TSUE: wyroki IZKNiSP Sądu Najwyższego należy uznać za niebyłe

Sąd krajowy jest zobowiązany uznać za niebyły wyrok wydany przez sąd wyższej instancji, który nie jest niezawisłym i bezstronnym sądem - uznał w czwartek w wyroku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. TSUE odniósł się do jego z poprzedni wyroków, w których uznał, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego nie jest niezawisła.

Polski sąd cywilny zwrócił się do TSUE o ocenę skutków orzeczeń wydanych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego. Chodzi o sprawę, w której izba ta w październiku 2021 r. uchyliła prawomocny wyrok z 2006 r. zakazujący wprowadzania do obrotu niektórych czasopism z krzyżówkami i przekazała sprawę do ponownego rozpoznania sądowi cywilnemu.

Ten powziął jednak wątpliwości, czy skład izby, która wydała orzeczenie w 2021 r., można uznać za sąd w rozumieniu prawa unijnego. Zwrócił się więc do TSUE o rozstrzygnięcie, czy i w jakim zakresie może oceniać skutki orzeczeń wydanych przez Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

TSUE w czwartek uznał, że sąd krajowy jest zobowiązany uznać za niebyły wyrok sądu wyższej instancji, jeśli ten nie jest niezawisłym i bezstronnym sądem. Stwierdził też, że sąd nie może pominąć faktu, że TSUE wcześniej odmówił statusu sądu Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego.

"Do sądu krajowego będzie zatem należało zbadanie prawidłowości powołania sędziów zasiadających w składzie orzekającym, który wydał wyrok z 20 października 2021 r. Obecność w odnośnym składzie choćby jednego sędziego, którego powołanie nie spełnia wskazanych wymogów, wystarczy, aby pozbawić ten skład statusu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu prawa Unii" - napisano w decyzji TSUE.

Ponadto Trybunał przypomniał, że zasada pierwszeństwa prawa Unii oraz wiążące skutki jego decyzji wymagają, aby "zarówno uregulowania krajowe, jak i orzecznictwo polskiego Trybunału Konstytucyjnego nie uniemożliwiały dokonywania takiej weryfikacji".

Oznacza to, że jeżeli sąd krajowy ustali, że wyrok wydany przez - w tym przypadku Izbę Kontroli Nadzwyczajnej - został ogłoszony w składzie, który może budzić wątpliwość co do spełnienia wymogów unijnych, należy uznać jego decyzję za niebyłą.

Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych została utworzona w 2018 r., na mocy reformy sądownictwa przygotowanej przez m.in. ówczesnego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę. Do jej zadań należy rozpoznawanie skarg nadzwyczajnych, w tym protestów wyborczych. TSUE podważył niezawisłość i bezstronność organu w grudniu 2023 r.

Źródło: PAP/XYZ