niższy niż w pozostałych krajach UE. W 2024 roku stopa inwestycji w Polsce wyniosła 16,9 proc., podczas gdy średnia unijna to 21,2 proc.

Od 2015 roku obserwowany jest systematyczny spadek stopy inwestycji w Polsce. Szczególnie niska jest ona w sektorze firm prywatnych – w 2023 roku wyniosła 9,1 proc., co stanowi jedynie 70 proc. średniej unijnej. W sektorze gospodarstw domowych stopa inwestycji w ubiegłym roku osiągnęła poziom 3,6 proc., czyli 61 proc. średniej UE - podaje PAP.

Wyjątkiem pozostaje sektor publiczny. W 2023 roku stopa inwestycji publicznych w Polsce wyniosła 5,1 proc., co stanowi aż 142 proc. średniej unijnej.

Bariery inwestycyjne i finansowanie

Autorzy raportu PIE zwracają uwagę na trudności w porównywaniu stóp inwestycji między krajami ze względu na różnice metodologiczne, w tym klasyfikację i księgowanie inwestycji, zwłaszcza w aktywa niematerialne. Mimo tych zastrzeżeń, przeprowadzone badania ilościowe i jakościowe potwierdzają potrzebę niwelowania barier utrudniających inwestowanie polskim firmom.

Z badań PIE wynika, że w 2024 roku inwestycje realizowało 76 proc. małych, średnich i dużych przedsiębiorstw. Pozostałe firmy rezygnowały z inwestycji częściej z powodu braku potrzeby niż z braku środków finansowych. Ponad połowa firm finansuje inwestycje ze środków własnych, a niechęć do kredytów bankowych jest powszechna – zarówno wśród przedsiębiorców z negatywnymi doświadczeniami, jak i tych, którzy nigdy nie korzystali z takiego wsparcia.

Najczęściej inwestycje dotyczą rozwoju kapitału ludzkiego, zakupu maszyn i urządzeń oraz środków transportu. Najrzadziej firmy inwestują w narzędzia wykorzystujące sztuczną inteligencję, automatyzację, robotyzację oraz w badania i rozwój.

Główne przeszkody i oczekiwania firm

Według raportu, większość przedsiębiorstw jest zainteresowana wdrażaniem nowoczesnych technologii, jednak barierą pozostaje brak wystarczających środków finansowych. Część firm dopiero zaczyna rozpoznawać możliwości wykorzystania AI i automatyzacji w swojej branży.

Badania Europejskiego Banku Inwestycyjnego, przytoczone w raporcie, wskazują, że polskie firmy częściej niż średnia unijna skarżą się na wysokie koszty energii, niepewność gospodarczą i słaby popyt. Podobnie jak w UE, wskazują też na niedobór wykwalifikowanego personelu, regulacje biznesowe i ograniczenia w dostępie do finansowania. Rzadziej niż firmy z innych krajów UE narzekają natomiast na infrastrukturę transportową i cyfrową czy regulacje rynku pracy - przekazuje PAP.

Dla firm inwestujących główną barierą są wysokie koszty realizacji inwestycji, natomiast dla nieinwestujących – niepewność sytuacji gospodarczej. Szczególnie dotyczy to przedsiębiorstw o wąskim asortymencie produktów lub usług oraz ograniczonej grupie klientów.

Czynniki kulturowe i otoczenie regulacyjne

Raport zwraca uwagę, że na decyzje inwestycyjne wpływają również trudne do zmierzenia czynniki kulturowe, takie jak strach przed porażką, niska skłonność do ryzyka finansowego i operacyjnego oraz niski poziom współpracy między firmami. Po stronie administracji publicznej problemem jest brak strategicznego myślenia o potrzebach przedsiębiorstw, niespójność komunikacji przepisów oraz mentalność urzędników skupionych na penalizacji błędów.

Eksperci PIE podkreślają, że kluczowym warunkiem pobudzenia inwestycji jest stworzenie stabilnego i przewidywalnego otoczenia regulacyjnego oraz ograniczenie obciążeń administracyjnych. Ważne są także działania zmniejszające niepewność gospodarczą, które pozwolą przedsiębiorcom podejmować długoterminowe decyzje inwestycyjne.

Dotychczasowe narzędzia wsparcia, takie jak ulgi podatkowe czy preferencyjne kredyty, były według autorów raportu zbyt rozproszone i krótkoterminowe, co ograniczało ich skuteczność.

Polski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank ekonomiczny. Przygotowuje raporty, analizy i rekomendacje dotyczące kluczowych obszarów gospodarki oraz życia społecznego w Polsce.